DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.30162#0111
przypomnieć, dla częściowego bodaj usprawiedliwienia Delega-
cji, że termin « bizantyński» pokutuje jeszcze w pierwszych
pracach Łuszczkiewicza, późniejszego pionera romańszczyzny
w Polsce, zaś współczesny jej pracom Sobieszczański używa
go w sposób nierównie drastyczniejszy. Podczas gdy bowiem
Stronczyński w wielu wypadkach stara się uniknąć ściślejszej
definicji romanizmu, jakby przeczuwając instynktownie nieod-
powiedniość stosowanego terminu, zasłaniając się bądź nieokre-
śloną bliżej «starożytnością» lub cysterskim charakterem bu-
dowli (Koprzywnica), bądź wreszcie nazywając go stylem przej-
ściowym z bizantynizmu do gotyku (Sulejów) — Sobieszczański
nie waha się zaliczyć do sztuki bizantyńskiej zarówno Sukien-
nic (sic), jak i renesansowego zamku w Baranowie, którego mury
ozdobione są, jego zdaniem, «koronką bizanckiego gustu» ^°).
To swoiste pomieszanie renesansu z bizantynizmem jest już
bodaj wyłączną własnością Sobieszczańskiego: w opisach De-
legacji odrodzenie nosi właściwą dla tych lat nazwę stylu wło-
skiego nowszego (Szydłowiec) lub staro-włoskiego (Szydłowiec
i Bodzentyn).
Znajomość historji sztuki w Polsce pierwszej połowy XIX
stulecia, pomimo istnienia tylu budzących otuchę zapowiedzi,
była wszakże na tyle nikłą, że mogła z łatwością powodować
szereg sprzeczności w ujmowaniu nawet naświetlonych już
skądinąd zjawisk. Zależność od drugorzędnej nieraz literatury
obcej, oraz bezkrytyczne przyjmowanie docierających często
z opóźnieniem teoryj, wprowadzały dalszą jeszcze dezorienta-
cję. Wszak uczony członek florenckiej akademji, Aleksander
Idźkowski, jeden z prekursorów gotyku romantycznego w Pol-
sce, wydając w r. 1832 (a więc po wystąpieniu de Gerville'a)
swe «Kroie architektury», określił był swój stosunek do śre-
dniowiecza w myśl tradycji Stanisława Potockiego w sposób
dość symplicystyczny i nie znamionujący poważniejszego prze-
myślenia poruszonych zagadnień:
«Począwszy od Konstantyna... poczęły się owe dziwactwa, które
napełniły ziemię włoską, znane teraz pod nazwiskiem go-
cji, że termin « bizantyński» pokutuje jeszcze w pierwszych
pracach Łuszczkiewicza, późniejszego pionera romańszczyzny
w Polsce, zaś współczesny jej pracom Sobieszczański używa
go w sposób nierównie drastyczniejszy. Podczas gdy bowiem
Stronczyński w wielu wypadkach stara się uniknąć ściślejszej
definicji romanizmu, jakby przeczuwając instynktownie nieod-
powiedniość stosowanego terminu, zasłaniając się bądź nieokre-
śloną bliżej «starożytnością» lub cysterskim charakterem bu-
dowli (Koprzywnica), bądź wreszcie nazywając go stylem przej-
ściowym z bizantynizmu do gotyku (Sulejów) — Sobieszczański
nie waha się zaliczyć do sztuki bizantyńskiej zarówno Sukien-
nic (sic), jak i renesansowego zamku w Baranowie, którego mury
ozdobione są, jego zdaniem, «koronką bizanckiego gustu» ^°).
To swoiste pomieszanie renesansu z bizantynizmem jest już
bodaj wyłączną własnością Sobieszczańskiego: w opisach De-
legacji odrodzenie nosi właściwą dla tych lat nazwę stylu wło-
skiego nowszego (Szydłowiec) lub staro-włoskiego (Szydłowiec
i Bodzentyn).
Znajomość historji sztuki w Polsce pierwszej połowy XIX
stulecia, pomimo istnienia tylu budzących otuchę zapowiedzi,
była wszakże na tyle nikłą, że mogła z łatwością powodować
szereg sprzeczności w ujmowaniu nawet naświetlonych już
skądinąd zjawisk. Zależność od drugorzędnej nieraz literatury
obcej, oraz bezkrytyczne przyjmowanie docierających często
z opóźnieniem teoryj, wprowadzały dalszą jeszcze dezorienta-
cję. Wszak uczony członek florenckiej akademji, Aleksander
Idźkowski, jeden z prekursorów gotyku romantycznego w Pol-
sce, wydając w r. 1832 (a więc po wystąpieniu de Gerville'a)
swe «Kroie architektury», określił był swój stosunek do śre-
dniowiecza w myśl tradycji Stanisława Potockiego w sposób
dość symplicystyczny i nie znamionujący poważniejszego prze-
myślenia poruszonych zagadnień:
«Począwszy od Konstantyna... poczęły się owe dziwactwa, które
napełniły ziemię włoską, znane teraz pod nazwiskiem go-