DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0297
Skarbce greckie...
295
Nową postacią, jaka zaczęła pojawiać się w sztuce pod koniec VI wieku p.n.e.,
był ateński bohater Tezeusz. W V wieku p.n.e. wyobrażenia Heraklesa stawały się
coraz rzadsze i stopniowo wypierane przez sceny z dziejów Tezeusza. Podobnie dzia-
ło się w tym czasie i na arenie politycznej, z której wygnany został utożsamiający się
z Heraklesem Pizystrat.
Omawiając dekorację skarbca Syfnijczyków, nie sposób nie wspomnieć o licz-
nych nawiązaniach do sztuki wschodniej. W niejednej scenie fryzu wyraźnie widać
analogie, między innymi do przedstawień z pałacu w Persepolis. Do najczęściej
wymienianych należy tu powtarzający się motyw lwa* 53 wgryzającego się w swoją
ofiarę, sposób przedstawienia koni czy bardzo częste sceny procesji.
Przedstawienia Tezeusza, pojawiające się coraz częściej w sztuce pod koniec
wieku VI i w V wieku p.n.e., znalazły się także na reliefowej dekoracji marmurowych
metop skarbca Ateńczyków, które po stronie południowej, a więc częściej oglądanej,
opowiadają właśnie historię tego herosa. Na ścianie północnej przedstawiono zaś le-
gendę o Heraklesie. Fryz zachodni zdobił tzw. cykl Geriona, a wschodni - amazono-
machia54 55 56. Przy okazji należy zaznaczyć, iż skarbiec był w typie templum in antis,
toteż fryz umieszczony wokół całej budowli był rzeczą niespotykaną. Metopy były
kwadratowe, a na ich kompozycje składały się dwie postacie w różnym układzie
(wertykalnym, centralnym, diagonalnym). Przy omawianiu dekoracji ścian skarbca
Ateńczyków trzeba dodać, że jego mury były pokryte licznymi inskrypcjami, w tym
dwoma zupełnie wyjątkowymi hymnami do Apollina, z notacją muzyczną35!
Warto jeszcze wspomnieć o metopach ze skarbca Sykiończyków. Mimo że odna-
leziono ich tylko czternaście i tylko niektóre z nich są dobrze zachowane, stanowią
one jednak wspaniały przykład sztuki sykiońskiej. Przedstawienia, które udało się
zidentyfikować, to między innymi wyprawa Argonautów, Dioskurowie uprowa-
dzający byki (tzw. Razzia), Europa na byku oraz dzik kalidoński36. Metopy zostały
bardzo dobrze opracowane, sceny są pełne ekspresji, a postacie lekkie i smukłe. Styl
ich wykonania daleki jest od ciężkich proporcji, jakimi charakteryzowała się szkoła
argiwska57 58 (por. rzeźba Kleobis i Biton). Także i w tym przypadku dają znać o sobie
stosunki, jakie zachodziły między greckimi poleis. Niechęć Sykiończyków, o czym
mowa była już wcześniej, odnosiła się przede wszystkim do tego, co nie było zwią-
zane z lokalnymi tendencjami, z tradycją czy z okresem archaicznym, a takimi pozo-
stawało właśnie to, co jońskie czy argiwskie38.
Przy okazji warto zwrócić także uwagę na rolę, jaką w drugiej połowie VI wieku
p.n.e. zaczął odgrywać relief. Stopniowo pokrywano nim coraz więcej elementów
architektury: tympanony, metopy, fryzy ciągłe, dolne partie kolumn, a z czasem także
i stele nagrobne czy ofiarne (które pierwotnie były malowane). Swój pełen rozwój
Lwy równie dobrze mogły być także motywem lokalnym, gdyż w starożytności licznie występowały
właśnie w okolicach Delf, w górach Parnasu.
54 M.L. Bernhard, Sztuka grecka V wieku p.n.e., Warszawa 1991, p. 151-152.
55 K. Michałowski, Delfy, Warszawa 1959, p. 79; Dyczek, op.cit., p. 89.
56 Bernhard, Sztuka grecka archaiczna..., op.cit., p. 94.
57 De la Coste-Messeliere, op.cit., p. 317.
58 Ibidem.
295
Nową postacią, jaka zaczęła pojawiać się w sztuce pod koniec VI wieku p.n.e.,
był ateński bohater Tezeusz. W V wieku p.n.e. wyobrażenia Heraklesa stawały się
coraz rzadsze i stopniowo wypierane przez sceny z dziejów Tezeusza. Podobnie dzia-
ło się w tym czasie i na arenie politycznej, z której wygnany został utożsamiający się
z Heraklesem Pizystrat.
Omawiając dekorację skarbca Syfnijczyków, nie sposób nie wspomnieć o licz-
nych nawiązaniach do sztuki wschodniej. W niejednej scenie fryzu wyraźnie widać
analogie, między innymi do przedstawień z pałacu w Persepolis. Do najczęściej
wymienianych należy tu powtarzający się motyw lwa* 53 wgryzającego się w swoją
ofiarę, sposób przedstawienia koni czy bardzo częste sceny procesji.
Przedstawienia Tezeusza, pojawiające się coraz częściej w sztuce pod koniec
wieku VI i w V wieku p.n.e., znalazły się także na reliefowej dekoracji marmurowych
metop skarbca Ateńczyków, które po stronie południowej, a więc częściej oglądanej,
opowiadają właśnie historię tego herosa. Na ścianie północnej przedstawiono zaś le-
gendę o Heraklesie. Fryz zachodni zdobił tzw. cykl Geriona, a wschodni - amazono-
machia54 55 56. Przy okazji należy zaznaczyć, iż skarbiec był w typie templum in antis,
toteż fryz umieszczony wokół całej budowli był rzeczą niespotykaną. Metopy były
kwadratowe, a na ich kompozycje składały się dwie postacie w różnym układzie
(wertykalnym, centralnym, diagonalnym). Przy omawianiu dekoracji ścian skarbca
Ateńczyków trzeba dodać, że jego mury były pokryte licznymi inskrypcjami, w tym
dwoma zupełnie wyjątkowymi hymnami do Apollina, z notacją muzyczną35!
Warto jeszcze wspomnieć o metopach ze skarbca Sykiończyków. Mimo że odna-
leziono ich tylko czternaście i tylko niektóre z nich są dobrze zachowane, stanowią
one jednak wspaniały przykład sztuki sykiońskiej. Przedstawienia, które udało się
zidentyfikować, to między innymi wyprawa Argonautów, Dioskurowie uprowa-
dzający byki (tzw. Razzia), Europa na byku oraz dzik kalidoński36. Metopy zostały
bardzo dobrze opracowane, sceny są pełne ekspresji, a postacie lekkie i smukłe. Styl
ich wykonania daleki jest od ciężkich proporcji, jakimi charakteryzowała się szkoła
argiwska57 58 (por. rzeźba Kleobis i Biton). Także i w tym przypadku dają znać o sobie
stosunki, jakie zachodziły między greckimi poleis. Niechęć Sykiończyków, o czym
mowa była już wcześniej, odnosiła się przede wszystkim do tego, co nie było zwią-
zane z lokalnymi tendencjami, z tradycją czy z okresem archaicznym, a takimi pozo-
stawało właśnie to, co jońskie czy argiwskie38.
Przy okazji warto zwrócić także uwagę na rolę, jaką w drugiej połowie VI wieku
p.n.e. zaczął odgrywać relief. Stopniowo pokrywano nim coraz więcej elementów
architektury: tympanony, metopy, fryzy ciągłe, dolne partie kolumn, a z czasem także
i stele nagrobne czy ofiarne (które pierwotnie były malowane). Swój pełen rozwój
Lwy równie dobrze mogły być także motywem lokalnym, gdyż w starożytności licznie występowały
właśnie w okolicach Delf, w górach Parnasu.
54 M.L. Bernhard, Sztuka grecka V wieku p.n.e., Warszawa 1991, p. 151-152.
55 K. Michałowski, Delfy, Warszawa 1959, p. 79; Dyczek, op.cit., p. 89.
56 Bernhard, Sztuka grecka archaiczna..., op.cit., p. 94.
57 De la Coste-Messeliere, op.cit., p. 317.
58 Ibidem.