DOI Artikel:
Karaskiewicz, Katarzyna: Recepcja filozofii Pierre’a Bayle’a w pisarstwie Stanisława Kostki Potockiego: zarys problematyki
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.35074#0044
Można powiedzieć, że to również filozofia tolerancji Bayle'a, bo tak
też jest często nazywany jego system, przygotowała Europę Za-
chodnią na przyjęcie ponad sto lat później myśli innego wielkiego
filozofa, Immanuela Kanta. Niemiecki myśliciel na nowo zdefinio-
wał takie pojęcia, jak wolność i tolerancja, jego słynne
w % wże &< ce/% stało się podsta-
wą do zagwarantowania praw wolnościowych każdej jednostce,
ale też otworzyło drogę do budowania zlaicyzowanej Europy.
Rozwój myśli filozoficznej od filozofii Bacona do ateizmu przeszedł
przez dwa etapy. Najpierw narodził się angielski deizm. Kierunek
odrzucił wszystko, czego rełigia nie zdołała uzasadnić racjonal-
nie. już socynianie (między innymi Faust Socyn) zwrócili uwagę
na to, że aby przyjąć jakieś twierdzenie na podstawie objawienia,
należy najpierw się przekonać, czy to twierdzenie może się słusz-
nie powołać na to objawienie. Następna faza rozwoju, prowadzą-
ca od Bacona do ateizmu, polegała na ataku fizyko-teologicznego
dowodu istnienia Boga. Uczynił to Pierre Bayle. Filozof mocniej
akcentował tezę o niedowodliwości objawionych prawd i wykazał,
że nie tylko nie dają się one rozumowo uzasadnić, lecz również
że są z rozumem niezgodne. Bayle ze swej krytyki nie wyciągnął
wniosków niekorzystnych dla religii objawionej. Uznał jedynie,
że istnieje konflikt między rozumem a objawieniem. Wykazał, iż
metody rozumowego poznania są zawodne i niewiarygodne. Dla
tych, którzy nie kierowali się racjonalnym poznaniem, krytyka
przeprowadzona przez francuskiego myśliciela była wystarczają-
cym dowodem na negowanie religii objawionej, ale też i tej, którą
deiści nazywali religią przyrodzoną.
] il. 2 I AiexandreMo;'d:e,
Pierre Bayle, ok. i820;
Biblioteka Narodowa
w Warszawie
Stanisław Kostka Potocki i system filozoficzny Bayle'a
Do grona zwolenników krytyki Bayle'a należał Stanisław Kostka
Potocki. Według niego, jednostka zagłębiająca się najpierw w me-
todę Francisa Bacona, a potem w filozofię Bayle'a, miała wyru-
gować ze swojego życia świat wykreowany przez religię. Następ-
stwem tego miał być zwrot w kierunku nauki i jedynego autory-
tetu - rozumu. Słowa Bayle'a ilustrują zamiar Potockiego:
cAcdcże warzyć w ^ ^ 2
/Wdso/ew ^ w
cAcecże wMfąsyd w
^ w
^
^ podobnym duchu Potocki wypowiedział się w jed-
nym ze swoich dzieł: 2%
<$Ąy-
Potocki, wymieniając poetów
oraz ich poetyczny, czyli metafizyczny język, miał na myśli kre-
owany przez nich pseudoświat pseudojęzykiem pseudoprawdy.
RECEPCJA FtLOZOFU PIERREA BAYLEA...
też jest często nazywany jego system, przygotowała Europę Za-
chodnią na przyjęcie ponad sto lat później myśli innego wielkiego
filozofa, Immanuela Kanta. Niemiecki myśliciel na nowo zdefinio-
wał takie pojęcia, jak wolność i tolerancja, jego słynne
w % wże &< ce/% stało się podsta-
wą do zagwarantowania praw wolnościowych każdej jednostce,
ale też otworzyło drogę do budowania zlaicyzowanej Europy.
Rozwój myśli filozoficznej od filozofii Bacona do ateizmu przeszedł
przez dwa etapy. Najpierw narodził się angielski deizm. Kierunek
odrzucił wszystko, czego rełigia nie zdołała uzasadnić racjonal-
nie. już socynianie (między innymi Faust Socyn) zwrócili uwagę
na to, że aby przyjąć jakieś twierdzenie na podstawie objawienia,
należy najpierw się przekonać, czy to twierdzenie może się słusz-
nie powołać na to objawienie. Następna faza rozwoju, prowadzą-
ca od Bacona do ateizmu, polegała na ataku fizyko-teologicznego
dowodu istnienia Boga. Uczynił to Pierre Bayle. Filozof mocniej
akcentował tezę o niedowodliwości objawionych prawd i wykazał,
że nie tylko nie dają się one rozumowo uzasadnić, lecz również
że są z rozumem niezgodne. Bayle ze swej krytyki nie wyciągnął
wniosków niekorzystnych dla religii objawionej. Uznał jedynie,
że istnieje konflikt między rozumem a objawieniem. Wykazał, iż
metody rozumowego poznania są zawodne i niewiarygodne. Dla
tych, którzy nie kierowali się racjonalnym poznaniem, krytyka
przeprowadzona przez francuskiego myśliciela była wystarczają-
cym dowodem na negowanie religii objawionej, ale też i tej, którą
deiści nazywali religią przyrodzoną.
] il. 2 I AiexandreMo;'d:e,
Pierre Bayle, ok. i820;
Biblioteka Narodowa
w Warszawie
Stanisław Kostka Potocki i system filozoficzny Bayle'a
Do grona zwolenników krytyki Bayle'a należał Stanisław Kostka
Potocki. Według niego, jednostka zagłębiająca się najpierw w me-
todę Francisa Bacona, a potem w filozofię Bayle'a, miała wyru-
gować ze swojego życia świat wykreowany przez religię. Następ-
stwem tego miał być zwrot w kierunku nauki i jedynego autory-
tetu - rozumu. Słowa Bayle'a ilustrują zamiar Potockiego:
cAcdcże warzyć w ^ ^ 2
/Wdso/ew ^ w
cAcecże wMfąsyd w
^ w
^
^ podobnym duchu Potocki wypowiedział się w jed-
nym ze swoich dzieł: 2%
<$Ąy-
Potocki, wymieniając poetów
oraz ich poetyczny, czyli metafizyczny język, miał na myśli kre-
owany przez nich pseudoświat pseudojęzykiem pseudoprawdy.
RECEPCJA FtLOZOFU PIERREA BAYLEA...