Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

z symbolem Baranka Bożego liczba osiem nabiera szczegól-
nego znaczenia. Już od początków chrześcijaństwa była ona
odnoszona do Chrystusa, do ósmego dnia, czyli pierwszego
dnia tygodnia po siedmiu, w którym Chrystus zmartwych-
wstał. Poza tym liczba ta, podobnie jak okrąg, jest symbolem
doskonałości i wieczności59.

Interpretacja omawianego fragmentu płyty jako części sar-
kofagu lub płyty nagrobnej to tylko jedna z możliwości okre-
ślenia jej pierwotnej funkcji na podstawie analizy treści ide-
owych symboli. Jak wiadomo, pośród pozostałości plastycz-
nej dekoracji plecionkowej na Wawelu znajduje się kapitel
dekorowany plecionką wraz z wkomponowanymi w nią ro-
zetami, które zostały zinterpretowane jako symboliczne przed-
stawienie ukrzyżowania, ze słońcem i księżycem60. Symboli-
ka kapitelu i fragmentu płyty z wyobrażeniem baranka łączy
się w obu przypadkach z Chrystusem. Wykazana analogia na-
suwa myśl, że oba fragmenty mogły współtworzyć wraz z
innymi, nie zachowanymi częściami zespół stanowiący wy-
strój wnętrza, najprawdopodobniej bazyliki Św. Gereona,
przedstawiający program chrystologiczny za pomocą symboli
wkomponowanych w partie dekoracyjne. Płyta mogła stano-
wić bowiem element wyposażenia kościelnego, takiego jak
przegroda chórowa, balustrada czy ołtarz.

Wymiary płyty otrzymane w wyniku rekonstrukcji (98 x
150 cm) dają podstawy do rozważenia funkcji płyty jako an-
tependium ołtarza. Symbolika przedstawiona na płycie rów-
nież przemawia za taką funkcją61.

Rzeźby o symbolicznym charakterze na antependiach oł-
tarzowych w okresie przedromańskim pojawiały się bardzo
często. Symbolami tymi były: monogram Chrystusa, krzyż,
gołąb, delfin, gałązka palmowa i baranek62. Joseph Braun po-
daje jako przykład stipes ołtarza z Argenty, gdzie na fronto-
wej ścianie przedstawione są dwa baranki z krzyżami, w ukła-
dzie symetrycznym63. Autor zwraca ponadto uwagę na to, że
ołtarz z tym symbolem z okresu późniejszego, romańskiego,
w którym to Baranek Boży był bardzo popularny w sztuce,
spotykamy tylko raz - w kościele Santa Maria del Priorato w
Rzymie (fig. 8)64. Jest to tak zwany Tischaltar, którego stipes
ma formę cippus (cippusartige Stipes) i zawiera wewnątrz re-
likwie. Przednia ściana jest zakomponowana jako fronton
wsparty na dwóch kolumnach. W jego centrum znajduje się
symbol baranka z krzyżem, otoczony wieńcem. Symbolika

59 G. Bandmann, Acht, Achteck [w:] Lexikon der christlichen
Ikonographie, t. 1, szp. 40-41.

60Nogieć-Czepielowa, o.c., s. 14-19.

61 J. Braun, Der christliche Altar in seiner geschichtlichen En-
twicklung, t. 1, Miinchen 1924. Autor omawia rozwój form ołtarza
i podaje m.in. rozmiary zachowanych stipesów.

8. Ołtarz. Kościół Santa Maria del Priorato w Rzymie
(wg Braun, Der christliche Altar...)

tego ołtarza jest o wiele bogatsza od znajdującej się na kra-
kowskiej płycie. Po obu stronach centralnie umieszczonego
okręgu z Barankiem Bożym stoją dwa gołębie, a ponad nimi
znajdują się dwa pawie. Ponadto w dolnej części, w kwadra-
towym polu, została przedstawiona twarz, czaszka oraz dwie
rozety. Całość uzupełnia inskrypcja i ornament w postaci wici
roślinnej, wypełniającej obramowanie.

W analizie treści ideowych przedstawienia symboliczne-
go wawelskiej płyty nie można, niestety, uwzględnić znaków,
które z całą pewnością występowały na brakujących, dalszych
jej częściach. Trudno jednoznacznie stwierdzić, jaki symbol
został wpisany w środek drugiej pary koncentrycznych okrę-
gów, które tu hipotetycznie zrekonstruowano. Najprawdopo-
dobniej umieszczony był tam symbol Chrystusa: monogram,
krzyż lub drugi baranek.

Barbara Malik

62 Ibidem, s. 351.

63 Ibidem.

64 Ibidem, s. 352.

204