DOI Artikel:
Wójcikowska, Katarzyna: Skarbce greckie w okresie archaicznym i klasycznym: analiza i porównanie architektoniczne na przykładzie sanktuariów w Delfach i Olimpii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.51310#0295
Skarbce greckie...
293
Spośród Hellenów jedni tylko Megarejczycy mają taki kamień i w swoim mieście czę-
sto się nim posługiwali, jako budulcem. Jest wyjątkowo biały i bardziej miękki od
innych kamieni. Pełno w nim wszędzie muszelek morskich43. Skarbiec Syfnijczyków,
uważany za najbogatszy i najpiękniejszy, cechowało użycie aż trzech rodzajów mar-
muru. Do budowy ścian wykorzystano kamień z Sifnos, a do akroterionów i dekoracji
- z Naksos i Paros. Interesującym pod względem zastosowanego kamienia jest
również skarbiec Massalczyków, który łączy trzy rodzaje kamienia o różnych
kolorach. Fundament i krepidomę wykonano z różowego wapienia, część wyższą
z wapienia szarego, a nadbudowę z marmuru paryjskiego44. Większość z pozostałych
skarbców w Delfach była zbudowana z wapienia (porosu).
W przypadku Olimpii brak danych uniemożliwia stwierdzenie, czy istniały jakieś
zależności między fundatorem a użytym kamieniem. Wiemy tylko, że olimpijski skar-
biec Sykiończyków był pierwszym, w którym zastosowano marmurowe dachówki45.
Analizując i porównując ocalałe elementy dekoracji poszczególnych skarbców,
można zauważyć, iż stanowi ona, podobnie jak użyty materiał budowlany, wyraz lo-
kalnych tradycji i obowiązującej w danym czasie „mody”. Przykłady w miarę dobrze
zachowanych elementów dekoracji posiadamy głównie z Delf, gdyż w Olimpii pra-
wie w ogóle się one nie zachowały. To, co dotrwało do naszych czasów, to przede
wszystkim fragmenty fryzów, rzeźb przyczółkowych i akroterionów oraz kolumn,
a w dwóch przypadkach - kariatyd. Z kilku skarbców zachowały się także terakotowe
dachówki lub inne części dachu. Niektóre elementy dekoracji architektonicznej skarb-
ców, jak gzymsy czy kimationy, były malowane, o czym świadczą ślady polichromii.
Dekoracja przyczółkowa najlepiej zachowała się w skarbcu Syfnijczyków w Del-
fach, natomiast w Olimpii - w skarbcu Megary. We wschodnim tympanonie del-
fickiego skarbca została przedstawiona scena z lokalnego mitu o sporze o trójnóg
między Heraklesem a Apollinem. Pod względem stylowym przedstawienie to zdradza
pewne cechy jońskie z niewielkimi wpływami lokalnymi. Badacze długo się zastana-
wiali nad identyfikacją środkowej postaci46. Początkowo sądzono, że być może jest to
Atena (długi chiton, himation na obu ramionach). Jednak dzięki analogiom do innych
archaicznych przedstawień bóstw stwierdzono, że w podobne szaty mogli być odziani
także mężczyźni. Po kolejnych analizach badacze doszli do wniosku, że postać cen-
tralna miała również zbyt muskularną budowę ciała jak na kobietę oraz, że nie posia-
dała atrybutów Ateny (tarcza, hełm itp.). Odnosząc się do mitu opisującego spór
o trójnóg, osobę tę określono jako Zeusa47.
Oprócz interpretacji ikonograficznej tej sceny, ciekawe jest jej domniemane prze-
słanie. Przyjmuje się mianowicie, że przedstawienie ze wschodniego przyczółka
skarbca Syfnijczyków zawiera także pewien wymiar ideologiczny i reprezentuje
43 Pauzaniasz: 144.6.
44 Partida, op.cit., p. 250.
45 W. Muller-Wiener, Greckie budownictwo antyczne, Kraków 2004, p. 54.
46 B.S. Ridgway, The East Pediment ofthe Siphnian Treasury: A Reinterpretation, AJ A 69, 1965, p. 1-5.
47 Ibidem, p. 2-4.
293
Spośród Hellenów jedni tylko Megarejczycy mają taki kamień i w swoim mieście czę-
sto się nim posługiwali, jako budulcem. Jest wyjątkowo biały i bardziej miękki od
innych kamieni. Pełno w nim wszędzie muszelek morskich43. Skarbiec Syfnijczyków,
uważany za najbogatszy i najpiękniejszy, cechowało użycie aż trzech rodzajów mar-
muru. Do budowy ścian wykorzystano kamień z Sifnos, a do akroterionów i dekoracji
- z Naksos i Paros. Interesującym pod względem zastosowanego kamienia jest
również skarbiec Massalczyków, który łączy trzy rodzaje kamienia o różnych
kolorach. Fundament i krepidomę wykonano z różowego wapienia, część wyższą
z wapienia szarego, a nadbudowę z marmuru paryjskiego44. Większość z pozostałych
skarbców w Delfach była zbudowana z wapienia (porosu).
W przypadku Olimpii brak danych uniemożliwia stwierdzenie, czy istniały jakieś
zależności między fundatorem a użytym kamieniem. Wiemy tylko, że olimpijski skar-
biec Sykiończyków był pierwszym, w którym zastosowano marmurowe dachówki45.
Analizując i porównując ocalałe elementy dekoracji poszczególnych skarbców,
można zauważyć, iż stanowi ona, podobnie jak użyty materiał budowlany, wyraz lo-
kalnych tradycji i obowiązującej w danym czasie „mody”. Przykłady w miarę dobrze
zachowanych elementów dekoracji posiadamy głównie z Delf, gdyż w Olimpii pra-
wie w ogóle się one nie zachowały. To, co dotrwało do naszych czasów, to przede
wszystkim fragmenty fryzów, rzeźb przyczółkowych i akroterionów oraz kolumn,
a w dwóch przypadkach - kariatyd. Z kilku skarbców zachowały się także terakotowe
dachówki lub inne części dachu. Niektóre elementy dekoracji architektonicznej skarb-
ców, jak gzymsy czy kimationy, były malowane, o czym świadczą ślady polichromii.
Dekoracja przyczółkowa najlepiej zachowała się w skarbcu Syfnijczyków w Del-
fach, natomiast w Olimpii - w skarbcu Megary. We wschodnim tympanonie del-
fickiego skarbca została przedstawiona scena z lokalnego mitu o sporze o trójnóg
między Heraklesem a Apollinem. Pod względem stylowym przedstawienie to zdradza
pewne cechy jońskie z niewielkimi wpływami lokalnymi. Badacze długo się zastana-
wiali nad identyfikacją środkowej postaci46. Początkowo sądzono, że być może jest to
Atena (długi chiton, himation na obu ramionach). Jednak dzięki analogiom do innych
archaicznych przedstawień bóstw stwierdzono, że w podobne szaty mogli być odziani
także mężczyźni. Po kolejnych analizach badacze doszli do wniosku, że postać cen-
tralna miała również zbyt muskularną budowę ciała jak na kobietę oraz, że nie posia-
dała atrybutów Ateny (tarcza, hełm itp.). Odnosząc się do mitu opisującego spór
o trójnóg, osobę tę określono jako Zeusa47.
Oprócz interpretacji ikonograficznej tej sceny, ciekawe jest jej domniemane prze-
słanie. Przyjmuje się mianowicie, że przedstawienie ze wschodniego przyczółka
skarbca Syfnijczyków zawiera także pewien wymiar ideologiczny i reprezentuje
43 Pauzaniasz: 144.6.
44 Partida, op.cit., p. 250.
45 W. Muller-Wiener, Greckie budownictwo antyczne, Kraków 2004, p. 54.
46 B.S. Ridgway, The East Pediment ofthe Siphnian Treasury: A Reinterpretation, AJ A 69, 1965, p. 1-5.
47 Ibidem, p. 2-4.