Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

Sejm koronacyjny Władysława IV w roku 1633 w zamku na Wawelu.

Chronologia i miejsce obrad

Zygmunt III Waza zmarł 30 kwietnia 1632 roku. Rozpo-
czynał się okres czwartego już bezkrólewia w Rzeczypospo-
litej1. Jego formalnym zakończeniem była koronacja nowego
króla, po której zaczynał obrady sejm zwany koronacyjnym.
Zatwierdzano wówczas prawa uchwalone podczas bezkróle-
wia, a także jako sejm zwyczajny podejmowano inne decy-
zje2. Celem artykułu jest ukazanie niektórych aspektów chro-
nologii i procedury sejmu koronacyjnego z roku 1633.

Sejm elekcyjny z roku 1632 podjął uchwałę określającą ter-
miny zwołania sejmików przedkoronacyjnych, sejmu korona-
cyjnego, pogrzebu Zygmunta III Wazy i jego żony Konstancji3
oraz koronacji Władysława Zygmunta Wazy. Sejmiki przed-
koronacyjne miały zebrać się na Litwie 13 grudnia, a w Koro-
nie 16 grudnia 1632 roku. Na 24 stycznia 1633 wyznaczono
termin pogrzebu pary królewskiej. Koronacja króla elekta na-
stąpić miała 30 stycznia, a początek sejmu koronacyjnego usta-
lono na 31 stycznia 16334. Zgodnie z konstytucją sejmu lubel-
skiego z roku 1569, większość sejmów obradowała w Warsza-
wie, Kraków był tradycyjnym miejscem pochówku zmarłego
i koronacji nowo obranego króla5. Tu też zbierały się sejmy
koronacyjne. Za panowania Zygmunta III Wazy sejm po raz
ostatni obradował w Krakowie w roku 16036. Wówczas dwór
jeszcze często rezydował na Wawelu. Interesujący nas sejm ze-
brał się w nim po trzydziestu latach, więc miasto mogło nie być
przygotowane do przyjęcia tak wielu osób.

Przygotowania do uroczystości pogrzebowych i korona-
cji nowego króla oraz obrad sejmu toczyły się na dwóch płasz-
czyznach. Pierwsza dotyczyła Krakowa. W listopadzie 1632
roku Rada Miasta wyznaczyła Jerzego Pipana do nadzorowa-
nia budowy bram triumfalnych. Prace te zakończono pod ko-
niec stycznia 1633. Pierwszą, z wizerunkiem białego orła,
umieszczono na ulicy Floriańskiej, drugą, z personifikacją
Wiktorii, na ulicy Grodzkiej. Ponadto uporządkowano rynek

1 H. Wisner, Zygmunt III Waza, Wrocław 1991, s. 212; okres
bezkrólewia omówił W. Kaczorowski, Sejmy konwokacyjny i elek-
cyjny w okresie bezkrólewia 1632 roku, Opole 1986.

2G. Lengnich, Prawo pospolite Królestw>a Polskiego, Kra-
ków 1836, s. 84; W. Kriegseisen, Sejmy Rzeczypospolitej Szla-
checkiej (do 1763 roku). Geneza i byzys władzy ustawodawczej,
Warszawa 1995, s. 72.

3 Konstancja zmarła 10 lipca 1631 w Warszawie; termin jej po-
grzebu był przesuwany ze względu na stan zdrowia Zygmunta III,
zob. W. Kaczorowski, Koronacja Władysława IV w roku 1633,
Opole 1992, s. 9-10.

4 Yolumina Legum [dalej: VL], t. 3, Petersburg 1859, s. 361.

5 Ibidem, t. 2, s. 94.

6 Kriegseisen, o.c., s. 195.

7 M. Rożek, Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków

1976, s. 57-59; Kaczorowski, Koronacja..., s. 25-26; J. Bie-

niarzówna, Pipan Jerzy, PSB 26: 1981, s. 525-527.

i ulice, oczyszczono miejskie fosy itp.7. Dekoracje te uświet-
niły wjazd do Krakowa 3 lutego króla elekta oraz uroczysto-
ści pogrzebowe, a także hołd miasta złożony władcy 7 lutego
1633. Przygotowanie królewskiego „theatrum” nadzorował
także Jerzy Pipan. Uroczystość tę uczczono sztucznymi ognia-
mi8. Koszty jej musiały być wysokie, skoro na ich pokrycie
władze miasta wydzierżawiły dochody z Małej Wagi na sumę
7 tysięcy złotych9.

Druga płaszczyzna przygotowań dotyczyła Wawelu - re-
zydencji królewskiej, która miała być też miejscem obrad sej-
mu. Prace rozpoczęto już w lipcu 1632 roku10. Nadzorował je
Stanisław Witowski, wielkorządca krakowski. On finansował
pogrzeb i koronację nowego króla z dochodów podległych
mu dóbr. Odmówił natomiast pokrycia kosztów za wykona-
nie tronu królewskiego, wystawionego na rynku, podczas przy-
sięgi władz Krakowa11. Problemy pojawiły się też przy tech-
niczno-organizacyjnej stronie przygotowania Wawelu jako
miejsca obrad stanów. Diariusze nie określają nazw izb wy-
znaczonych dla posłów i senatorów podczas sejmu 1633 roku.
Jedynie reces gdański ogólnikowo stwierdził, że senatorowie
obradowali w dużej sali, a posłowie zebrali się „w oddzielnej
izbie”12. Możliwe, że posłom przydzielono tę samą izbę, w
której obradowali w latach 1595 i 160313, ale w roku 1633,
w ich przekonaniu, była ona mało przestronna. Dlatego na
wspólnym posiedzeniu izb 31 stycznia 1633 marszałek starej
laski, Jakub Sobieski, w imieniu zainteresowanych poprosił o
jej zmianę. Sprawa ta została załatwiona szybko, skoro 5 lu-
tego Jakub Sobieski zanotował, że „Król Imci wygadzając
też wczasowi PP Posłów, że ta ciasna izba, naznaczył pod
głowami nową izbę wielką”14. Cytowany fragment skłania do
przyjęcia ustaleń Ryszarda Skowrona, który wskazał na salę
Poselską, zwaną też Pod Głowami, jako miejsce obrad po-
słów15. Na Wawelu obradowała też tak zwana komisja wojen-

8 Kaczorowski, Koronacja..., 25-44.

9 Rożek, o.c., s. 62.

10 J. Dorobisz, Konflikt między sądem kapturowym a urzędem
grodzkim krakowskim w 1632 roku (Zeszyty Naukowe Uniwersyte-
tu Opolskiego, Historia 35: 1998, s. 40).

11 F. L e ś n i a k, Wielkorządcy krakowscy XVI-XVIII wieku. Go-
spodarze zamku wawelskiego i majątku wielkorządowego, Kraków
1996, s. 92-93.

12 Archiwum Państwowe w Gdańsku [dalej: APGd], 300/29/
113, k. 1.

13 Sejm w 1595 obradował w zamku po pożarze, w 1603 w trak-
cie jego remontu; R Skowron, Apartament królewski w zamku
k-akowskim w XVII wieku. Analiza wstępna (Studia Waw. 5: 1996,
s. 77-89).

14 Bibl. Cz. 363, k. 303v, 321.

15 Skowron, o.c., s. 84-85.

205