DOI Heft:
Varia
DOI Artikel:Szczerbik, Zbigniew: Sejm koronacyjny Władysława IV w roku 1633 w zamku na Wawelu: Chronologia i miejsce obrad
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19892#0216
na, złożona z senatorów, wybranych przez króla, jak i posłów16.
Niestety, lakoniczna wzmianka kanclerza wielkiego litewskie-
go Albrychta Stanisława Radziwiłła nie pozwala na wskaza-
nie pomieszczenia. W zamku odbywały się też uroczystości
w trakcie i zaraz po sejmie 1633 roku. W sali Pod Ptakami
6 lutego Władysław IV wręczył kapelusz kardynalski Janowi
Olbrachtowi. W tej samej sali 10 marca bracia przyrodni kró-
la, Jan Kazimierz, Jan Olbracht oraz Aleksander, złożyli przy-
sięgę na wierność królowi i Rzeczypospolitej17. Po zakończe-
niu sejmu 21 marca Władysław IV przyjął hołd lenny od księ-
cia pruskiego Jerzego Wilhelma Hohenzollerna18 i księcia po-
morskiego Bogusława XIV, z racji posiadania przez niego By-
towa i Lęborka19. Ceremonie te odbyły się w „Sali wielkiej,
kędy się sejm odprawował”20, co wskazuje na salę Poselską.
Sprawa gospód to osobny problem. Pojawiał się on przed
kolejnymi sejmami odbywanymi nie tylko w Krakowie, ale i
w Warszawie. Zazwyczaj kwestią tą zajmowali się: Łukasz
Opaliński, marszałek wielki koronny i Jan Stefan Sapieha,
marszałek wielki litewski21. W czasie sejmu koronacyjnego
31 stycznia 1633 poruszyli ją posłowie litewscy: Piotr Pie-
karski, Samuel Kuncewicz, Krzysztof Zawisza łowczy litew-
ski oraz mazowieccy, w których imieniu głos zabrał Jan Czer-
ski22. Skargi te zostały częściowo poparte przez Mikołaja
Ostroroga, wojewodzica poznańskiego, który stwierdził, że
część kamienic została zajęta przez ludzi z otoczenia magna-
tów. Ponadto część mieszczan, uchylając się zapewne przed
obowiązkiem udzielenia „gościny” posłom „herby PP Wiel-
kich na kamienice przybiwszy, wstręt niejednemu tym uczy-
nili”23. 1 lutego Izba Poselska powołała deputację, która mia-
ła dokonać rewizji gospód. W jej skład weszło sześciu po-
słów - z Wielkopolski: Stanisław Grodzicki chorąży łomżyń-
ski, Dobrogost Węgierski surogator ostrzeszowski; z Mało-
polski: Jerzy Czaplic, Marek Leszczkowski; z Litwy: Piotr
Piekarski, Sylwester Czerliński pisarz ziemski bracławski24.
Dopiero 22 lutego Piotr Piekarski złożył relację z prac tego
zespołu. Jego ustalenia częściowo potwierdziły zarzuty Mi-
kołaja Ostroroga.
Spróbujmy ustalić chronologię wydarzeń w czasie obrad
omawianego sejmu. Sejm koronacyjny powinien rozpocząć
obrady 31 stycznia 1633, a dzień wcześniej miała odbyć się
koronacja króla elekta. Te ustalenia pokrzyżowała choroba
16 A. S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1, przeł.
i oprać. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980, s. 288.
1 Bibl. Cz. 363, k. 377; Radziwiłł, o.c., s. 282, 293.
18 Księcia reprezentował poseł Adam Schwarzenberg (Radzi-
wiłł, o.c., s. 298).
19 Księcia reprezentowali Antoni Bonin, Ernest Weiher i Jerzy
Lichtfus {ibidem).
20 Bibl. Cz. 363, k. 386v.
21 Kaczorowski, Sejmy..., s. 198.
22 Bibl. Cz. 363, k. 302-307.
23 Bibl. Cz. 363, k. 306v.
24 Bibl. Cz. 363, k. 307v.
elekta, o której kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław
Radziwiłł pisał, że „niemal zwątpiono już w jego [króla] wy-
zdrowienie”25.
31 stycznia 1633 arcybiskup gnieźnieński Jan Wężyk we-
zwał posłów i senatorów do kaplicy Piotra Tylickiego w kate-
drze krakowskiej, gdzie poinformował o nieobecności elekta
oraz o jego liście do stanów. Tego dnia na wspólnym posiedze-
niu Senat i Izba Poselska wysłuchały wysłannika Władysława
Zygmunta Wazy, którym był Jerzy Ossoliński, podskarbi na-
dworny koronny. W liście wyjaśniono przyczynę nieobecności
oraz zapisano prośbę, aby „cierpliwie kilka dni przyjazdu na-
szego poczekali”. Sugestię króla szerzej przedstawił Jerzy Osso-
liński. W imieniu monarchy wnioskował o przesunięcie koro-
nacji na 6 lutego oraz „aby sesjami dzisiejszy Sejm limitowany
do przyjazdu króla”26. Ta wyjątkowa propozycja wymagała, co
podkreślił arcybiskup, akceptacji senatorów i posłów.
Senatorowie wyrazili zgodę tego samego dnia, natomiast
w Izbie Poselskiej zdania były podzielone; miała ona swoich
zwolenników, jak i przeciwników. Do pierwszej grupy nale-
żeli m.in. Mikołaj Ostroróg, który argumentował, że limita-
cja nie jest czymś nowym, Aleksander Trzebiński podkomo-
rzy lwowski podkreślił, że obecność króla na tym etapie prac
parlamentu jest niezbędna, a Jakub Sobieski kraj czy koronny
popierał prośbę króla. Wyjaśniał oponentom, że sejm składa
się z trzech stanów i „bez tych jednego Sejm być nie może”.
Następnie wskazał, że obowiązkiem marszałka poselskiego
jest upomnienie się o rozdanie wakansów na początku sejmu,
co jest niemożliwe z powodu nieobecności króla2 ) Krajczy
koronny wskazał również trudności w prowadzeniu obrad izby
z powodu zbliżających się uroczystości pogrzebowych i ko-
ronacyjnych. Na koniec zaproponował, aby limitę oblatować
w księgach grodzkich krakowskich. Odmienne zdanie repre-
zentował podkomorzy poznański Maciej Maniecki, który
mówił, że prawo nie dopuszcza prolongaty sejmu na dzień
świąteczny, to jest na zbliżającą się Wielkanoc. Argumenta-
cję Sobieskiego poparł niedawny oponent Mikołaj Koryciń-
ski, który zaproponował, „aby cały tydzień ten, który cere-
monie weźmie, w Sejmie nie był konkludowany”28, co zosta-
ło przyjęte przez posłów. Zastanawiające, czy sejm został li-
mitowany, jak podaje Jan Dzięgielewski29, czy też posłowie
zastosowali proceduralny wybieg - zgodzono się czekać na
25 Radziwiłł, o.c., s. 273.
26 Bibl. Cz. 363, k. 3(kK304v.
27 Zgodnie z konstytucją sejmu z r. 1607 król miał rozdać wa-
kanse w pierwszym tygodniu obrad sej mu, zob .A.Filipczak-Ko-
cur, Walka o rozdawnictwo urzędów na sejmach za Zygmunta III
Wazy [w:] Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w. Prace ofiarowa-
ne Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, War-
szawa 1989, s. 238-239.
28 Bibl. Cz. 363, k. 304v-305.
:v J. Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy’ Rze-
czypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992, s. 16.
206
Niestety, lakoniczna wzmianka kanclerza wielkiego litewskie-
go Albrychta Stanisława Radziwiłła nie pozwala na wskaza-
nie pomieszczenia. W zamku odbywały się też uroczystości
w trakcie i zaraz po sejmie 1633 roku. W sali Pod Ptakami
6 lutego Władysław IV wręczył kapelusz kardynalski Janowi
Olbrachtowi. W tej samej sali 10 marca bracia przyrodni kró-
la, Jan Kazimierz, Jan Olbracht oraz Aleksander, złożyli przy-
sięgę na wierność królowi i Rzeczypospolitej17. Po zakończe-
niu sejmu 21 marca Władysław IV przyjął hołd lenny od księ-
cia pruskiego Jerzego Wilhelma Hohenzollerna18 i księcia po-
morskiego Bogusława XIV, z racji posiadania przez niego By-
towa i Lęborka19. Ceremonie te odbyły się w „Sali wielkiej,
kędy się sejm odprawował”20, co wskazuje na salę Poselską.
Sprawa gospód to osobny problem. Pojawiał się on przed
kolejnymi sejmami odbywanymi nie tylko w Krakowie, ale i
w Warszawie. Zazwyczaj kwestią tą zajmowali się: Łukasz
Opaliński, marszałek wielki koronny i Jan Stefan Sapieha,
marszałek wielki litewski21. W czasie sejmu koronacyjnego
31 stycznia 1633 poruszyli ją posłowie litewscy: Piotr Pie-
karski, Samuel Kuncewicz, Krzysztof Zawisza łowczy litew-
ski oraz mazowieccy, w których imieniu głos zabrał Jan Czer-
ski22. Skargi te zostały częściowo poparte przez Mikołaja
Ostroroga, wojewodzica poznańskiego, który stwierdził, że
część kamienic została zajęta przez ludzi z otoczenia magna-
tów. Ponadto część mieszczan, uchylając się zapewne przed
obowiązkiem udzielenia „gościny” posłom „herby PP Wiel-
kich na kamienice przybiwszy, wstręt niejednemu tym uczy-
nili”23. 1 lutego Izba Poselska powołała deputację, która mia-
ła dokonać rewizji gospód. W jej skład weszło sześciu po-
słów - z Wielkopolski: Stanisław Grodzicki chorąży łomżyń-
ski, Dobrogost Węgierski surogator ostrzeszowski; z Mało-
polski: Jerzy Czaplic, Marek Leszczkowski; z Litwy: Piotr
Piekarski, Sylwester Czerliński pisarz ziemski bracławski24.
Dopiero 22 lutego Piotr Piekarski złożył relację z prac tego
zespołu. Jego ustalenia częściowo potwierdziły zarzuty Mi-
kołaja Ostroroga.
Spróbujmy ustalić chronologię wydarzeń w czasie obrad
omawianego sejmu. Sejm koronacyjny powinien rozpocząć
obrady 31 stycznia 1633, a dzień wcześniej miała odbyć się
koronacja króla elekta. Te ustalenia pokrzyżowała choroba
16 A. S. Radziwiłł, Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. 1, przeł.
i oprać. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980, s. 288.
1 Bibl. Cz. 363, k. 377; Radziwiłł, o.c., s. 282, 293.
18 Księcia reprezentował poseł Adam Schwarzenberg (Radzi-
wiłł, o.c., s. 298).
19 Księcia reprezentowali Antoni Bonin, Ernest Weiher i Jerzy
Lichtfus {ibidem).
20 Bibl. Cz. 363, k. 386v.
21 Kaczorowski, Sejmy..., s. 198.
22 Bibl. Cz. 363, k. 302-307.
23 Bibl. Cz. 363, k. 306v.
24 Bibl. Cz. 363, k. 307v.
elekta, o której kanclerz wielki litewski Albrycht Stanisław
Radziwiłł pisał, że „niemal zwątpiono już w jego [króla] wy-
zdrowienie”25.
31 stycznia 1633 arcybiskup gnieźnieński Jan Wężyk we-
zwał posłów i senatorów do kaplicy Piotra Tylickiego w kate-
drze krakowskiej, gdzie poinformował o nieobecności elekta
oraz o jego liście do stanów. Tego dnia na wspólnym posiedze-
niu Senat i Izba Poselska wysłuchały wysłannika Władysława
Zygmunta Wazy, którym był Jerzy Ossoliński, podskarbi na-
dworny koronny. W liście wyjaśniono przyczynę nieobecności
oraz zapisano prośbę, aby „cierpliwie kilka dni przyjazdu na-
szego poczekali”. Sugestię króla szerzej przedstawił Jerzy Osso-
liński. W imieniu monarchy wnioskował o przesunięcie koro-
nacji na 6 lutego oraz „aby sesjami dzisiejszy Sejm limitowany
do przyjazdu króla”26. Ta wyjątkowa propozycja wymagała, co
podkreślił arcybiskup, akceptacji senatorów i posłów.
Senatorowie wyrazili zgodę tego samego dnia, natomiast
w Izbie Poselskiej zdania były podzielone; miała ona swoich
zwolenników, jak i przeciwników. Do pierwszej grupy nale-
żeli m.in. Mikołaj Ostroróg, który argumentował, że limita-
cja nie jest czymś nowym, Aleksander Trzebiński podkomo-
rzy lwowski podkreślił, że obecność króla na tym etapie prac
parlamentu jest niezbędna, a Jakub Sobieski kraj czy koronny
popierał prośbę króla. Wyjaśniał oponentom, że sejm składa
się z trzech stanów i „bez tych jednego Sejm być nie może”.
Następnie wskazał, że obowiązkiem marszałka poselskiego
jest upomnienie się o rozdanie wakansów na początku sejmu,
co jest niemożliwe z powodu nieobecności króla2 ) Krajczy
koronny wskazał również trudności w prowadzeniu obrad izby
z powodu zbliżających się uroczystości pogrzebowych i ko-
ronacyjnych. Na koniec zaproponował, aby limitę oblatować
w księgach grodzkich krakowskich. Odmienne zdanie repre-
zentował podkomorzy poznański Maciej Maniecki, który
mówił, że prawo nie dopuszcza prolongaty sejmu na dzień
świąteczny, to jest na zbliżającą się Wielkanoc. Argumenta-
cję Sobieskiego poparł niedawny oponent Mikołaj Koryciń-
ski, który zaproponował, „aby cały tydzień ten, który cere-
monie weźmie, w Sejmie nie był konkludowany”28, co zosta-
ło przyjęte przez posłów. Zastanawiające, czy sejm został li-
mitowany, jak podaje Jan Dzięgielewski29, czy też posłowie
zastosowali proceduralny wybieg - zgodzono się czekać na
25 Radziwiłł, o.c., s. 273.
26 Bibl. Cz. 363, k. 3(kK304v.
27 Zgodnie z konstytucją sejmu z r. 1607 król miał rozdać wa-
kanse w pierwszym tygodniu obrad sej mu, zob .A.Filipczak-Ko-
cur, Walka o rozdawnictwo urzędów na sejmach za Zygmunta III
Wazy [w:] Władza i społeczeństwo w XVI i XVII w. Prace ofiarowa-
ne Antoniemu Mączakowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, War-
szawa 1989, s. 238-239.
28 Bibl. Cz. 363, k. 304v-305.
:v J. Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy’ Rze-
czypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa 1992, s. 16.
206