Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

Studia Waweliana
Tom IX/X, 2000/2001
PL ISSN 1230-3275

JOANNA MUHLEMANN

OPOWIEŚĆ O RYCERZU EREKU ZACHOWANA NA KRZYŻU
Z DIADEMÓW W SKARBCU KATEDRY KRAKOWSKIEJ NA WAWELU*

Od dawna już wśród mediewistów, zajmujących się
literaturą niemiecką, trwa dyskusja na temat istoty, zna-
czenia i rozumienia średniowiecznych tekstów epiki
dworsko-rycerskiej, zachodzących w nich przemian oraz
wynikających z tego konsekwencji dla współczesnych
badaczy, edytorów i czytelników. Dyskusja ta podzieli-
ła naukowców na dwa obozy: krytyków tekstu (mem.
Textkritik) i krytyków procesów przekazu tekstu (mem.
Uberlieferungskritik) - pierwszy skupia konserwatyw-
ne, drugi młode i postępowe pokolenie filologów.
Z chwilą ukazania się rozprawy Die vier Fassungen der
»Nibelungenklage« jednego z najwybitniejszych teore-
tyków literatury niemieckiego średniowiecza, Joachi-
ma Bumke, przedstawiciele nowego nurtu filologii
otrzymali (w pierwszym jej rozdziale) swego rodzaju
manifest naukowy1. Bumke, analizując wieloletni do-
robek germanistów, uświadamia potrzebę relatywizacji
podstawowych pojęć w badaniach nad średnio-wyso-
ko-memiecką twórczością epicką i ujawnia konieczność
rewizji stosowanych tu tradycyjnie metod. Tezy przez
niego sformułowane stawiają pod znakiem zapytania
me tylko dotychczasowe osiągnięcia nauki o fenome-

* Artykuł ten powstał z inicjatywy Wielebnego Księdza Infułata
Janusza Bielańskiego, któremu w tym miejscu pragnę podziękować
za życzliwe zainteresowanie moimi badaniami i ich poparcie. Niżej
zamieszczony tekst skupia się wokół kilku wybranych zagadnień, zwią-
zanych z pisaną przeze mnie na temat krzyża z diademów pracą dok-
torską. Nie sposób jest poruszyć tu choćby tylko najważniejszych,
nurtujących w kontekście tego obiektu problemów, dlatego zaintere-
sowanych odsyłam do moich dotychczasowych publikacji: J. Mii hie-
na ann, Die »Erec«-Rezeption auf dem Krakauer Kronenkreuz
(Beitrage zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 122:
2000, s. 76-102); Erec auf dem Krakauer Kronenkreuz - lwem auf
Rodenegg. Zur Rezeption des Artusromans in Goldschmiedekunst und

nach dzieła literackiego, ale przede wszystkim sens,
szanse realizacji i skuteczność prac nad rekonstrukcją
postaci autograficznych zachowanych poematów.

I

Z punktu widzenia filologii klasycznej, a zapewne
także i z perspektywy naszych czasów, historycy litera-
tury niemieckiego średniowiecza długo utrzymywali, że
znane nam dziś jako pomniki epiki rycerskiej teksty
wywodzą się z oryginałów, to jest swego rodzaju eg-
zemplarzy autorskich, będących archetypami ocalałych
(niekiedy tylko w znikomych częściach) rękopisów.
Postawiono sobie za cel przywrócenie tym tekstom ich
poprawnego (zgodnego z intencją autora) kształtu. Gwa-
rancją jego osiągnięcia - niejako dojścia do źródła -
miał być możliwie bogaty przekaz, dlatego zabiegom
„krytyki tekstu” poddane zostały dzieła szczególnie
dobrze zachowane, czyli znane z dużej liczby (całościo-
wych i fragmentarycznych) zapisów. Oceną i klasyfi-
kacją tych dokumentów zajęto się oczywiście zgodnie
z przekonaniem o istnieniu wersji autentycznych i wąt-
pliwych, mających właściwości oryginału i kopii, pier-

Wandmalerei [w:] Literatur und Wandmalerei. Erscheinungsformen
Hófischer Kultur und ihre Trager im Mittelalter, I, wyd. E. C. Lutz,

J. Thali i R. Wetzel. Tubingen 2002, s. 199-254) oraz do poszczegól-
nych rozdziałów przygotowywanego - wyżej wspomnianego - cało-
ściowego opracowania w ramach mojej dysertacji. Z uwagi na pol-
skich czytelników i na wielokrotnie już w związku z tym zabytkiem
omawiane kwestie z dziedziny historii i historii sztuki, koncentruję
się tutaj głównie na stronie historyczno-literackiej moich studiów.

1 J.Bumke, Die vier Fassungen der »Nibelungenklage«. Unter-
suchungen zur Uberlieferungsgeschichte und Textkritikder hófischen
Epik im 13. Jahrhundert, Berlin/New York 1996, s. 3-88 (Quellen
und Forschungen zur Literatur- und Kulturgeschichte 8).

5