DOI article:
Warkoczewska, Magdalena: "Suiedziba Wodza Legionów"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.74935#0065
Magdalena Warkoczewska
„SIEDZIBA WODZA LEGIONÓW"
FUNKCJE IDEOWE DEKORACJI WNĘTRZ PAŁACU W WINNOGÓRZE.*
W Winnogórze, dawnej własności biskupów poznańs-
kich, zasekwestrowanej podczas sekularyzacji dóbr kościel-
nych przez rząd pruski, od roku 1807 znajdowała się
siedziba Generała Jana Henryka Dąbrowskigo (il. 1).
Otrzymał on tę majętność od Napoleona jako wyrównanie
strat i kosztów materialnych poniesionych przy organizacji
Legionów. Pałac w Winnogórze stał się dla Generała do-
mem rodzinnym i schronieniem dla wielu wiarusów
legionowych. Był także, jak zobaczymy, miejscem w któ-
rym Dąbrowski chciał upamiętnić swoje czyny i w którym
snuł narodowe plany i programy. Budynek wzniesiony
przez biskupa Czartoryskiego w latach 1760-70, został
rozebrany na początku naszego stulecia. Nie posiada
żadnej dokumentacji i przekazów ikonograficznych, z wy-
jątkiem zdjęcia z zewnątrz, (il.2) Zachowały się natomiast
opisy interesującej dekoracji wnętrz, zasługującej, jak się
wydaje, na bliższe omówienie1.
Pobyty Dąbrowskiego w Winnogórze — wobec nie-
spokojnych czasów — były krótkie, przeplatane kolejnymi
kampaniami. Przez czas dłuższy przebywał w swoim
majątku prawdopodobnie od roku 1807 — po ślubie
z Barbarą Chłapowską, który odbył się w rocznicę wjazdu
Generała do Poznania — aż do kampanii wiosennej
roku 18092. Również po zwycięskiej wojnie z Austrią
mógł co najmniej dorywczo tutaj mieszkać, jako że został
oficjalnie dowódcą wojskowego okręgu poznańskiego.
Sztab wprawdzie mieścił się w Poznaniu, ale przecież
niewielka odległość dzieliła Poznań od Winnogóry. Od
wiosny 1812 roku, w czasie Wielkiej Wojny i później,
po powrocie do kraju, zajęty przy organizacji Armii
Królestwa Polskiego, pozostawał zdała od swojej ulubionej
siedziby. Dopiero w 1815 roku uzyskał na własną prośbę
częściową dymisję z wojska i przeniósł się na stałe do Win-
nogóry. Z latami 1807-1809 lub 1815-1818 wiązać więc
można prace generała nad urządzeniem pałacu i nadaniem
mu określonego charakteru. Zapewne już w pierwszym
okresie podjął pewne fundacje artystyczne, m. in. zama-
wiał obrazy u Jana Gładysza, którego Wjazd Generała
Dąbrowkiego do Poznania ofiarowała później PTPN-owi
jego córka Bogusława, a także przeniósł do Winnogóry
część swego bogatego zbioru militariów. Wydaje się jednak,
że większość prac należy wiązać z okresem 1815-183. Wtedy
to, w określonych warunkach historycznych, przystąpił
Dąbrowski do realizacji krystalizującego się zapewne
przez czas dłuższy, pomysłu dekoracji wnętrz winnogór-
skiego pałacu.
Skąpe źródła nie pozwalają na bardziej precyzyjną
analizę formy i na podjęcie sprawy autorstwa tej unikalnej,
przynajmniej w skali polskiej, dekoracji. Natomiast,
dzięki relacjom pamiętnikarzy, możemy odtworzyć za-
warty w niej bogaty program ideowy, związany, jak zo-
baczymy, z losami narodu i samego Dąbrowskiego.
Niemcewicz, który odwiedził Winogórę w roku 1821
pisał: „ Do Winnogóry zaprosiła mnie wdowa towarzysza
mego obozowego z roku 1794 [...]. Dom porządny wy-
stawiony był przed 70 laty przez ks. Czartoryskiego,
biskupa poznańskiego, pięknie przez ostatniego pomno-
żony i ozdobiony właściciela. Kochał się Dąbrowski
w pamiątkach ojczystych i lubił je uwieczniać. Świadkiem
tego kosztowny zbiór zbroi, chorągwi, starożytności,
rzadkich rękopisów, map geograficznych Towarzystwu
„SIEDZIBA WODZA LEGIONÓW"
FUNKCJE IDEOWE DEKORACJI WNĘTRZ PAŁACU W WINNOGÓRZE.*
W Winnogórze, dawnej własności biskupów poznańs-
kich, zasekwestrowanej podczas sekularyzacji dóbr kościel-
nych przez rząd pruski, od roku 1807 znajdowała się
siedziba Generała Jana Henryka Dąbrowskigo (il. 1).
Otrzymał on tę majętność od Napoleona jako wyrównanie
strat i kosztów materialnych poniesionych przy organizacji
Legionów. Pałac w Winnogórze stał się dla Generała do-
mem rodzinnym i schronieniem dla wielu wiarusów
legionowych. Był także, jak zobaczymy, miejscem w któ-
rym Dąbrowski chciał upamiętnić swoje czyny i w którym
snuł narodowe plany i programy. Budynek wzniesiony
przez biskupa Czartoryskiego w latach 1760-70, został
rozebrany na początku naszego stulecia. Nie posiada
żadnej dokumentacji i przekazów ikonograficznych, z wy-
jątkiem zdjęcia z zewnątrz, (il.2) Zachowały się natomiast
opisy interesującej dekoracji wnętrz, zasługującej, jak się
wydaje, na bliższe omówienie1.
Pobyty Dąbrowskiego w Winnogórze — wobec nie-
spokojnych czasów — były krótkie, przeplatane kolejnymi
kampaniami. Przez czas dłuższy przebywał w swoim
majątku prawdopodobnie od roku 1807 — po ślubie
z Barbarą Chłapowską, który odbył się w rocznicę wjazdu
Generała do Poznania — aż do kampanii wiosennej
roku 18092. Również po zwycięskiej wojnie z Austrią
mógł co najmniej dorywczo tutaj mieszkać, jako że został
oficjalnie dowódcą wojskowego okręgu poznańskiego.
Sztab wprawdzie mieścił się w Poznaniu, ale przecież
niewielka odległość dzieliła Poznań od Winnogóry. Od
wiosny 1812 roku, w czasie Wielkiej Wojny i później,
po powrocie do kraju, zajęty przy organizacji Armii
Królestwa Polskiego, pozostawał zdała od swojej ulubionej
siedziby. Dopiero w 1815 roku uzyskał na własną prośbę
częściową dymisję z wojska i przeniósł się na stałe do Win-
nogóry. Z latami 1807-1809 lub 1815-1818 wiązać więc
można prace generała nad urządzeniem pałacu i nadaniem
mu określonego charakteru. Zapewne już w pierwszym
okresie podjął pewne fundacje artystyczne, m. in. zama-
wiał obrazy u Jana Gładysza, którego Wjazd Generała
Dąbrowkiego do Poznania ofiarowała później PTPN-owi
jego córka Bogusława, a także przeniósł do Winnogóry
część swego bogatego zbioru militariów. Wydaje się jednak,
że większość prac należy wiązać z okresem 1815-183. Wtedy
to, w określonych warunkach historycznych, przystąpił
Dąbrowski do realizacji krystalizującego się zapewne
przez czas dłuższy, pomysłu dekoracji wnętrz winnogór-
skiego pałacu.
Skąpe źródła nie pozwalają na bardziej precyzyjną
analizę formy i na podjęcie sprawy autorstwa tej unikalnej,
przynajmniej w skali polskiej, dekoracji. Natomiast,
dzięki relacjom pamiętnikarzy, możemy odtworzyć za-
warty w niej bogaty program ideowy, związany, jak zo-
baczymy, z losami narodu i samego Dąbrowskiego.
Niemcewicz, który odwiedził Winogórę w roku 1821
pisał: „ Do Winnogóry zaprosiła mnie wdowa towarzysza
mego obozowego z roku 1794 [...]. Dom porządny wy-
stawiony był przed 70 laty przez ks. Czartoryskiego,
biskupa poznańskiego, pięknie przez ostatniego pomno-
żony i ozdobiony właściciela. Kochał się Dąbrowski
w pamiątkach ojczystych i lubił je uwieczniać. Świadkiem
tego kosztowny zbiór zbroi, chorągwi, starożytności,
rzadkich rękopisów, map geograficznych Towarzystwu