DOI Artikel:
Karaskiewicz, Katarzyna: Recepcja filozofii Pierre’a Bayle’a w pisarstwie Stanisława Kostki Potockiego: zarys problematyki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0041
RECEPCJA FILOZOFII
PlERREABAYLEA
W PISARSTWIE
STANISŁAWA KOSTKI
POTOCKIEGO
ZARYS PROBLEMATYKI
Katarzyna Karasł?!ewncz
il. 1 Anton BJan/?,
Stanisław Kostka Potocki,
po 1815; Muzeum Połać
w Wilanowie
W Polsce doby oświecenia dominowały głów-
nie poglądy Etienne'a Condiliaca, Jeana Jacques'a
Rousseau, Voltaire'a, i w ogóle francuskich ency-
klopedystów. Nieliczni filozofujący pisarze sięgali
do poglądów Francisa Bacona. Natomiast Stanisław
Kostka Potocki był jedynym Polakiem, który w swo-
im piśmiennictwie świadomie nawiązywał jeszcze
do myśli Pierreń Bayle'a. Na gruncie nauki polskiej
był też jedynym propagatorem filozofii francuskie-
go myśliciela. Należy mocno podkreślić, że Potocki
nie był sceptykiem, jak Bayle. Jego zdaniem, francuski filozof
stanowił niedościgniony wzór walki z absurdami, zabobonami,
kłamstwem, niedorzecznościami. Jednostka, czytając pisma
Bayle'a i dzieła pisane w bayleowskim duchu, miała się ćwiczyć
nie tylko w czytaniu ze zrozumieniem, lecz również w samo-
dzielnym myśleniu oraz myśleniu w ogóle.
Należy zaznaczyć, że Bayle także współcześnie w Polsce nie znalazł
swoich entuzjastów. Jego filozofia w naszym kraju nadal jest nie-
znana, w przeciwieństwie do Europy Zachodniej, czy nawet całe-
go świata, gdzie do dziś stworzony przez niego system jest jednym
z ważniejszych zagadnień do badań nad wolnością i tolerancją.
Od wielu lat w Europie i Stanach Zjednoczonych organizowane są
międzynarodowe konferencje poświęcone myśli bayleowskiej,
w których uczestniczą nie tylko przedstawiciele nauk humani-
stycznych, ale także, co warto podkreślić, przedstawiciele nauk
przyrodniczych i technicznych. Na światowych uczelniach od
dziesiątek lat przedstawiane są prace naukowe z zakresu filozo-
fii Bayle'a łub jej recepcji także w czasach nam współczesnych.
Wznawiane są dzieła filozofa i na ich podstawie powstają książki
oraz artykuły popularyzujące myśl ojca oświecenia. Współcześ-
nie wielu autorów studiując dzieła Bayle'a, odkrywa nowe idee,
stawia nowe pytania badawcze.
ZARYS MYŚLI PIERRE A BAYLE A.
Główne założenia myśli bayleowskiej
Pierre Bayle (1647-1706) był filozofem, historykiem, publicystą
i pisarzem, prekursorem racjonalistycznej filozofii okresu oświe-
cenia. Słusznie nazywany jest też ojcem oświecenia, i to oświe-
cenia nie tylko francuskiego. Był zwolennikiem epikureizmu
i socynianizmu. Zajmował stanowisko sceptyczne, krytyczne
i racjonalistyczne. Z jego sceptycyzmu narodził się oświeceniowy
krytycyzm, rozumiany i interpretowany jako logiczne, ale i od-
ważne pomyślenie. Jego myśli oddziałały między innymi na ta-
kich filozofów, jak: David Hume, George Berkeley, Denis Diderot,
Voltaire, a także na francuskich encyklopedystów. Jako pierwszy
powołał prawdziwie naukowo-krytyczne czasopismo „Nouvelles
STUDIA WILANOWSKIE XIX
PlERREABAYLEA
W PISARSTWIE
STANISŁAWA KOSTKI
POTOCKIEGO
ZARYS PROBLEMATYKI
Katarzyna Karasł?!ewncz
il. 1 Anton BJan/?,
Stanisław Kostka Potocki,
po 1815; Muzeum Połać
w Wilanowie
W Polsce doby oświecenia dominowały głów-
nie poglądy Etienne'a Condiliaca, Jeana Jacques'a
Rousseau, Voltaire'a, i w ogóle francuskich ency-
klopedystów. Nieliczni filozofujący pisarze sięgali
do poglądów Francisa Bacona. Natomiast Stanisław
Kostka Potocki był jedynym Polakiem, który w swo-
im piśmiennictwie świadomie nawiązywał jeszcze
do myśli Pierreń Bayle'a. Na gruncie nauki polskiej
był też jedynym propagatorem filozofii francuskie-
go myśliciela. Należy mocno podkreślić, że Potocki
nie był sceptykiem, jak Bayle. Jego zdaniem, francuski filozof
stanowił niedościgniony wzór walki z absurdami, zabobonami,
kłamstwem, niedorzecznościami. Jednostka, czytając pisma
Bayle'a i dzieła pisane w bayleowskim duchu, miała się ćwiczyć
nie tylko w czytaniu ze zrozumieniem, lecz również w samo-
dzielnym myśleniu oraz myśleniu w ogóle.
Należy zaznaczyć, że Bayle także współcześnie w Polsce nie znalazł
swoich entuzjastów. Jego filozofia w naszym kraju nadal jest nie-
znana, w przeciwieństwie do Europy Zachodniej, czy nawet całe-
go świata, gdzie do dziś stworzony przez niego system jest jednym
z ważniejszych zagadnień do badań nad wolnością i tolerancją.
Od wielu lat w Europie i Stanach Zjednoczonych organizowane są
międzynarodowe konferencje poświęcone myśli bayleowskiej,
w których uczestniczą nie tylko przedstawiciele nauk humani-
stycznych, ale także, co warto podkreślić, przedstawiciele nauk
przyrodniczych i technicznych. Na światowych uczelniach od
dziesiątek lat przedstawiane są prace naukowe z zakresu filozo-
fii Bayle'a łub jej recepcji także w czasach nam współczesnych.
Wznawiane są dzieła filozofa i na ich podstawie powstają książki
oraz artykuły popularyzujące myśl ojca oświecenia. Współcześ-
nie wielu autorów studiując dzieła Bayle'a, odkrywa nowe idee,
stawia nowe pytania badawcze.
ZARYS MYŚLI PIERRE A BAYLE A.
Główne założenia myśli bayleowskiej
Pierre Bayle (1647-1706) był filozofem, historykiem, publicystą
i pisarzem, prekursorem racjonalistycznej filozofii okresu oświe-
cenia. Słusznie nazywany jest też ojcem oświecenia, i to oświe-
cenia nie tylko francuskiego. Był zwolennikiem epikureizmu
i socynianizmu. Zajmował stanowisko sceptyczne, krytyczne
i racjonalistyczne. Z jego sceptycyzmu narodził się oświeceniowy
krytycyzm, rozumiany i interpretowany jako logiczne, ale i od-
ważne pomyślenie. Jego myśli oddziałały między innymi na ta-
kich filozofów, jak: David Hume, George Berkeley, Denis Diderot,
Voltaire, a także na francuskich encyklopedystów. Jako pierwszy
powołał prawdziwie naukowo-krytyczne czasopismo „Nouvelles
STUDIA WILANOWSKIE XIX