Studia Waweliana (9/10.2000-2001)

Pamiątki funeralne króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego
w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego*

Od końca XVIII wieku wraz z powstawaniem kolekcji pa-
miątek patriotycznych, wzrastało zainteresowanie pamiątkami
po znakomitych władcach, wodzach i bohaterach narodowych.
Chęć posiadania przedmiotów pięknych, a zarazem cennych
historycznie, w XIX stuleciu stała się przyczyną penetracji gro-
bów królewskich na Wawelu: „Już to z ciekawości, już też z
różnych innych intencji, wielokroć trumny otwierano”1.

Wśród wielu przedmiotów po sławnych Polakach, jakie
trafiły do zbiorów uniwersyteckich w 2. połowie XIX wieku,
poczesne miejsce zajmuje niewielka, lecz znacząca grupa od-
zyskanych dla nauki przedmiotów wyjętych z grobów kró-
lewskich. Dzięki staraniom założyciela Gabinetu Archeolo-
gicznego UJ Józefa Łepkowskiego, w zespole starożytności
znalazły się zarówno dzieła kultury materialnej mające dziś
głównie wartość historyczną oraz sentymentalną, jak i dzieła
rzemiosła artystycznego wysokiej klasy. Obok sztaby żela-
znej wyjętej w roku 1869 z grobu króla Kazimierza Wielkie-
go, Józef Łepkowski umieścił płytę posadzkową z prezbite-
rium katedry wawelskiej, która wpadła do grobu królowej
Jadwigi i tu przeleżała do roku 1887 razem z jej doczesnymi
szczątkami2. Fragmenty polichromowanych figur z królew-
skich cynowych trumien Zygmunta III i Konstancji Austriacz-
ki, odjęte w czasie ich konserwacji, znalazły miejsce obok
fragmentów tkanin grobowych3. Do zbioru klejnotów uniwer-
syteckich trafiło w roku 1884 złote ogniwo łańcucha królo-
wej Konstancji, które wyjął z jej grobu Tadeusz Czacki w ro-
ku 17914. Jedna z zachowanych wzmianek w inwentarzu Ga-
binetu Archeologicznego UJ o otrzymaniu z katedry wawel-
skiej fragmentu złotogłowiu jest dowodem jak beztrosko sza-
fowano partykułami funeralnymi. Tkaninę tę zabrał hr. J. Lo-
vasone (1825-1830). Trafiła ona do zbiorów uniwersyteckich
w roku 1887, ale bez informacji, z którego grobu ją wyjęto3.

Kiedy w roku 1869 otwarto grób króla Kazimierza Wiel-
kiego, J. Łepkowski, zwolennik sporządzania dokładnych no-

* Zabytki te były eksponowane (po konserwacji) w roku 2000 -
zob. Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa, 1.1: Kultura artystycz-
na dworu królewskiego i katediy. Katedra krakowska - biskupia, kró-
lewska, narodowa, kat. 1/177 [oprać. A. Piskorz], il. 235-236.

1 O otwieraniu grobów i trumien królewskich: M. Rożek, Gro-
by królewskie w Krakowie, Kraków 1977; M. Rożek, Wawel i Skał-
ka. Panteony polskie, Wrocław 1995; cytat z: Józefa Czecha Kalen-
darz Krakowski na rok 1878, s. 57.

2 O płycie zob. hasło katalogowe Beaty Frontczak w: Si!va re-
rum. Pamiątki akademickie ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Jagiel-
lońskiego, Collegium Maius, XII1997-11998, Kraków 1998, s. 95.

3 Wawel 1000-2000..., kat. 1/171-172 [oprać. B. Frontczak],
il. 226-228.

4Ibidem, kat. 1/82 [oprać. A. Piskorz, D. Nowacki], il. 106-107.

5 Inwentarz gabinetu Archeologicznego UJ, nr 8360, 8601. Tka-
nina zaginęła podczas II wojny światowej.

6J. Muczkowski, Pomnik Kazimierza Wielkiego w katedrze
na Wawelu (Rocz. Krak. 19: 1923, s. 149).

tat z prac eksploracyjnych, w liście do Józefa Majera pisał:
„gdyby nie moje starania - sprawa przeniesienia zwłok obe-
szłaby się bez ścisłych protokołów, me pisano by ich, jak przy
przeniesieniu zwłok Michała Wiśniowieckiego”6. Łepkowski
nie przypuszczał wówczas, że otrzyma do zbiorów pamiątki
grobowe owego monarchy.

W roku 1888 zmarł w Krakowie znany rzeźbiarz i właści-
ciel zakładu kamieniarskiego Edward Stehlik (1825-1888),
autor wielu rzeźb w krakowskich kościołach i na cmentarzu
Rakowickim. Towarzystwo Naukowe Krakowskie powierzyło
mu liczne prace przy odbudowie spalonych w pożarze roku
1850 kościołów Franciszkanów i Dominikanów. Pracował też
przy odnowieniu Sukiennic i w katedrze na Wawelu, gdzie
m.in. odnawiał sarkofag króla Władysława Jagiełły. Dla ka-
tedry wykonał także, ufundowany przez cesarza Franciszka
Józefa I, sarkofag Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W ro-
ku 1858 do sarkofagu przeniesiono trumnę tego króla, spo-
czywającą dotąd w krypcie pod kaplicą Świętokrzyską. E.
Stehlik pozostawał w bliskich kontaktach ze środowiskiem
naukowym i Uniwersytetem. W latach 1864-1870 wspólnie
z Feliksem Księżarskim pracował przy odbudowie Collegium
Maius, za co w roku 1871 otrzymał Złoty Krzyż Zasługi7.
Wykonywał także prace kamieniarskie przy budowie Colle-
gium Novum. Na kupionej od E. Stehlika działce (przy ul.
Sławkowskiej 441, 448 - obecnie 17) Towarzystwo Nauko-
we Krakowskie wybudowało swoją siedzibę8. Jak już wspo-
mniano, w 1858 roku, przeniesiono trumnę króla Michała
Korybuta do sarkofagu. Zapewne, wówczas wyjęto z niej dwa
fragmenty tkanin, które zachował na pamiątkę E. Stehlik. Po
jego śmierci trafiły do zbiorów uniwersyteckich jako dar
E. Stehlika jun.

Fragmenty tkanin grobowych zostały umieszczone obok
pozyskanych w roku 1876, z dam Henryka Schwarza9, party-
kuł z trumny króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, tj.

7 I. Lisiewski, Edward Stehlik (Biesiada Literacka 27:1889,
nr 18, s. 277-278).

8 J. Kras, Życie umysłowe w Krakowie w latach 1848-1870,
Kraków 1977, s. 110.

9 Henryk Schwarz (1837-1911), znany w Krakowie kupiec bła-
watny, członek i starszy Kongregacji Kupieckiej, cenzor Banku Au-
stro-Węgierskiego i Banku Krajowego, zastępca dyrektora Kasy
Oszczędności. Przez kilka lat był radnym miejskim. W roku 1905
został prezesem Towarzystwa Dobroczynności. O jego zamiłowa-
niu do muzyki i sztuk pięknych świadczy m.in. członkostwo w To-
warzystwie Muzycznym (gdzie zasiadał w zarządzie) oraz starania
o odnowienie kościoła ŚS. Piotra i Pawła w Krakowie (J. Wawel
Louis, Urywki z dziej ów i życia mieszkańców Krakowa, wyd. J. Bie-
niarzówna i W. Bieńkowski (Bibl. Krak. 117: 1977, s. 273); I. Ho-
rn o 1 a, Kwiat spoleczeństM’a. Struktura społeczna i zaiys położenia
inteligencji krakowskiej w latach 1860-1914, Kraków 1984, s. 347).

209