DOI Artikel:
Kowalski, Hubert: Śmierć Patroklesa Pawła Malińskiego w Szkole Głównej (Instytut Archeologii UW)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52441#0042
40
Hubert Kowalski
Po przeciwległej stronie sceny, za opłakującą, klęczącą kobietą siedzi skulony
na charakterystycznym greckim stołku starzec. Przed nim, w tle przedstawienia
znajduje się jeszcze jeden pancerz. Za plecami starca oparty o włócznię, na wpół
nagi ukazany został brodaty mężczyzna w hełmie. Dopełnieniem sceny jest unoszą-
ca się w powietrzu postać kobieca w rozwianych szatach, która trzyma zdobiony
giyfami i bogatym pióropuszem hełm.
Całość kompozycji, jej układ, charakterystyczne stroje i przedmioty wskazują
bez wątpienia, iż mamy tu do czynienia z przedstawieniem opłakiwania jednego
z bohaterów homeryckich. Nie jest to przedstawienie Śmierci Horacjusza, jak suge-
rował Andrzej Grzybkowski3, któremu zawdzięczamy odkrycie płaskorzeźby „na
nowo”4. Również teza postawiona przez Jerzego Miziolka, który wspominając i re-
produkując relief w jednej z publikacji, wysunął przypuszczenie, iż mamy tu do
czy niema z tematem z mitologii greckiej, a mianowicie z Opłakiwaniem Hektora5 -
nie wydaje się dzisiaj właściwa. Jednakże należy przypomnieć w tym miejscu, iż
pierwsze próby interpretacji zabytku miały miejsce jeszcze przed konserwacją
płaskorzeźby6 7 8 (fig. 6), która zakończona została dopiero w 2005 roku, zaś stan
reliefu w latach poprzedzających renowację pozostawiał wiele do życzenia. Obecnie
jednak, kiedy z naszego zabytku usunięte zostały kilkudziesięcioletnie warstwy
farby zakrywające kompozycję, a także gdy udało się odnaleźć dokument archiwal-
ny, zagadkowy relief odzyskał nie tylko imię twórcy, ale także zdradził swój temat.
***
W roku 1825 na Warszawskiej Wystawie Sztuk Pięknych, która odbyła się
w gmachu Uniwersytetu Warszawskiego, lewym (blisko wejścia), w sali uroczystych
obchodów i sali sąsiedniej1, Paweł Maliński - już wówczas profesor tej uczelni -
wystawił dwie prace. Oprócz figury wyobrażającej Parysa3 pojawiła się również
jedna płaskorzeźba. Pod numerem 157 w Katalogu Dzieł Sztuk Pięknych z 1825
roku czytamy: Płaskorzeźba wyobrażająca śmierć Patrokla, własnego układu przez
tegoż (Malińskiego - przyp. H. K.)9. W Gazecie Warszawskiej z 1825 roku,
w numerze 173 z 29 października, w części dotyczącej rzeźby możemy przeczytać:
3 Takie odczytanie tematu zostało zasugerowane przez prof. Teresę Grzybkowską; cf.: A. Grzybkowski,
Gmach Gimnazjum Realnego (Szkoły Głównej) w Warszawie. Skrócona dokumentacja historyczno-
ar chi tektoniczna, Warszawa 2000, p. 19.
4 Trudno bowiem mówić o odkryciu, gdyż relief cały czas znajdował się w pomieszczeniu pracowników
naukowych Wydziału Biologii UW.
5 J. Miziołek, Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: uwagi i rozważania, Warszawa 2002,
p. 39, ił. 44.
6 Cf. także: H. Kowalski, Nieznany relief klasycystyczny w Gimnazjum Realnym (Szkole Głównej), in:
J. Miziołek ed.. Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: ars et educatio, Warszawa 2003,
p. 285-293.
7 St. Kozakiewicz, Warszawskie Wystawy Sztuk Pięknych w latach 1819-1845, Wrocław 1952, p. 137.
8 Ibidem, p. 144.
9 Ibidem.
Hubert Kowalski
Po przeciwległej stronie sceny, za opłakującą, klęczącą kobietą siedzi skulony
na charakterystycznym greckim stołku starzec. Przed nim, w tle przedstawienia
znajduje się jeszcze jeden pancerz. Za plecami starca oparty o włócznię, na wpół
nagi ukazany został brodaty mężczyzna w hełmie. Dopełnieniem sceny jest unoszą-
ca się w powietrzu postać kobieca w rozwianych szatach, która trzyma zdobiony
giyfami i bogatym pióropuszem hełm.
Całość kompozycji, jej układ, charakterystyczne stroje i przedmioty wskazują
bez wątpienia, iż mamy tu do czynienia z przedstawieniem opłakiwania jednego
z bohaterów homeryckich. Nie jest to przedstawienie Śmierci Horacjusza, jak suge-
rował Andrzej Grzybkowski3, któremu zawdzięczamy odkrycie płaskorzeźby „na
nowo”4. Również teza postawiona przez Jerzego Miziolka, który wspominając i re-
produkując relief w jednej z publikacji, wysunął przypuszczenie, iż mamy tu do
czy niema z tematem z mitologii greckiej, a mianowicie z Opłakiwaniem Hektora5 -
nie wydaje się dzisiaj właściwa. Jednakże należy przypomnieć w tym miejscu, iż
pierwsze próby interpretacji zabytku miały miejsce jeszcze przed konserwacją
płaskorzeźby6 7 8 (fig. 6), która zakończona została dopiero w 2005 roku, zaś stan
reliefu w latach poprzedzających renowację pozostawiał wiele do życzenia. Obecnie
jednak, kiedy z naszego zabytku usunięte zostały kilkudziesięcioletnie warstwy
farby zakrywające kompozycję, a także gdy udało się odnaleźć dokument archiwal-
ny, zagadkowy relief odzyskał nie tylko imię twórcy, ale także zdradził swój temat.
***
W roku 1825 na Warszawskiej Wystawie Sztuk Pięknych, która odbyła się
w gmachu Uniwersytetu Warszawskiego, lewym (blisko wejścia), w sali uroczystych
obchodów i sali sąsiedniej1, Paweł Maliński - już wówczas profesor tej uczelni -
wystawił dwie prace. Oprócz figury wyobrażającej Parysa3 pojawiła się również
jedna płaskorzeźba. Pod numerem 157 w Katalogu Dzieł Sztuk Pięknych z 1825
roku czytamy: Płaskorzeźba wyobrażająca śmierć Patrokla, własnego układu przez
tegoż (Malińskiego - przyp. H. K.)9. W Gazecie Warszawskiej z 1825 roku,
w numerze 173 z 29 października, w części dotyczącej rzeźby możemy przeczytać:
3 Takie odczytanie tematu zostało zasugerowane przez prof. Teresę Grzybkowską; cf.: A. Grzybkowski,
Gmach Gimnazjum Realnego (Szkoły Głównej) w Warszawie. Skrócona dokumentacja historyczno-
ar chi tektoniczna, Warszawa 2000, p. 19.
4 Trudno bowiem mówić o odkryciu, gdyż relief cały czas znajdował się w pomieszczeniu pracowników
naukowych Wydziału Biologii UW.
5 J. Miziołek, Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: uwagi i rozważania, Warszawa 2002,
p. 39, ił. 44.
6 Cf. także: H. Kowalski, Nieznany relief klasycystyczny w Gimnazjum Realnym (Szkole Głównej), in:
J. Miziołek ed.. Kultura artystyczna Uniwersytetu Warszawskiego: ars et educatio, Warszawa 2003,
p. 285-293.
7 St. Kozakiewicz, Warszawskie Wystawy Sztuk Pięknych w latach 1819-1845, Wrocław 1952, p. 137.
8 Ibidem, p. 144.
9 Ibidem.