Studia Wilanowskie (19.2012)

WILLA PLINIUSZA
MŁODSZEGO POD
RZYMEM I MUZEUM
SZTUK PIĘKNYCH
W WARSZAWIE
W WIZJI STANISŁAWA
KOSTKI POTOCKIEGO
KtLKA NOWYCH USTALEŃ

Wprowadzenie i uwagi na temat stanu badań
fF 772077% [...] 2 so^ye<%t/722e 7 2 %S7%2-
7*027722770222772. 0 proste 2 32C2efe 2yo2e/ o s^od-
A:22, 322200207222 2 722077222/ od ^2222/0^0 222/^0222 [nego-
tinni] j02^722e;'3222 oo27*y2o/:o [otinm]! o 7720020 2 wy
^7*20^22, ^77*22202/22200 2 223/7*022720 772222 3202//23^22b Tak
pisał Pliniusz Młodszy (61-113) o swojej znajdują-
cej się 20 km od Rzymu, nieopodal Ostii, nadmor-
skiej willi w liście do jednego ze swoich przyjaciół,
Minucjusza FundanusaL Willa ta przywoływana

, jest w wielu innych listach siostrzeńca i adopto-
wanego syna słynnego polihistora Pliniusza Star-

Wrocław 1837-1838; t. 1,
s. 33-37 (Ks.I, list 9);

szego (23-79), ale jej prawdziwy portret literacki zawarty jest
przede wszystkim w liście-zaproszeniu, wysłanym do niejakiego
Gallusa: D2220232 32^, 2//22C20270 /22227*072/^723A:22, 0227/2, ^202/27 /22A;
200/232, 20/o.s'c 7220^22, /22A /12202/20 7722220 2220^20^022. Pr2e-
3/22722032 32^ 2/222020, 3^07*0 202/22^2 j0032222//03C2, 27220/3022 2/o^Ot/-
72 03'0 z A7*20gd20 722<9r.S'A7cA /202772232 002/0,y/o.S'cL Po krótkim wstępie
następuje opis posiadłości z willą w ogrodzie, kryptoportykiem


i znajdujących się w przy nim i w samej willi pomieszczeń. Tym

1987; por. też: H.H. Tanzer,
T/iefiMasofPfinythe
Tounger, New York 1924;
A.N. Sherwin-White, The
Oxford 1966; K. Lehmann
Letterescelte, Pisa 2007

samym ten przyjaciel cesarza Trajana, wysoki urzędnik impe-
rium rzymskiego (w roku 100 był konsulem, a pod koniec życia
cesarskim namiestnikiem w Bitynii), a jednocześnie wzięty pi-
sarz, stworzył opis, jakim nie może poszczycić się żadna inna
willa świata antycznego^.
Przywołanie pojęcia otinm - miejsca wolnego od obowiązków pań-
stwowych, w którym się pisze listy, a nawet poezję - w kontek-
ście Laurentiny dodało jej jeszcze literackiego powabu i większe-
go prestiżu u potomnych^. List do Gallusa stał się później, przy-

(wyd.l: 1935), s. 42-49.
t. 1, s. 150-167 (Ks. II, list 17);
Wrocław 2006, s. 120-128.

najmniej od XV wieku, rodzajem toposu literackiego, po który
sięgali poeci i pisarze, ale przede wszystkim architekci i teore-
tycy architektury, tacy jak Palladio, Vincenzo Scamozzi, Robert
Castell i Friedrich SchinkeP. Niektórzy z nich projektując nowe
wille, wczytywali się w każde zdanie słynnego listu, inni wyko-
nywali rysunki ukazujące fasadę, przekroje i plany Laurentiny;
powstały też wreszcie jej rysunkowe wyobrażenia, które zawie-
rają również wielkoformatowe rekonstrukcje rysunkowe kilku
łub kilkunastu jej pomieszczeń. Najznakomitsza rekonstrukcja
Laurentiny powstała w Rzymie w latach 1777-1778 na zamówie-
nie i według koncepcji Stanisława Kostki Potockiego, który 20 lat
później opatrzył ją komentarzem pt. Notes et /dees sur ta Vitta
de Pitne (AGAD, Archiwum Potockich, nr 244)L Trzydzieści dwa
wielkoformatowe rysunki, umieszczone w dwóch tekach, z któ-
rych jedna opatrzona jest nazwiskiem Vincenzo Brenny, ukazują:
1) całościowy plan założenia z ogrodem, przekrój willi, wszyst-
kie cztery jej elewacje i rzut poziomy przyziemia; 2) wystrój

STUDIA WILANOWSKIE XIX