DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0288
286
Katarzyna Wójcikowska
dziesięć z dwunastu skarbców olimpijskich, ustawione one były obok siebie na
terasie4 ok. 3 m ponad poziomem Altis (fig. 3).
Skarbce powstające w greckich sanktuariach głównie między wiekami VI a IV
p.n.e. to przede wszystkim niewielkie oIkoi lub budynki w typie distylos in antis.
Skarbce, poza tym, że służyły do przechowywania darów składanych przez poszcze-
gólne poleis, same w sobie były monumentalnymi exvotami5. Ustawiano je najczę-
ściej albo wzdłuż świętej drogi, co widać np. w Delfach, albo na obrzeżach sanktu-
ariów, jak ma to miejsce np. w Olimpii6. W obu tych bardzo ważnych ośrodkach zna-
leziono pozostałości kilkunastu skarbców. Podobne budowle znajdowały się także
między innymi na Delos, Samos, w Atenach, Eleuzis7.
Pochodzenie i etymologia samego słowa Spoaopóę (skarbiec) nie są dokładnie
znane. Najprawdopodobniej pochodzi ono od greckiego zi^ppi (pozostawić, umie-
ścić, zdeponować, dedykować, poświęcić) i avpiov (jutro, nazajutrz). Słowo skarb
pojawia się już u Hezjoda: Skarbem najlepszym dla ludzi jest powściągliwy język*.
Potem znajdujemy je także u Herodota przy opisie sposobu balsamowania zmarłego:
Zamknięte [zwłoki] przechowują niby skarb w komorze grobowej9. Tu pojawia się
słowo SpoaopNąo, które znaczy tyle, co „gromadzić zapasy”, „przechowywać w
skarbcu”10.
Słowo skarbiec w ciągu wieków było używane jako określenie budowli o róż-
nym charakterze. U Homera skarbiec znaczył nie tyle miejsce, w którym zgromadzo-
no bogactwa, co zwykły magazyn (anoSipaj). Herodot wspomina o skarbcach
(Srpjaopoiś), opisując specjalne budynki, w których Krezus zgromadził złote przed-
mioty, Rampsynit złożył naczynia wypełnione drogimi metalami, oraz jakie wybudo-
wali Medowie w murach swojej twierdzy Agbatana* 11. Natomiast Teofrast informuje,
że Medowie tezauryzowali zboże, a inni barbarzyńcy - heban12. Podobnie było
w Egipcie, gdzie skarbiec oznaczał tyle, co spichlerz. W Grecji epoki brązu skarbcami
nazywano tradycyjne kaplice grobowe królów dawnych czasów, które - jak podaje
Filostrat - były bardzo bogate w złoto i SijoaopcóÓEię13. Także Pauzaniasz wspomina
o sepulkralnym charakterze niektórych tzw. skarbców: Istnieją także podziemne
pomieszczenia Atreusa i jego dzieci. Wewnątrz nich skarbce ich majętności. Znajduje
się tu grobowiec Atreusa oraz grobowce świty Agamemnona, przybyłej z nim spod
Troix9. Opisuje on także budowlę analogiczną do skarbca Atreusza: Największym jed-
4 Pauzaniasz: VI 19.1.
5 Pauzaniasz niektóre ze skarbców nazywa maSjąa-m, co można tłumaczyć jako „dar ofiarny”, cf. PAU-
ZANIASZ: VI 19.2; cf. Thesaurus, in: Ch. Daremberg, E. Saglio eds, Dictionaire des antiquites grecques et
romaines, vol. 5, Paris 1912, p. 222.
6 T. Wujewski, Symbolika architektury greckiej, Poznań 1995, p. 178-179.
7 G. Rachet, Skarbiec, in: Słownik cywilizacji greckiej, Katowice 1998, p. 344-345.
8 HEZJOD: 719.
9 Herodot: II86.
10 Thesaurus, in: Dictionaire des antiquites..., op.cit., p. 221.
11 Cf. Herodot: 150-51, 98; II121.
12 Cf. Teofrast: VIII 11.6.
13 Cf. Filostrat: VII23.
14 Pauzaniasz: II 16.6.
Katarzyna Wójcikowska
dziesięć z dwunastu skarbców olimpijskich, ustawione one były obok siebie na
terasie4 ok. 3 m ponad poziomem Altis (fig. 3).
Skarbce powstające w greckich sanktuariach głównie między wiekami VI a IV
p.n.e. to przede wszystkim niewielkie oIkoi lub budynki w typie distylos in antis.
Skarbce, poza tym, że służyły do przechowywania darów składanych przez poszcze-
gólne poleis, same w sobie były monumentalnymi exvotami5. Ustawiano je najczę-
ściej albo wzdłuż świętej drogi, co widać np. w Delfach, albo na obrzeżach sanktu-
ariów, jak ma to miejsce np. w Olimpii6. W obu tych bardzo ważnych ośrodkach zna-
leziono pozostałości kilkunastu skarbców. Podobne budowle znajdowały się także
między innymi na Delos, Samos, w Atenach, Eleuzis7.
Pochodzenie i etymologia samego słowa Spoaopóę (skarbiec) nie są dokładnie
znane. Najprawdopodobniej pochodzi ono od greckiego zi^ppi (pozostawić, umie-
ścić, zdeponować, dedykować, poświęcić) i avpiov (jutro, nazajutrz). Słowo skarb
pojawia się już u Hezjoda: Skarbem najlepszym dla ludzi jest powściągliwy język*.
Potem znajdujemy je także u Herodota przy opisie sposobu balsamowania zmarłego:
Zamknięte [zwłoki] przechowują niby skarb w komorze grobowej9. Tu pojawia się
słowo SpoaopNąo, które znaczy tyle, co „gromadzić zapasy”, „przechowywać w
skarbcu”10.
Słowo skarbiec w ciągu wieków było używane jako określenie budowli o róż-
nym charakterze. U Homera skarbiec znaczył nie tyle miejsce, w którym zgromadzo-
no bogactwa, co zwykły magazyn (anoSipaj). Herodot wspomina o skarbcach
(Srpjaopoiś), opisując specjalne budynki, w których Krezus zgromadził złote przed-
mioty, Rampsynit złożył naczynia wypełnione drogimi metalami, oraz jakie wybudo-
wali Medowie w murach swojej twierdzy Agbatana* 11. Natomiast Teofrast informuje,
że Medowie tezauryzowali zboże, a inni barbarzyńcy - heban12. Podobnie było
w Egipcie, gdzie skarbiec oznaczał tyle, co spichlerz. W Grecji epoki brązu skarbcami
nazywano tradycyjne kaplice grobowe królów dawnych czasów, które - jak podaje
Filostrat - były bardzo bogate w złoto i SijoaopcóÓEię13. Także Pauzaniasz wspomina
o sepulkralnym charakterze niektórych tzw. skarbców: Istnieją także podziemne
pomieszczenia Atreusa i jego dzieci. Wewnątrz nich skarbce ich majętności. Znajduje
się tu grobowiec Atreusa oraz grobowce świty Agamemnona, przybyłej z nim spod
Troix9. Opisuje on także budowlę analogiczną do skarbca Atreusza: Największym jed-
4 Pauzaniasz: VI 19.1.
5 Pauzaniasz niektóre ze skarbców nazywa maSjąa-m, co można tłumaczyć jako „dar ofiarny”, cf. PAU-
ZANIASZ: VI 19.2; cf. Thesaurus, in: Ch. Daremberg, E. Saglio eds, Dictionaire des antiquites grecques et
romaines, vol. 5, Paris 1912, p. 222.
6 T. Wujewski, Symbolika architektury greckiej, Poznań 1995, p. 178-179.
7 G. Rachet, Skarbiec, in: Słownik cywilizacji greckiej, Katowice 1998, p. 344-345.
8 HEZJOD: 719.
9 Herodot: II86.
10 Thesaurus, in: Dictionaire des antiquites..., op.cit., p. 221.
11 Cf. Herodot: 150-51, 98; II121.
12 Cf. Teofrast: VIII 11.6.
13 Cf. Filostrat: VII23.
14 Pauzaniasz: II 16.6.