DOI Artikel:
Gawlikowski, Michał: Dwie Palmyreńskie rzeźby nagrobne w zbiorach Polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.26180#0096
Michał Gawlikowski
DWIE PALMYREŃSKIE RZEŹBY NAGROBNE
W ZBIORACH POLSKICH
Sztuka Palmyry nie zajmowała jak wiadomo wiele miejsca w pracach
polskich badaczy starożytności aż do końca lat pięćdziesiątych. Do niedawna
trudno dostępna pustynna stolica od lat dziesięciu stała się miejscem polskich
wykopalisk, a w konsekwencji jej sztuka coraz lepiej jest znajoma naszej publi-
czności. Wykopaliska nie są jeszcze zakończone i nie przeprowadzono podziału
odkrytych przez polską misję zabytków, które znajdują się pod opieką muzeum
w Palmyrze. W tej sytuacji te rzeźby palmyreńskie, jakie można w kraju
oglądać, pochodzą ze starych zbiorów.
W zamku gołuchowskim znajdują się dwa zabytki, z których fragment
głowy kobiecej zakupiony w 1891 w Paryżu nie wydaje się być dziełem palmy-
reńskim1, natomiast druga rzeźba, kompletne popiersie nagrobne zakupione
przez ks. Witolda Czartoryskiego w 1898 w Damaszku pochodzi z pewnością
z Palmyry2. Prócz tego w Muzeum Narodowymi w Warszawie znajduje się
głowa męska palmyreńska, dar p. Toeplitz-Mrozowskiej.
Po wojnie w polskim posiadaniu znalazła się rzeźba nagrobna w zbiorach
Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, przekazana w swoim czasie przez
arcybiskupa Damaszku3. Jest to portret kobiety w medalionie (fig. 1). Sam
kamień ma kształt mniej więcej kwadratowy (42,3x41 cm), jednak okrągła
tarcza (41 cm średnicy), na której tle występuje w głębokim reliefie popiersie
zmarłej, była pierwotnie jedynie widoczna. Płaskorzeźba spełniała rolę zam-
knięcia grobu. Charakterystyczne dla palmyreńskiej architektury sepulkralnej
1 W. Froehner, Antiguites. Collections du chdteau de Gołuchów, Paris 1899, s. 212,
n° 11; H. Ingholt, Studier over palmyrensk Skulptur, Kobenhavn 1928, PS 454, s. 143.
2 Froehner, ibid., s. 212, n" 12; Ingholt, PS 21, s. 41, pl. VI, 4; CIS III 4439
('Attika syn Malicho).
3 Nr inw. 2250. Ingholt, PS 329, s. 127; publikowana wraz z nagrobnym reliefem
syryjskim przez W. Lepik-Kopaczyńską, Dwa antyczne nagrobki w zbiorach wrocław-
skich, „Eos” 1962, 52, s. 169, fig. 2.
87
DWIE PALMYREŃSKIE RZEŹBY NAGROBNE
W ZBIORACH POLSKICH
Sztuka Palmyry nie zajmowała jak wiadomo wiele miejsca w pracach
polskich badaczy starożytności aż do końca lat pięćdziesiątych. Do niedawna
trudno dostępna pustynna stolica od lat dziesięciu stała się miejscem polskich
wykopalisk, a w konsekwencji jej sztuka coraz lepiej jest znajoma naszej publi-
czności. Wykopaliska nie są jeszcze zakończone i nie przeprowadzono podziału
odkrytych przez polską misję zabytków, które znajdują się pod opieką muzeum
w Palmyrze. W tej sytuacji te rzeźby palmyreńskie, jakie można w kraju
oglądać, pochodzą ze starych zbiorów.
W zamku gołuchowskim znajdują się dwa zabytki, z których fragment
głowy kobiecej zakupiony w 1891 w Paryżu nie wydaje się być dziełem palmy-
reńskim1, natomiast druga rzeźba, kompletne popiersie nagrobne zakupione
przez ks. Witolda Czartoryskiego w 1898 w Damaszku pochodzi z pewnością
z Palmyry2. Prócz tego w Muzeum Narodowymi w Warszawie znajduje się
głowa męska palmyreńska, dar p. Toeplitz-Mrozowskiej.
Po wojnie w polskim posiadaniu znalazła się rzeźba nagrobna w zbiorach
Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, przekazana w swoim czasie przez
arcybiskupa Damaszku3. Jest to portret kobiety w medalionie (fig. 1). Sam
kamień ma kształt mniej więcej kwadratowy (42,3x41 cm), jednak okrągła
tarcza (41 cm średnicy), na której tle występuje w głębokim reliefie popiersie
zmarłej, była pierwotnie jedynie widoczna. Płaskorzeźba spełniała rolę zam-
knięcia grobu. Charakterystyczne dla palmyreńskiej architektury sepulkralnej
1 W. Froehner, Antiguites. Collections du chdteau de Gołuchów, Paris 1899, s. 212,
n° 11; H. Ingholt, Studier over palmyrensk Skulptur, Kobenhavn 1928, PS 454, s. 143.
2 Froehner, ibid., s. 212, n" 12; Ingholt, PS 21, s. 41, pl. VI, 4; CIS III 4439
('Attika syn Malicho).
3 Nr inw. 2250. Ingholt, PS 329, s. 127; publikowana wraz z nagrobnym reliefem
syryjskim przez W. Lepik-Kopaczyńską, Dwa antyczne nagrobki w zbiorach wrocław-
skich, „Eos” 1962, 52, s. 169, fig. 2.
87