Studia Waweliana (5.1996)

wyraźne podobieństwo nastawy ołtarza katedralnego do
retabulum w kaplicy św. Ignacego Loyoli w kościele ŚŚ.
Piotra i Pawła w Krakowie24. Osobnym zagadnieniem jest
bogate, niestety nie zachowane wyposażenie ołtarza takie
jak: srebrne antependium, świeczniki, wazony na kwiaty,
baldachim zawieszony nad ołtarzem którego omówienie
przekracza zakres niniejszego komunikatu.

Przeprowadzona w roku 1995 restauracja nie tylko do-
prowadziła tabernakulum do właściwego stanu pod wzglę-

dem konserwatorskim i estetycznym, lecz także przyczyniła
się do poszerzenia naszej wiedzy o tym zabytku.

Krzysztof J. Czyżewski

KZSP, 4: Miasto Kraków, cz. 3: Kościoły i klasztory
Śródmieścia, 2, red. A. Bochnak i J. Samek, Warszawa
1978, s. 76, il. 196 (dat. po 1719 r.).

Prace nad wawelską częścią kolekcji Lanckorońskich (I)

Ofiarowanie przez Profesor Karolinę Lanckorońską
narodowi polskiemu rodzinnej, zgromadzonej głównie
przez jej ojca, Karola, kolekcji dzieł sztuki postawiło
przed muzeami, które z woli fundatorki dar ten przejęły,
wielorakie zadania. Można je określić jako rewaloryza-
cyjne - przywracające wartość dziełom zarówno w sferze
materialno-artystycznej, jak też muzealnej i naukowej.
Za nadrzędny, finalny cel tych działań uznać wypada
przyswojenie zbioru polskiej kulturze, traktowanie go
jako jej naturalnej cząstki. Wydaje się, że takie są
intencje prof. Lanckorońskiej, która wystarczająco udo-
wodniła, że patrzy dalekowzrocznie na losy rodzinnej
kolekcji. Na razie, w przypadku wawelskiej części zbioru,
zwłaszcza zespołu 84 obrazów z w. XIV-XVII proces
rewaloryzacji i asymilacji będzie trwać dłużej niż w przy-
padku części warszawskiej, ze względu na niezadowala-
jący stan zachowania o wiele starszych dzieł na drew-
nianym podłożu, jak też z uwagi na złożoność problemów
badawczych, których pełne rozstrzygnięcie nie może być
wynikiem jednorazowych działań.

Dokumentowanie. Po odbiorze daru fundamental-
nym zadaniem było wpisanie obiektów do inwentarza
muzealnego. Przygotowanie wpisu obrazów ułatwił ich
wstępny katalog opracowany przez prof. Lanckorońską w
roku 1979. Podaje on wymiary, autora lub szkołę i tytuł
obrazu, zawiera także odsyłacze do podstawowej literatury
naukowej. W przypadku otrzymanych nieco później dzieł
Jacka Malczewskiego (228 rysunków i akwarel, 72 listy,
2 obrazy) jeszcze większą pomocą był katalog opubliko-
wany w Londynie przez dra Mieczysława Paszkiewicza.
Przed wpisaniem do inwentarza zespołu numizmatów ich
wartość została zweryfikowana przez ekspertów. Dzieła
po otrzymaniu numerów inwentarza zostały odpowiednio
oznakowane. Z przeznaczeniem na odwrocia obrazów przy-
gotowano naklejki z informacją o darze rodziny Lancko-
rońskich. Wykonane zostały również metalowe tabliczki
na frontową stronę ram obrazów, z podobną informacją.
Trwają prace nad kartami naukowymi.

Wkrótce po otrzymaniu kolekcji wykonano pełną
dokumentację fotograficzną obrazów, zarówno ich strony
frontowej (na ogół zaklejonej bibułką) jak i odwróci,
następnie, po zdjęciu bibułki, ponownie sfotografowano
lica. W związku z konserwacją obrazów i rysunków
akcja fotograficzna nie została zakończona.

Konserwacja. Odnowienie w ciągu kilku lat ponad
osiemdziesięciu obrazów (w tym 78 z drewnianym pod-
łożem) przekracza możliwości wawelskiej pracowni kon-
serwacji, liczącej zaledwie cztery osoby zatrudnione w
pełnym wymiarze (Anna Kostecka - kierownik, Urszula
Chojkowska, Barbara Jaskowska, Justyna Wyszkowska).

Powstał odrębny zespół do konserwacji tychże obrazów
(poza wymienionymi: Maria Otłowska, Danuta Zdare-
wicz, Zofia Kaszowska, Anna Bączkowska, Grzegorz
Kostecki, Jan Zdarewicz), skupiony w firmie „ARTISAN"
Jana Kosteckiego. Nad działalnością zespołu nadzór
merytoryczny pełni komisja konserwatorska złożona ze
znanych fachowców z Akademii Sztuk Pięknych w Kra-
kowie (profesorowie: Zofia Medwecka, Józef Nykiel, Ma-
rian Paciorek) oraz historyków sztuki z Uniwersytetu
Jagiellońskiego (profesorowie: Lech Kalinowski i Jerzy
Gadomski), a także Zamku Królewskiego na Wawelu
(prof. dr Jan Ostrowski, dr Andrzej Fischinger, dr
Kazimierz Kuczman). W odbiorze prac ukończonych
w r. 1996 uczestniczył również przedstawiciel Państwo-
wej Służby Ochrony Zabytków (mgr Eugenia Ograbek).

Pierwsze, trwające pół roku prace polegały na usu-
nięciu bibułki japońskiej, pokrywającej (w całości lub
częściowo) większość dzieł. Zabezpieczenie w roku 1979
przez prof. Lanckorońską i dra Andrzeja Ciechanowiec-
kiego przechowywanych w sejfie bankowym obrazów
okazało się zbawienne, uchroniło ich powierzchnie od
wielu odprysków, zagrażających zwłaszcza w czasie
transportu dzieł ze Szwajcarii do Polski w zmiennych,
jesiennych warunkach klimatycznych.

Konserwacja kolekcji obrazów Karola Lanckorońskie-
go będzie przebiegać w dwóch etapach. Na rok 1998
wyznaczono ukończenie odnawiania pierwszych trzydzie-
stu dzieł, które zostaną włączone do stałej ekspozycji
zamkowej; drugi etap zajmie 3-4 lata. Zabiegi Konser-
watorskie poprzedzają działania zmierzające do rozpo-
znania technologii i techniki obrazów. W tym zakresie
nawiązana została współpraca z Wydziałem Konserwacji
i Restauracji Dzieł Sztuki krakowskiej ASP, gdzie pro-
wadzone są badania rentgenologiczne, w podczerwieni
i w promieniach ultrafioletowych (przez dr Marię Ligęzę
i dra Jana Rutkowskiego) oraz badania pigmentów
(przez mgra Pawła Karaszkiewicza). Poszczególne fazy
prac konserwatorskich są dokumentowane pisemnie,
a nadto fotograficznie (przez mgra Jana Kietlińskiego).
Fachowych uwag udzielił w czasie swego pobytu na
Wawelu Andrea Rothe, główny konserwator J. P. Getty
Museum w Malibu.

Obrazy w zdecydowanej większości znajdowały się
w stanie, w jakim z końcem XLX wieku nabył je Karol
Lanckoroński. Matka Boska z Dzieciątkiem Bernarda
Daddi i Anioł Simone Martiniego w okresie międzywo-
jennym zostały odnowione w Wiedniu, na zlecenie prof.
Lanckorońskiej. Wiele dzieł z drewnianym podłożem
(w tym wszystkie większych rozmiarów) opatrzonych
jest na odwrociu gęstym parkietem, powodującym czasem

203