Studia Wilanowskie (19.2012)

PARK POMNIK
.BRACI" STANISŁAWA
KOSTKI I IGNACEGO
POTOCKICH,
CZYLI GUC1N-GAJ W ŚWIETLE
SYMBOLIKI WOLNOMULARSK1EJ

W opracowaniach na temat Gucin-Gaju i H. l ] wą-
tek wolnomularski nie był dotychczas szerzej oma-
wiany, powyższy problem jedynie wzmiankowano
w, nielicznych zresztą, publikacjach. Na związek
Gucina z historią polskiej masonerii zwrócił uwagę
Stanisław Małachowski-Łempicki, wskazując dwór
Stanisława Kostki Potockiego [ ił. 2 ] jako miejsce

Piotr SypczuJ?

Hustrowany" 69 (20 X 1928),
nr 42, s. 779.
„Ziemia" 16 (1931), nr 13-14,
1965, nr 4, s. 33;
Kostka Potocbl (175.5-/82 /).
Warszawa 2009, s. 294.
Warszawą 1922, s. 176.
Regia"2 (1993), s. 7-40.
s. 178-180.
' Ibidem, s. 178-179.

spotkań adeptów „sztuki królewskiej". Zdaniem
tego badacza w posiadłości Potockiego spotykali się
.ygpemt A AAs-a/zYer A/ApAcł!,
tp/%% /nT NYa/T.sYaw AYicałoic.sTć
T?/ Mara/AaA' c^^.sYo yYł ^o.sY^o/cać wot/pc
comz M/Y/Wg/ (c.yro.sYąyzi w A/Mc 2'ałmm
Ponadto związek z wolnomularstwem miałyby mieć podziemne,
ceglane korytarze u podnóża skarpy w Gucinie. Wśród miejsco-
wej ludności od dawna istniało przekonanie, że w tych tajemni-
czych /oc/iac/z .S'7^ Natomiast
Mieczysław Orłowicz omawiając w przewodniku po Warszawie
zabytkowy park Gaj w Gucinie, stwierdził, że: AY%r(A/3 3^?
M7'(icą//.sY6.S'C( ma.so/LsYYcL Spośród wzmiankowanych
powyżej miejsc wykazujących faktyczne lub domniemane związ-
ki ze „sztuką królewską", omówiony zostanie pamiątkowy park
zwany Gajem.
Jak dowiodła Inessa Swirida, między koncepcją parku krajobrazo-
wego a wolnomularstwem występuje silne powiązanie, założe-
nia w stylu angielskim były nie tylko modą, ale także wyrazem
określonego światopogląduL Na przełomie XVIII i XIX wieku do
wolnomularstwa należała znaczna część polskich elit intelektu-
alnych i towarzyskich, wśród których znalazło się wielu teorety-
ków i twórców założeń ogrodowych. W tej grupie obok Augusta
Fryderyka Moszyńskiego czy Szymona Bogumiła Zuga, wymienić
można Stanisława Kostkę ] ił. 3 j oraz Ignacego Potockich ] ił. 4 ].
Jednak należy pamiętać, że to przede wszystkim kobiety, które
notabene miały związek z masonerią, mogły poszczycić się wy-
bitnymi osiągnięciami na polu sztuki ogrodowej. W tym szacow-
nym gronie znalazła się Izabela z Flemingów Czartoryska, Helena
z Przeździeckich Radziwiłłowa, Izabela Elżbieta z Czartoryskich
Lubomirska oraz jej córka, Aleksandra Potocka i ił.'3 [. Gucin-
-Gaj utworzony z inicjatywy Aleksandry Potockiej upamiętniał
Stanisława Kostkę i Ignacego Potockich, którzy byli wybitnymi
przedstawicielami wolnomularstwa. Fakt ten sprawia, że doszu-
kiwanie się symboliki masońskiej w wymowie ideowej tego parku-
-pomnika ma głębokie uzasadnienie.
Pierwsze drzewa w Gucin-Gaju posadzono w październiku 1821

roku, po kilku latach było ich już dwieście kilkadziesiąt, do-
datkowo wystawiono w parku różne monumenty kamienne^.

STUDtA.WtLANOWSKtE XtX