Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

Akt fundacji kaplicy Potockich z roku 1840 w katedrze krakowskiej

Kaplica pod wezwaniem Oczyszczenia NMP w katedrze
na Wawelu, zwana również Rosarum (Różyców), została prze-
budowana na kaplicę grobową hr. Artura Potockiego w latach
1832-1840. Artur Potocki zmarł 30 I 1832 roku w Wiedniu.
W kilka dni po śmierci Artura jego małżonka Zofia z Branic-
kich rozpoczęła starania o sprowadzenie jego zwłok do kate-
dry na Wawelu, do kaplicy Rosarum, w której znajdował się
nagrobek jego matki Julii z Lubomirskich Potockiej. Dnia 21
V 1832 roku ciało Artura Potockiego spoczęło w kaplicy, a już
1 VI tego roku Zofia Potocka przedstawiła projekt przebudo-
wy kaplicy na mauzoleum Potockich. Prace prowadzono przez
szereg lat. Kolejne lata zajęło wyposażenie kaplicy. W lipcu
1840 roku w kaplicy stanął posąg Chrystusa, który dopełnił
dekoracji kaplicy. Zofia Potocka uposażyła kaplicę w potrzeb-
ne sprzęty liturgiczne. Wszystkie zabiegi kończą dwa akty.
Pierwszy z 20 października 1840 roku to akt erekcji fundacji
Potockich, a drugi z 3 listopada 1840 roku to akt poświęcenia
kaplicy przez biskupa Franciszka Zglenickiego1.

Akt fundacji Potockich jest ciekawym, a równocześnie
rzadkim przykładem fundacji dziewiętnastowiecznej. Doku-
ment jest aktem prawnym zabezpieczającym funkcjonowa-
nie odnowionej kaplicy jako miejsca modlitwy za zmarłych
członków rodziny Potockich. Daje wyobrażenie o liturgii ok.
1840 roku. Należy dodać, że hr. Zofia Potocka prócz publiko-
wanego aktu, pozostawiła także Instrukcję dla kapelana od-
nowionej kaplicy oraz Inwentarz kaplicy.

Dnia 20 X 1840 roku hr. Zofia Potocka złożyła wydany
przez siebie dokument w Urzędzie Notarialnym. W ciągu kil-
ku dni akt fundacji zyskał wymagane prawem zatwierdzenia.
I tak, 23 X 1840 roku Kapituła przyjęła uczynione zapisy,

1 Dzieje fundacji kaplicy Potockich opracował ks. A. Witko w:
Nowe spojrzenie na fundację kaplicy Potockich w katedrze na Wa-
welu (Studia Waw. 3: 1994, s. 75-89).

zastrzegając jednak sobie „aby mianowany kapelan do kaplicy
Potockich wprzód admissą od Kapituły uzyskał”. Następnego
dnia zapis hr. Zofii Potockiej zatwierdził Konsystorz General-
ny Krakowski, 26 X 1840 roku Senat Rządzący Wolnego Mia-
sta Krakowa, a 30 X Archikonfratemia Miłosierdzia w Krako-
wie. Dnia 2 XI 1840 roku w pałacu Potockich przy Rynku kra-
kowskim wobec notariusza Antoniego Matakiewicza akt fun-
dacji został fundatorce i jej synowi głośno odczytany. Funda-
torzy uznali go za własny, przyjęli i złożyli podpisy. Świadkami
tego aktu byli hr. Jan Józef Wodzicki i Franciszek Wężyk, któ-
rzy także położyli swe podpisy. Następnie podpisali się komi-
sarze uczestniczący w tym akcie: Adam Karwacki, delegat Se-
natu Rządzącego, ks. Ludwik Łętowski, delegat Krakowskiej
Kapituły Katedralnej i w imieniu Archikonfratemii Miłosier-
dzia senator Wolnego Miasta Krakowa Wiktor Kopff. Po
wszystkich podpis złożył notariusz Antoni Matakiewicz,

Zamiarem naszym jest publikacja aktu fundacji Potockich.
Został on przez fundatorkę pieczołowicie przygotowany. Spo-
rządzono go w kilku kopiach. Niżej publikowana przecho-
wywana jest w Archiwum Kapituły Katedralnej. Znajduje się
w dokumencie prawnym opatrzonym pieczęcią notariusza
Wolnego Miasta Krakowa Antoniego Matakiewicza i stano-
wi jego integralną część. Cały dokument liczy 26 kart in folio
i nie jest paginowany. Akt fundacji Potockich zajmuje 9 kart
pośrodku dokumentu. Został uporządkowany w 15 artyku-
łów. Właściwie są to dwie fundacje. Pierwsza dotyczy uposa-
żenia kaplicy Potockich w katedrze na Wawelu, druga nato-
miast ubezpiecza fundusz na utrzymanie czterech chłopców
przygotowujących się do rzemiosł i ustanawia zapomogę dla
czterech czeladników.

W tekście pozostawiono zarówno słowa, które dziś uży-
wane są w nieco zmienionej formie jak zadowolnienie, zosta-
wować, upłynienie, któren, jak i latynizmy np. apparaty, de-
zolacja, deportaty, jako nie utrudniające zrozumienia tekstu.

Akt erekcji fundacji Potockich

AKK, kopia b. sygn.

W Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Ja Zofia z hr. Branic-
kich hr. Arturowa Potocka1 wraz z synem moim Adamem2 po-
zyskawszy od Wysokiego Senatu Rządzącego z dnia 16
lutego 1832 r. pozwolenie złożenia drogich dla nas obojga

1 Zofia Potocka z Branickich (1790-1879), córka Franciszka
Ksawerego i Aleksandry z Engelhardtów; żona Artura.

2 Adam Potocki (1822-1872), syn Artura i Zofii z Branickich.

z 20 października 1840 roku

zwłoko w Męża i Ojca naszego śp. Artura hr. Potockiego3 w ko-
ściele katedralnym krakowskim, na co kaplica Rosarum już wiele
przez czas podupadła obraną została, zaś za otrzymanym do-
zwoleniem Prześwietnej Kapituły z daty 2 czerwca 1832 r. z

3 Artur Potocki (1787-1832), syn Jana i Julii z Lubomirskich;
mąż Zofii.

215