DOI Artikel:
Karaskiewicz, Katarzyna: Recepcja filozofii Pierre’a Bayle’a w pisarstwie Stanisława Kostki Potockiego: zarys problematyki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0043
Warszawa 1995, s. 100.
W.Wudel,t.2,wyd.2,
Warszawa 1964, s. 313.
s. 200.
odrzucił imienne autorytety, przyznając autorytet rozumowi.
Był pierwszym myśłiciełem, który głośno powiedział, że między
wiarą a rozumem nigdy nie będzie porozumienia. Echa tej tezy
odnajdujemy znacznie później w słynnym już zdaniu Sprena
Kierkegaarda, że tam, gdzie zaczyna się wiara, tam kończy się
rozum. Zdaniem Bayłe'a, akt wiary będący źródłem przekonań
religijnych nie ma nic współnego z użyciem rozumu. Treść wiary
kryje w sobie wiele pytań bez racjonalnej odpowiedzi: zło, nie-
sprawiedliwość, wolność itd. Jego zdaniem, człowiek rozumny
odsuwa od siebie ludowe zabobony, drąży, bada, krytykuje, by
stanąć w obliczu sprzeczności. Był autorem głośnej wypowie-
dzi, że chciałby, aby słowo „katolik" stało się obełgą: „człowiek
uczciwy winien uznać za obelgę, gdyby nazwano go katolikiem"-.
Słowa te wypowiedział po odwołaniu w 1685 roku przez Ludwi-
ka XIV edyktu nantejskiego, wskazując na hipokryzję katolików.
Jego filozofia przyczyniła się do antynomii między wiarą a nauką
w XVIII wieku.
Twierdził, że zwierzęta odczuwają cierpienie i zadowolenie, posia-
dają też pamięć i umysł, które pomagają zdobywać pożywienie
i unikać niebezpieczeństw. Tym samym stał się prekursorem
myśli ekologicznej oraz ochrony praw zwierząt.
Filozofia Bayle'a oscyluje w kierunku myśli epikurejskiej. Epikur
był też pierwszym filozofem, który wnioskował, że Boga nie ma.
Zgodnie z tezą Bayle'a, ludzkość nie będzie szczęśliwa, póki nie
wyzbędzie się rełigii. Społeczeństwo złożone z ateistów jest nie
tylko możliwe, ale jest ideałem, do którego należy dążyć dla dobra
ludzkości. Uważał, że ateista może być uczciwym człowiekiem,
że człowieka nie poniża ateizm, ale przesądy i bałwochwalstwo.
Ponadto, jego zdaniem, naganne jest nie to, że ktoś nie wierzy, ale
to, iż wierząc, nie stosuje się do zasad wyznawanej przez siebie
rełigii. Państwo należy budować na gruncie prawdziwej filozofii.
Odrzucił teologię z jej etyką na rzecz etyki świeckiej, dla której
podbudowę stanowiła filozofia. Wielokrotnie zmieniał wyznanie,
za każdym razem traktując je bardziej jako tarczę ochronną niż
przeżycie duchowe. Przyjmował oficjalną religię miejsca, w któ-
rym przebywał dłużej, co świadczy o tym, że religię traktował
instrumentalne. W rzeczywistości był ateistą. Jego ateizm zro-
dził się z osobistych doświadczeń. Bronił też ateistów i osób wa-
hających się przed przymusowym uczestnictwem w praktykach
religijnych. Głosił wołność i tolerancję dla każdego człowieka.
Odrzucając imienne autorytety, przekazał władzę sądzenia i my-
ślenia każdemu człowiekowi. Jego zdaniem, etyka świecka wyra-
żała w pełni idee wolności i tolerancji każdej jednostki, w prze-
ciwieństwie do etyki religijnej, która była aksjologią opartą na
założeniach drabiny feudalnej, tym samym upowszechniała nie-
sprawiedliwość, nietolerancję oraz okrucieństwo.
STUDIA WILANOWSKIE XIX
W.Wudel,t.2,wyd.2,
Warszawa 1964, s. 313.
s. 200.
odrzucił imienne autorytety, przyznając autorytet rozumowi.
Był pierwszym myśłiciełem, który głośno powiedział, że między
wiarą a rozumem nigdy nie będzie porozumienia. Echa tej tezy
odnajdujemy znacznie później w słynnym już zdaniu Sprena
Kierkegaarda, że tam, gdzie zaczyna się wiara, tam kończy się
rozum. Zdaniem Bayłe'a, akt wiary będący źródłem przekonań
religijnych nie ma nic współnego z użyciem rozumu. Treść wiary
kryje w sobie wiele pytań bez racjonalnej odpowiedzi: zło, nie-
sprawiedliwość, wolność itd. Jego zdaniem, człowiek rozumny
odsuwa od siebie ludowe zabobony, drąży, bada, krytykuje, by
stanąć w obliczu sprzeczności. Był autorem głośnej wypowie-
dzi, że chciałby, aby słowo „katolik" stało się obełgą: „człowiek
uczciwy winien uznać za obelgę, gdyby nazwano go katolikiem"-.
Słowa te wypowiedział po odwołaniu w 1685 roku przez Ludwi-
ka XIV edyktu nantejskiego, wskazując na hipokryzję katolików.
Jego filozofia przyczyniła się do antynomii między wiarą a nauką
w XVIII wieku.
Twierdził, że zwierzęta odczuwają cierpienie i zadowolenie, posia-
dają też pamięć i umysł, które pomagają zdobywać pożywienie
i unikać niebezpieczeństw. Tym samym stał się prekursorem
myśli ekologicznej oraz ochrony praw zwierząt.
Filozofia Bayle'a oscyluje w kierunku myśli epikurejskiej. Epikur
był też pierwszym filozofem, który wnioskował, że Boga nie ma.
Zgodnie z tezą Bayle'a, ludzkość nie będzie szczęśliwa, póki nie
wyzbędzie się rełigii. Społeczeństwo złożone z ateistów jest nie
tylko możliwe, ale jest ideałem, do którego należy dążyć dla dobra
ludzkości. Uważał, że ateista może być uczciwym człowiekiem,
że człowieka nie poniża ateizm, ale przesądy i bałwochwalstwo.
Ponadto, jego zdaniem, naganne jest nie to, że ktoś nie wierzy, ale
to, iż wierząc, nie stosuje się do zasad wyznawanej przez siebie
rełigii. Państwo należy budować na gruncie prawdziwej filozofii.
Odrzucił teologię z jej etyką na rzecz etyki świeckiej, dla której
podbudowę stanowiła filozofia. Wielokrotnie zmieniał wyznanie,
za każdym razem traktując je bardziej jako tarczę ochronną niż
przeżycie duchowe. Przyjmował oficjalną religię miejsca, w któ-
rym przebywał dłużej, co świadczy o tym, że religię traktował
instrumentalne. W rzeczywistości był ateistą. Jego ateizm zro-
dził się z osobistych doświadczeń. Bronił też ateistów i osób wa-
hających się przed przymusowym uczestnictwem w praktykach
religijnych. Głosił wołność i tolerancję dla każdego człowieka.
Odrzucając imienne autorytety, przekazał władzę sądzenia i my-
ślenia każdemu człowiekowi. Jego zdaniem, etyka świecka wyra-
żała w pełni idee wolności i tolerancji każdej jednostki, w prze-
ciwieństwie do etyki religijnej, która była aksjologią opartą na
założeniach drabiny feudalnej, tym samym upowszechniała nie-
sprawiedliwość, nietolerancję oraz okrucieństwo.
STUDIA WILANOWSKIE XIX