DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Późnogotyckie "Narodziny Chrystusa" w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu: Uwagi o szwabsko-bawarskim stylu reliefu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0049
dualnych (jak mówią Niemcy: Handschriftów) są nieza-
przeczalne choć ich ostateczne rozróżnienie i zdefiniowa-
nie pewnie nieprędko nastąpi. Idiom szwabski, czy szwab-
sko-bawarski, jest tu też - między innymi - obecny.
O ile na wyższym poziomie ogólności, tzn. w odniesie-
niu do typu nastawy, wiązać ów idiom należy, jak się sta-
rałem wykazać1,1, z samym Mistrzem, odpowiedzialnym
za projekt, za koncepcję całości, o tyle otwarty pozostaje
problem szwabskich pierwiastków w stylu reliefów.
Trzeba przy tym powiedzieć, że same reliefy nie sąszwab-
skie w swej koncepcji - w miejsce opisywanej wyżej prze-
strzennej gradacji planów mamy tam raczej stłoczenie mo-
tywów na płaszczyźnie czołowej, natomiast formy i ich
ekspresja wykazują niekiedy szwabsko-bawarskie zna-
miona. Od dawna zauważano to na przykładzie Marii
w Pokłonie Trzech Króli. Alfred Schadler wskazał ostat-
nio w tym kontekście na niezwykłej klasy Madonnę
w Dolnoaustriackim Muzeum Krajowym we Wiedniu16 17 *.
Swoboda kompozycji, jednocześnie niewymuszonej i de-
koracyjnej, przy skończenie mistrzowskiej precyzji pra-
cy dłuta, powoduje, że rzeźbę tę kojarzy się zarazem
z Mikołajem z Lejdy. Nie ma w tym sprzeczności - obie
tradycje rzeźbiarskie spotkały się w Konstancji podczas
prac nad nastawą ołtarza głównego i stallami chóru
katedry. Później przeplatały się jeszcze nieraz - w Ke-
femiarkt a bodaj i w figurach korpusu retabulum ołtarza
16 W. Marcinkowski, Uwagi o typie krakowskiego retabu-
lum Wita Stwosza (Folia HA, 25: 1989, s. 17 i n.).
l7Niederosterreichisches Landesmuseum, nr inw. 2045;
A. Schadler, Stetigkeil und Wandel im Werk des Veit Stofi [w:]
Vei< Stoj] in Niirnberg und Umgebung, Niirnberg 1983, s. 34.
lsPor. nowa teza G. T o r ó k, Zu Fragen der skulpturalen
głównego katedry koszyckiejls. Szwabskość zarówno
przedstawienia Marii w scenie Homagium jak i innych
partii Stwoszowego ołtarza jest niezaprzeczalna. Nie
odczytuję tam jednak ręki twórcy reliefu w Pieskowej
Skale.
W konkluzji trzeba by nasze Narodziny Chrystusa,
choć reprezentujące fazę stylistyczną reliefów w Maria
Laach, datować nie tyle po roku 1483 (prawdopodobne
ukończenie „zarezerwowanych” dla głównego mistrza, tj.
Stwosza, rzeźb korpusu ołtarza), ile raczej po roku 1489
(moment gdy ustawione w chórze kościoła Mariackiego
retabulum stało się powszechnie dostępne dla naśladow-
ców).
Oczywiście niezwykle kusząca byłaby atrybucja re-
liefu Jórgowi Huberowi z Pasawy, który w roku 1496
przyjął krakowskie prawo miejskie19. Tłumaczyłoby to -
zaiste w idealny sposób - zarówno przejęcie w naszym
dziele Stwoszowego motywu ikonograficznego (ujęcie
Marii), jak i pasawskie powiązania stylistyczne (Kefer-
markter Stil) w ogólności. Jeśli ważyć się na kojarzenie
źródłowo jedynie uchwytnych artystów z przechowany-
mi, anonimowymi dziełami - ten przypadek wyróżnia się
niewymuszoną naturalnością takiego skojarzenia. Tak czy
owak, rzeźba w Pieskowej Skale stanowi bardzo znaczą-
cy dowód oddziaływań szwabsko-bawarskich na sztukę
późnogotycką w Małopolsce.
Ausstattung des Altars der hi. Elisabeth in Kaschau [w:]
Flugelalidre des spdten Mittelalters..., s. 157-166, w kontekście
klasycznego tekstu D. Radocsaya, Der Hochaltar von Kaschau
und Gregor Erhart (Acta Historiae Artium, 7: 1960, s. 19-50).
19 Aktualną wiedzę o tym rzeźbiarzu zestawia M. Łodyńska-
Kosińska, Huber [...] Jórg, SAP, 1979, s. 128-129.
THE LATE GOTHIC NATIYITY IN THE WAWEL ROYAL CASTLE COLLECTIONS.
SOME REMARKS ON THE SWABIAN-BAYARIAN STYLE OF THE RELIE
S u m mary
One of the exhibits in the museum at the castle of Pieskowa Skała
(a department of the Wawel Royal Castle) is the framed NatWity relief,
evidently the obverse of a wing of a retable or one of its panels (fig.
1). The relief differs both in terms of style and iconography from typical
Little Poland renditions of the subject. The characteristic fluent gra-
dation of the planes in a declining order of plasticity, down to the fiat
surface of the background, derives from the tradition of Swabian-
Bavarian altar art (fig. 2). An example of a similar composition with
the kneeling figures of Mary and Joseph as side dominants, joined by
the lap of the mantle on which lies the Child adored by angels, can
be found in a relief sculpture by Hans Rueland from the retable, dated
as 1474, of the Confraternity of Our Lady of Mercy for the pilgrima-
ge church of Maria Bildbach at Markdorf on Lakę Constance (figs 3
and 4). One can easily indicate in this circle further examples of Mary’s
pose generally corresponding to that at Pieskowa Skała and additio-
nally revealing similar, inter alia, physiognomical details. (The here-
discussed relief was once linked with the retable of the high altar in
the parish church at Biberach, completed in 1490; figs 5 and 6.)
Likewise, the figurę of St Joseph may be compared with the correspon-
ding figurę in the wing of the retable at Kefermarkt, which - after a
century-long discussion - is now recognized as the work ofthe Kriech-
baum workshop of Passau from the last decade of the 15th century,
45
przeczalne choć ich ostateczne rozróżnienie i zdefiniowa-
nie pewnie nieprędko nastąpi. Idiom szwabski, czy szwab-
sko-bawarski, jest tu też - między innymi - obecny.
O ile na wyższym poziomie ogólności, tzn. w odniesie-
niu do typu nastawy, wiązać ów idiom należy, jak się sta-
rałem wykazać1,1, z samym Mistrzem, odpowiedzialnym
za projekt, za koncepcję całości, o tyle otwarty pozostaje
problem szwabskich pierwiastków w stylu reliefów.
Trzeba przy tym powiedzieć, że same reliefy nie sąszwab-
skie w swej koncepcji - w miejsce opisywanej wyżej prze-
strzennej gradacji planów mamy tam raczej stłoczenie mo-
tywów na płaszczyźnie czołowej, natomiast formy i ich
ekspresja wykazują niekiedy szwabsko-bawarskie zna-
miona. Od dawna zauważano to na przykładzie Marii
w Pokłonie Trzech Króli. Alfred Schadler wskazał ostat-
nio w tym kontekście na niezwykłej klasy Madonnę
w Dolnoaustriackim Muzeum Krajowym we Wiedniu16 17 *.
Swoboda kompozycji, jednocześnie niewymuszonej i de-
koracyjnej, przy skończenie mistrzowskiej precyzji pra-
cy dłuta, powoduje, że rzeźbę tę kojarzy się zarazem
z Mikołajem z Lejdy. Nie ma w tym sprzeczności - obie
tradycje rzeźbiarskie spotkały się w Konstancji podczas
prac nad nastawą ołtarza głównego i stallami chóru
katedry. Później przeplatały się jeszcze nieraz - w Ke-
femiarkt a bodaj i w figurach korpusu retabulum ołtarza
16 W. Marcinkowski, Uwagi o typie krakowskiego retabu-
lum Wita Stwosza (Folia HA, 25: 1989, s. 17 i n.).
l7Niederosterreichisches Landesmuseum, nr inw. 2045;
A. Schadler, Stetigkeil und Wandel im Werk des Veit Stofi [w:]
Vei< Stoj] in Niirnberg und Umgebung, Niirnberg 1983, s. 34.
lsPor. nowa teza G. T o r ó k, Zu Fragen der skulpturalen
głównego katedry koszyckiejls. Szwabskość zarówno
przedstawienia Marii w scenie Homagium jak i innych
partii Stwoszowego ołtarza jest niezaprzeczalna. Nie
odczytuję tam jednak ręki twórcy reliefu w Pieskowej
Skale.
W konkluzji trzeba by nasze Narodziny Chrystusa,
choć reprezentujące fazę stylistyczną reliefów w Maria
Laach, datować nie tyle po roku 1483 (prawdopodobne
ukończenie „zarezerwowanych” dla głównego mistrza, tj.
Stwosza, rzeźb korpusu ołtarza), ile raczej po roku 1489
(moment gdy ustawione w chórze kościoła Mariackiego
retabulum stało się powszechnie dostępne dla naśladow-
ców).
Oczywiście niezwykle kusząca byłaby atrybucja re-
liefu Jórgowi Huberowi z Pasawy, który w roku 1496
przyjął krakowskie prawo miejskie19. Tłumaczyłoby to -
zaiste w idealny sposób - zarówno przejęcie w naszym
dziele Stwoszowego motywu ikonograficznego (ujęcie
Marii), jak i pasawskie powiązania stylistyczne (Kefer-
markter Stil) w ogólności. Jeśli ważyć się na kojarzenie
źródłowo jedynie uchwytnych artystów z przechowany-
mi, anonimowymi dziełami - ten przypadek wyróżnia się
niewymuszoną naturalnością takiego skojarzenia. Tak czy
owak, rzeźba w Pieskowej Skale stanowi bardzo znaczą-
cy dowód oddziaływań szwabsko-bawarskich na sztukę
późnogotycką w Małopolsce.
Ausstattung des Altars der hi. Elisabeth in Kaschau [w:]
Flugelalidre des spdten Mittelalters..., s. 157-166, w kontekście
klasycznego tekstu D. Radocsaya, Der Hochaltar von Kaschau
und Gregor Erhart (Acta Historiae Artium, 7: 1960, s. 19-50).
19 Aktualną wiedzę o tym rzeźbiarzu zestawia M. Łodyńska-
Kosińska, Huber [...] Jórg, SAP, 1979, s. 128-129.
THE LATE GOTHIC NATIYITY IN THE WAWEL ROYAL CASTLE COLLECTIONS.
SOME REMARKS ON THE SWABIAN-BAYARIAN STYLE OF THE RELIE
S u m mary
One of the exhibits in the museum at the castle of Pieskowa Skała
(a department of the Wawel Royal Castle) is the framed NatWity relief,
evidently the obverse of a wing of a retable or one of its panels (fig.
1). The relief differs both in terms of style and iconography from typical
Little Poland renditions of the subject. The characteristic fluent gra-
dation of the planes in a declining order of plasticity, down to the fiat
surface of the background, derives from the tradition of Swabian-
Bavarian altar art (fig. 2). An example of a similar composition with
the kneeling figures of Mary and Joseph as side dominants, joined by
the lap of the mantle on which lies the Child adored by angels, can
be found in a relief sculpture by Hans Rueland from the retable, dated
as 1474, of the Confraternity of Our Lady of Mercy for the pilgrima-
ge church of Maria Bildbach at Markdorf on Lakę Constance (figs 3
and 4). One can easily indicate in this circle further examples of Mary’s
pose generally corresponding to that at Pieskowa Skała and additio-
nally revealing similar, inter alia, physiognomical details. (The here-
discussed relief was once linked with the retable of the high altar in
the parish church at Biberach, completed in 1490; figs 5 and 6.)
Likewise, the figurę of St Joseph may be compared with the correspon-
ding figurę in the wing of the retable at Kefermarkt, which - after a
century-long discussion - is now recognized as the work ofthe Kriech-
baum workshop of Passau from the last decade of the 15th century,
45