DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0296
294
Katarzyna Wójcikowska
w gruncie rzeczy bardziej politykę samych Delf niż mieszkańców Sifnos. Z Hera-
klesem za swego panowania utożsamiał się Pizystrat4'\ Natomiast w czasach, w któ-
rych skarbiec mógł powstawać (ostatnie trzydziestolecie VI wieku p.n.e.), w Delfach
przebywali wygnani przez tyrana Alkmeonidzi. Tak więc przedstawienie Heraklesa,
który w sporze o trójnóg został pokonany, mogło być traktowane jako przestroga dla
uzurpatora, a jednocześnie zapewnienie o poparciu Delf (reprezentowanych w tej sce-
nie przez Apollina) dla legalnej władzy w Atenach.
W przyczółku skarbca Megary w Olimpii umieszczono scenę z gigantomachii.
W centrum sceny przedstawiono prawdopodobnie Zeusa (zachowany tylko fragment
nogi) zabijającego jednego z gigantów. Na lewo od nich walczą Atena i Posejdon,
a po drugiej stronie Herakles i Ares48 49. Nad przyczółkiem, jak podaje Pauzaniasz,
miała znajdować się tarcza z napisem, głoszącym, że ten skarbiec wznieśli Megarej-
czycy z łupów zdobytych na Koryncie50. Tak więc temat gigantomachii doskonale na-
dawał się do wystroju rzeźbiarskiego tego budynku. Dodatkowo walka Heraklesa,
z którym, jak wyżej wspomniano, utożsamiał się Pizystrat, mogła symbolizować
przeciwstawianie się tyrana opozycji.
Gigantomachia była także symbolem walki o porządek i ład społeczny, walki
z tym, co dzikie i nieokrzesane, dlatego też motyw tej bitwy stał się często wy-
korzystywany. Znaleźć go można między innymi w dekoracji architektonicznej Parte-
nonu, jaka powstała po pokonaniu Persów na początku V wieku p.n.e. (por. metopy
ze wschodniego fryzu Partenonu).
Najlepiej obecnie zachowane części fryzów znajdowały się przede wszystkim na
delfickich skarbcach: Syfnijczyków, Ateńczyków i Sykiończyków. Fragmenty tej de-
koracji znaleziono również na skarbcu Knidyjczyków, Akantyjczyków, Massal-
czyków czy Potidaj Trackiej.
Najbardziej znanym i zaliczanym do najpiękniejszych jest dekorujący delficki
skarbiec Syfnijczyków fryz ciągły o długości ok. 30 m51 52. Po stronie zachodniej przed-
stawiono sąd Parysa, po północnej gigantomachię, po wschodniej zgromadzenie
bogów i wojnę trojańską, a po południowej - porwanie córek Leukipposa przez
Dioskurów lub uprowadzenie Heleny przez Tezeusza. Podobnie jak dekoracja przy-
czółków, tak i fryzy mogły manifestować pewien program politycznej propagandyV
Umieszczona na północnej ścianie gigantomachia symbolizowała tu walkę o społecz-
ny ład i harmonię - przeciw temu, co sprzeciwia się naturalnemu porządkowi rzeczy.
Postacie Gigantów zostały opatrzone imionami, jednak napisy te nie są, jak w przy-
padku walczących z nimi Greków, inskrypcjami attyckimi, ale w formie dipinti w lo-
kalnym piśmie fokijskim.
48 Kult Heraklesa rozwinął się w Atenach szczególnie silnie w drugiej połowie VI wieku p.n.e., za rządów
Pizystrata. Cf. J. Boardman, Herakles, Peisistratos and Sons, RA 1978, p. 57-72.
49 A Mallwitz, H.-V. Herrmann eds, Die Fundę aus Olympia. Ergebnisse hundertjdhriger Ausgrabungs-
tatigkeit, Athen 1980, p. 139.
50 Pauzaniasz: VI 19.13.
51 P. Dyczek, Mnentozyne, Warszawa 1998, p. 88.
52 Cf. L.V. Watrous, The Sculptural Program of the Siphnian Treasury at Delphi, AJA 86, 1982, p. 159-
172.
Katarzyna Wójcikowska
w gruncie rzeczy bardziej politykę samych Delf niż mieszkańców Sifnos. Z Hera-
klesem za swego panowania utożsamiał się Pizystrat4'\ Natomiast w czasach, w któ-
rych skarbiec mógł powstawać (ostatnie trzydziestolecie VI wieku p.n.e.), w Delfach
przebywali wygnani przez tyrana Alkmeonidzi. Tak więc przedstawienie Heraklesa,
który w sporze o trójnóg został pokonany, mogło być traktowane jako przestroga dla
uzurpatora, a jednocześnie zapewnienie o poparciu Delf (reprezentowanych w tej sce-
nie przez Apollina) dla legalnej władzy w Atenach.
W przyczółku skarbca Megary w Olimpii umieszczono scenę z gigantomachii.
W centrum sceny przedstawiono prawdopodobnie Zeusa (zachowany tylko fragment
nogi) zabijającego jednego z gigantów. Na lewo od nich walczą Atena i Posejdon,
a po drugiej stronie Herakles i Ares48 49. Nad przyczółkiem, jak podaje Pauzaniasz,
miała znajdować się tarcza z napisem, głoszącym, że ten skarbiec wznieśli Megarej-
czycy z łupów zdobytych na Koryncie50. Tak więc temat gigantomachii doskonale na-
dawał się do wystroju rzeźbiarskiego tego budynku. Dodatkowo walka Heraklesa,
z którym, jak wyżej wspomniano, utożsamiał się Pizystrat, mogła symbolizować
przeciwstawianie się tyrana opozycji.
Gigantomachia była także symbolem walki o porządek i ład społeczny, walki
z tym, co dzikie i nieokrzesane, dlatego też motyw tej bitwy stał się często wy-
korzystywany. Znaleźć go można między innymi w dekoracji architektonicznej Parte-
nonu, jaka powstała po pokonaniu Persów na początku V wieku p.n.e. (por. metopy
ze wschodniego fryzu Partenonu).
Najlepiej obecnie zachowane części fryzów znajdowały się przede wszystkim na
delfickich skarbcach: Syfnijczyków, Ateńczyków i Sykiończyków. Fragmenty tej de-
koracji znaleziono również na skarbcu Knidyjczyków, Akantyjczyków, Massal-
czyków czy Potidaj Trackiej.
Najbardziej znanym i zaliczanym do najpiękniejszych jest dekorujący delficki
skarbiec Syfnijczyków fryz ciągły o długości ok. 30 m51 52. Po stronie zachodniej przed-
stawiono sąd Parysa, po północnej gigantomachię, po wschodniej zgromadzenie
bogów i wojnę trojańską, a po południowej - porwanie córek Leukipposa przez
Dioskurów lub uprowadzenie Heleny przez Tezeusza. Podobnie jak dekoracja przy-
czółków, tak i fryzy mogły manifestować pewien program politycznej propagandyV
Umieszczona na północnej ścianie gigantomachia symbolizowała tu walkę o społecz-
ny ład i harmonię - przeciw temu, co sprzeciwia się naturalnemu porządkowi rzeczy.
Postacie Gigantów zostały opatrzone imionami, jednak napisy te nie są, jak w przy-
padku walczących z nimi Greków, inskrypcjami attyckimi, ale w formie dipinti w lo-
kalnym piśmie fokijskim.
48 Kult Heraklesa rozwinął się w Atenach szczególnie silnie w drugiej połowie VI wieku p.n.e., za rządów
Pizystrata. Cf. J. Boardman, Herakles, Peisistratos and Sons, RA 1978, p. 57-72.
49 A Mallwitz, H.-V. Herrmann eds, Die Fundę aus Olympia. Ergebnisse hundertjdhriger Ausgrabungs-
tatigkeit, Athen 1980, p. 139.
50 Pauzaniasz: VI 19.13.
51 P. Dyczek, Mnentozyne, Warszawa 1998, p. 88.
52 Cf. L.V. Watrous, The Sculptural Program of the Siphnian Treasury at Delphi, AJA 86, 1982, p. 159-
172.