DOI Artikel:
Adamska, Magdalena: Przedmioty ze zbiorów wawelskich w "Album zamoyskim": Przyczynek do XIX-wiecznej ikografii zabytków sztuki w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19896#0136
u
.?
ś
3. Chorągiew zdobyta w bitwie pod Byczyną w r. 1588, litografia.
Bibl. Jag. (fot. S. Michta)
z wieku XVI, jest chorągiew śląskich oddziałów arcyksię-
cia Maksymiliana Habsburga zdobyta w roku 1588 pod
Byczyną przez rotmistrza Stanisława Żółkiewskiego
(fig. 1)~". Zwycięskimi wojskami dowodził hetman Jan
Zamoyski, któremu przypadło to trofeum, dziedziczone
później przez jego spadkobierców.
Rysunek ukazujący tę chorągiew (fig. 2)21 daje do-
kładne wyobrażenie ojej wyglądzie sprzed konserwacji
przeprowadzonej na początku wieku XX22, w której trak-
cie naszyto siatkę na stronę chorągwi odrysowaną w Al-
bumie, uniemożliwiając weryfikację brzmienia inskryp-
JINr inw. 3985. Jedwab malowany i złocony, wym.: 170x190
cm - F. Pułaski, Z pod Byczyny. Wspomnienia i pamiątki („Ty-
godnik Ilustrowany”, 1905, nr 22, s. 407-409, 417); J. T. Petrus,
Chorągwie i sztandary z wieku XVI do początku XVIII, Warszawa
1986, poz. 2; A. Fischinger, Skarbiec Koronny na Wawelu. Prze-
wodnik. Kraków 1988 (wyd. 3), s. 23; J. Kowalczyk, Zbiory ar-
tystyczne Jana Zamoyskiego [w:] Z dziejów kolekcjonerstwa na
Lubelszczyzn i e, Lublin 1989, s. 22, przyp. 114; Ajewski. o. c.,
s. 196.
Gabinet Rycin MCz: Rr. 2368. u dołu napis: „Drapeau pris
sur les Autrichiens a Byczyna par Jean Zamoyski / Collection Za-
moyski”.
22 P u ł a s k i, o. c., s. 407; Aj e ws k i. o. c.. s. 196.
"'Ajewski, o. c., s. 196, odczytał napis jako: „Wol Her in
Gottes Nam”.
Lekcja wg karty naukowej opracowanej przez M. Piwocką.
" BJ: 1 9792 (podpis: „Proporzec / Ze zbiorów Ordynacyi Za-
moyskich, rys. Nat. Kicka ’) oraz w albumie z Uniża (podpis: „Cho-
rągiew Pruska Krzyżaków I Chorągiew przechowana w Zbrojowni
cji: „Wel her in Gottes Nam” towarzyszącej dacie
„1587”2\ Niewykluczone, iż napisy po obu stronach cho-
rągwi i nie były jednobrzmiące; zachowane resztki liter na
stronie nie pokrytej siatką dają się odczytać następująco:
,,We[lher] In Gottes H[erres]”24. Dziś dwustronność de-
koracji chorągwi jest prawie nieczytelna.
Rysunek stał się podstawą litografii ujętej w lustrza-
nym odbiciu'2 (fig. 3), a tę z kolei powtórzono - także
w lustrzanym odbiciu - w „Tygodniku Ilustrowanym”''.
Sprawa autorstwa jest trudna do rozstrzygnięcia. Notat-
ka na litografii w zaginionym albumie z Uniża wskazy-
wała na Konstantego Zamoyskiego, niestety, jej wiary-
godność jest dyskusyjna. Zachowany rysunek ma inny
charakter niż pozostałe odrysy chorągwii - o czym niżej
- jednakże nie odbiega od maniery Kickiej, z wyjątkiem
nie zastosowania akwareli jako wykończenia.
Drugim interesującym nas zabytkiem jest proporzec
regimentu jazdy wojsk Ordynacji Zamojskiej z 2. poło-
wy wieku XVIII (fig. 4-5)27. Na awersie ukazano Matkę
Boską Niepokalanie Poczętą w promienistej mandorli
ujętej gałęziami palmy i wawrzynu przewiązanymi wstąż-
ką na rewersie zaś tarczę z herbem Jelita ujętą analogicz-
nie do postaci Niepokalanej na awersie. Sztandar był pier-
wotnie osadzony na siedemnastowiecznym drzewcu za-
kończonym srebrnym, złoconym grotem z herbem Jelita
i literami: N.Z.M.Z.P.K. [Na Zamościu Marcin Zamoy-
ski Podstoli Krakowski]'2.
W Albumie tym znajdują się również dwa rysunki,
z których pierwszy jest zaledwie szkicem awersu sztan-
daru'". Odróżnia się od innych prac Kickiej pobieżnym
i niedokładnym odwzorowaniem oryginału - zwraca
uwagę pominięcie gałązek palmy i wawrzynu, powiększe-
nie dolnej partii mandorli, a przede wszystkim zmiana
proporcji chmury oraz wizerunku Niepokalanej, już
w niczym nie przypominającej miedziorytu Jana Wierixa,
który posłużył za wzór do przedstawienia na proporcu'".
Hr. Zamoyskiego / przerysowana przez Hr. Konstantego Zamoyskiego
- Źle Litografow^ana).
Pułas k i, o. c., s. 407.
Nr inw. 3984. Adamaszek malowany olejno i złocony; wym.:
59,5><66 cm. H. S k i m b o r o w i c z. Ku czci Bogarodzicy. Pamiąt-
ka pierwszej w Warszawie Wystawy Maryańskiej, Warszawa 1905,
poz. 318, tabl. XXX; J. T. Petrus, Chorągwie i sztandaiy z wieku
XVIII, Warszawa 1986, poz. 5-6; Ajewski, o. c., s. 189, 199: 30
sierpnia 1995 proporzec został zwrócony Marcinowi Zamoyskiemu
- spadkobiercy ostatnich właścicieli.
2S [T. K o rzo n], Inwentarz galerii muzealnej w pałacu Ordy-
nacji Zamoyskiej w Warszawie [spisywany od r. 1896], rkp, MN W',
Dział Dokumentacji Ikonograficznej, sygn. 2553. poz. 995; Aj e\v-
ski. o. c., s. 199.
24 Gabinet Rycin MCz: Rr. 2375.
M. Mauquoy-Hendrickx, Les estampes des Wieri.r,
1, Bruxelles 1978. s. 127, poz. 705, pl. 95. Wzór zidentyfikowała
dr Magdalena Piwocka.
.?
ś
3. Chorągiew zdobyta w bitwie pod Byczyną w r. 1588, litografia.
Bibl. Jag. (fot. S. Michta)
z wieku XVI, jest chorągiew śląskich oddziałów arcyksię-
cia Maksymiliana Habsburga zdobyta w roku 1588 pod
Byczyną przez rotmistrza Stanisława Żółkiewskiego
(fig. 1)~". Zwycięskimi wojskami dowodził hetman Jan
Zamoyski, któremu przypadło to trofeum, dziedziczone
później przez jego spadkobierców.
Rysunek ukazujący tę chorągiew (fig. 2)21 daje do-
kładne wyobrażenie ojej wyglądzie sprzed konserwacji
przeprowadzonej na początku wieku XX22, w której trak-
cie naszyto siatkę na stronę chorągwi odrysowaną w Al-
bumie, uniemożliwiając weryfikację brzmienia inskryp-
JINr inw. 3985. Jedwab malowany i złocony, wym.: 170x190
cm - F. Pułaski, Z pod Byczyny. Wspomnienia i pamiątki („Ty-
godnik Ilustrowany”, 1905, nr 22, s. 407-409, 417); J. T. Petrus,
Chorągwie i sztandary z wieku XVI do początku XVIII, Warszawa
1986, poz. 2; A. Fischinger, Skarbiec Koronny na Wawelu. Prze-
wodnik. Kraków 1988 (wyd. 3), s. 23; J. Kowalczyk, Zbiory ar-
tystyczne Jana Zamoyskiego [w:] Z dziejów kolekcjonerstwa na
Lubelszczyzn i e, Lublin 1989, s. 22, przyp. 114; Ajewski. o. c.,
s. 196.
Gabinet Rycin MCz: Rr. 2368. u dołu napis: „Drapeau pris
sur les Autrichiens a Byczyna par Jean Zamoyski / Collection Za-
moyski”.
22 P u ł a s k i, o. c., s. 407; Aj e ws k i. o. c.. s. 196.
"'Ajewski, o. c., s. 196, odczytał napis jako: „Wol Her in
Gottes Nam”.
Lekcja wg karty naukowej opracowanej przez M. Piwocką.
" BJ: 1 9792 (podpis: „Proporzec / Ze zbiorów Ordynacyi Za-
moyskich, rys. Nat. Kicka ’) oraz w albumie z Uniża (podpis: „Cho-
rągiew Pruska Krzyżaków I Chorągiew przechowana w Zbrojowni
cji: „Wel her in Gottes Nam” towarzyszącej dacie
„1587”2\ Niewykluczone, iż napisy po obu stronach cho-
rągwi i nie były jednobrzmiące; zachowane resztki liter na
stronie nie pokrytej siatką dają się odczytać następująco:
,,We[lher] In Gottes H[erres]”24. Dziś dwustronność de-
koracji chorągwi jest prawie nieczytelna.
Rysunek stał się podstawą litografii ujętej w lustrza-
nym odbiciu'2 (fig. 3), a tę z kolei powtórzono - także
w lustrzanym odbiciu - w „Tygodniku Ilustrowanym”''.
Sprawa autorstwa jest trudna do rozstrzygnięcia. Notat-
ka na litografii w zaginionym albumie z Uniża wskazy-
wała na Konstantego Zamoyskiego, niestety, jej wiary-
godność jest dyskusyjna. Zachowany rysunek ma inny
charakter niż pozostałe odrysy chorągwii - o czym niżej
- jednakże nie odbiega od maniery Kickiej, z wyjątkiem
nie zastosowania akwareli jako wykończenia.
Drugim interesującym nas zabytkiem jest proporzec
regimentu jazdy wojsk Ordynacji Zamojskiej z 2. poło-
wy wieku XVIII (fig. 4-5)27. Na awersie ukazano Matkę
Boską Niepokalanie Poczętą w promienistej mandorli
ujętej gałęziami palmy i wawrzynu przewiązanymi wstąż-
ką na rewersie zaś tarczę z herbem Jelita ujętą analogicz-
nie do postaci Niepokalanej na awersie. Sztandar był pier-
wotnie osadzony na siedemnastowiecznym drzewcu za-
kończonym srebrnym, złoconym grotem z herbem Jelita
i literami: N.Z.M.Z.P.K. [Na Zamościu Marcin Zamoy-
ski Podstoli Krakowski]'2.
W Albumie tym znajdują się również dwa rysunki,
z których pierwszy jest zaledwie szkicem awersu sztan-
daru'". Odróżnia się od innych prac Kickiej pobieżnym
i niedokładnym odwzorowaniem oryginału - zwraca
uwagę pominięcie gałązek palmy i wawrzynu, powiększe-
nie dolnej partii mandorli, a przede wszystkim zmiana
proporcji chmury oraz wizerunku Niepokalanej, już
w niczym nie przypominającej miedziorytu Jana Wierixa,
który posłużył za wzór do przedstawienia na proporcu'".
Hr. Zamoyskiego / przerysowana przez Hr. Konstantego Zamoyskiego
- Źle Litografow^ana).
Pułas k i, o. c., s. 407.
Nr inw. 3984. Adamaszek malowany olejno i złocony; wym.:
59,5><66 cm. H. S k i m b o r o w i c z. Ku czci Bogarodzicy. Pamiąt-
ka pierwszej w Warszawie Wystawy Maryańskiej, Warszawa 1905,
poz. 318, tabl. XXX; J. T. Petrus, Chorągwie i sztandaiy z wieku
XVIII, Warszawa 1986, poz. 5-6; Ajewski, o. c., s. 189, 199: 30
sierpnia 1995 proporzec został zwrócony Marcinowi Zamoyskiemu
- spadkobiercy ostatnich właścicieli.
2S [T. K o rzo n], Inwentarz galerii muzealnej w pałacu Ordy-
nacji Zamoyskiej w Warszawie [spisywany od r. 1896], rkp, MN W',
Dział Dokumentacji Ikonograficznej, sygn. 2553. poz. 995; Aj e\v-
ski. o. c., s. 199.
24 Gabinet Rycin MCz: Rr. 2375.
M. Mauquoy-Hendrickx, Les estampes des Wieri.r,
1, Bruxelles 1978. s. 127, poz. 705, pl. 95. Wzór zidentyfikowała
dr Magdalena Piwocka.