Studia Palmyreńskie (5.1974)

Elżbieta Łukasiak

IKONOGRAFIA YARHIBÔLA

We wszystkich niemalże dziedzinach badań dotyczących Palmyry cha-
rakterystyczną cechą jest znikoma wręcz ilość źródeł pisanych oraz mała liczba
zabytków. Niekiedy nie znamy nawet proweniencji, która często przecież
decyduje o kierunku dalszych badań. Jest to szczególnie uciążliwe przy stu-
diach ikonograficznych, których dotyczy m.in. niniejsza praca poświęcona
Yarhibólowi. Dużą pomocą są w tym wypadku inskrypcje dedykacyjne —
informują one o charakterze przedstawień i wymieniają osoby na nich wystę-
pujące. Często mamy do czynienia z płaskorzeźbą nie opatrzoną żadnymi wska-
zówkami i wówczas jedynymi źródłami umożliwiającymi identyfikację posz-
czególnych figur są znane już detale ikonograficzne.

Innego rodzaju trudnością jest sama religia palmyreńska, niejednorodna,
mimo że wyrosła na gruncie semickim. Yarhiból, bóg solarny, zajmował w niej
podobną pozycję jak grecki Apollon. Przypisywano mu m.in. wyrocznie, wy-
dawanie świadectw o obywatelach1, a także mianowanie urzędników2. Przed-
miotem niniejszej pracy są problemy ikonografii Yarhibóla prezentowane
na podstawie zabytków różnego rodzaju: reliefów (w przeważającej większości
wotywnych), fresków, rysunków, teser i monet, przy czym za podstawowy
materiał uznałam zabytki duże, tj. płaskorzeźby i malowidła. Poszczególne
pozycje omawiam nie według kolejności jaką dyktuje chronologia, ale według
typów przedstawień. Ostatnią część pracy stanowi szczegółowy katalog opra-
cowanych zabytków z uwzględnieniem bibliografii, datowania i miejsca gdzie
znajdują się obecnie oraz aneks, w którym wymieniam zabytki mylnie ziden-
tyfikowane jako triada Bela, podczas gdy przedstawienia znajdujące się na
nich ukazują triadę Baalszamina — boga anonimowego.

1 J. B. Chabot, Choix d'inscriptions de Palmyre, Paris 1922, s. 42; J. Cantineau,
Inventaire des inscriptions de Palmyre, Beyrouth 1930, fasc. IX, s. 29, inscr. nr 19.

2 Chabot, o. c., s. 76.

7