DOI article:
Xyngopulos, Andreas: Epipedoglyphia
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14278#0088
7() Επιπεδογλνφία νπο Α. Ξνγγοπούλου.
ΑΕ 1917
δέ τοΟτο τή; Χίου έχει έν τη παρούση έρεύνη και
την ίδιαιτέραν σημασιαν ότι ευρέθη έκτο; τη; κυ-
ρίως Ελλάδος και κατ' άκολουΟίαν δύναται ν'άπο-
δείξη, βτι ού μόνον έν Αθήναις, έξ ών έλήφθησαν
τα άν«ο προσαχθέντα παραδείγματα, αλλά καϊ έν
άλλοι; τόποις της Ανατολή; το έπιπεδόγλυφον
ήτο έν χρήσει και κατά την προ τη; κυρίως βυ-
ζαντινή; περ'ίοδον.
Οδτω λοιπόν είναι, νομίζω, εντελώς βέβαιον, ώ;
έξάγεται έκ των άνω άναμφισβητήτου χρονολο-
γία; παραδειγμάτων, ότι ήδη κατά τού; χριστια-
νικούς χρόνου; ό τρόπο; ούτο; τη; κατασκευή;
τοΰ άναγλύφου ήτο έν χρήσει. Φαίνεται 5μως οτι
κατά την προ των είκονομαχικών χρόνων περίοδον
ή γρήσις τοΰ εϊδου; τούτου των ανάγλυφων ήτο
πολΰ περιωρισμένη, ώ; άποδείκνύει το αναλόγως
σπάνιο ν των παραδειγμάτων. Γο,ύναντίον κατά τήν
περίοδον τη; κυρίως βυζαντινή; τέχνης, τήν άρ/ο-
μένην εύΟύ; μετά τήν είκονομαχίαν, το έπιπεοό-
γλυφον άποβαίνει κοινότατον και έν μεγίστη χρή-
σει. Κατά το πλείστον δέ χρησιμοποιείται τοΟτο
προς διακόσμησιν αρχιτεκτονικών μελών, πολΰ δέ
σπανιώτερον γίνεται χρήσις αύτοΰ και έν τη παρα-
στάσει αγίων μορφών, ώς είναι ή έκ τή; έν θεσ-
σαλονίκη μονή; Πλαταιών προερχομένη μαρμά-
ρινη έπιπεδόγλυφος εΐκών των τριών αποστόλων
Ιακώβου, Φιλίππου και Λουκά, ήτις απόκειται
νυν, ώ; νομίζω, έν τώ ύπο ΐορυσιν Βυζαντινά»
μουσείω (εΐκών παρά Κοηάαΐζοΐ Μακεδονία, Ρωσ-
σιστί, Πετρούπολις 1909 σ. 145 είκ. 87).
Πολλάκις δέ το έπιπεδόγλυφον χρησιμοποιείται
και πρό; διακόσμησιν μερών τίνων επί εικόνων ή
Αρχιτεκτονικών μελών, έν οί; υπάρχει έν χρήσει
καϊ το εξέχον άνάγλυφον, ώ; βλέπομεν έπϊ πολλών
τεμαχίων τή; συλλογή; του θησείου και έπί τή;
έν Μυστρά ανάγλυφου εικόνος τοΰ ΙησοΟ {ΜίΙΙβί
ΜοηιΐΓΏβηΙδ βγζαηίίη8 άθ ΜίβΙΐ'α, Ραπβ 1911),
πίν. ο'Ι η). Σπανιώτερον τέλος το έπιπεδόγλυφον
συνδυάζεται καϊ πρό; άπλας έγχαράκτου; διακο-
σμήσει; ή παραστάσει;, ώ; βλέπομεν έπί τεμαχίου
έπιστυλίου έν Χίω, έφ ού μεταξύ έπιπεδογλύφων
κοσμηαάτιον υπάρχει δίσκο; φέρων χαρακτήν προ-
τομήν τοΰ Αγίου Ισιδώρου είκονιζομένου κατά
τον συνήθη εν στηΟαρίοι; τύπον των άγιων (ΑΔ
1916 Παράρτ. σ. 2!), πίν. παρένθ. '» είκ. 2-).
Ιο έπιπεδόγλυφον τέλο;, όπερ κατά τού; αιώ-
να; τή; άκμής της βυζαντινή; τέ'/νη; ύπήρξεν
άπλώ; μία τών έν χρήσει έν τή γλυπτική τεχνο-
τροπιών, αποβαίνει κατά τήν έποχήν τών Παλαιο-
λόγων έν Μυστρά ό κυριαρχών σχεδόν τρόπο;
επεξεργασία; τών διακοσμητικών θεμάτων (β»ν?-
Λίβ>· ΝοιινβΙΙβδ ΓβοΗβΓοΙίθδ 8αΓ ΓΙιϊδΙοΪΓθ άβ \ά
βουΐρΐ. Υ>γζΆΐϊί , Νοαν. ΑΓοΗϊνβδ ενθ' άν. ίββα 9,
1913, σελ. 57 κέ). Μετά δέ τήν πτώσιν τοΰ βυ-
ζαντινού κράτου; το είδο; τοΟτο τοΰ άναγλύφου
έξελιχθέν και τελειοποιηΟέν επέζησε και έν τή τέ-
χνη τή; Ιταλική; Αναγεννήσεο»;, ώ; δεικνύει
ή οιακόσμησις δαπέδων τινών εκκλησιών (Κταηβ
ϊ. ά. τόμ. ΙΙ2 σελ. 135 κέ).
Ιέλος προστεΟήτωσαν ολίγα ι λέξει; περί της
καταγωγή; τοΰ έπιπεοογλύφου, ού τήν έν τή χρι-
στιανική τέχνη έμφάνισιν καϊ τήν κατόπιν έν τή
βυζαντινή έξέλιξιν ανωτέρω έξεΟήκαμεν.
ι ο ειοο; τούτο του αναγλυ©ου παρουσιάζει μιαν
τών τελευταίων οάσεων έν τή έξελίξει τή; διακο-
σμητική; γλυπτική;. ΙΙαρετηρηΟη ήδη ότι από
τών τελευταίων χρόνων τή; άρχαιότητο; ή διακο-
σμητική γλυπτική ήρξατο νά άκολουΟή δρόμον φέ-
ροντα κατ' ευθείαν προ; τήν έγκατάλειψιν τή; πλα-
στικότητο; καϊ τήν έφαρμογήν μεθόδων έκ τών έν
χρήσει έν τή ζωγραφική, προσπαΟοΰσα διά τεχνι-
κών μέσων νά έπιτύχη φωτοσκιάσει; ίδιαζούσα; τή
ζωγραφική, άνευ δηλαδή προεξεχόντων πλαστικών
όγκων, ώστε ή κεκοσμημένη έπιφάνεια νά παρου-
σιάζη σχεδόν έν έπιπέδω αντιθέσει; φωτό; και
σκιά; (Βτβΐιίβν βίικίβδ ενθ' άν. σ. 45 κέ, ΌίβΗΙ
Μβηαβί ά'βΓί 5γζ3π1ίη. Ρβπβ 1910 σ. 47). Τους
δέ σταθμού; τή; έξελίζεως ταύτη; δυνάμεθα νά
παοακολουΟησωμεν έπϊ τών διασωθέντος μνη-
μείου. Πρώτη άπό τή; άπόψεω; ταύτη; έρχεται,
ώ; νομίζω, ή σειρά τών λεγομένων Μικρασιατικών
σαρκοφάγων. 1 ήν σειράν τών σαρκοφάγοι τούτων
χρονολογοΰσι γενικώ; άπό τοΰ 2ου μέχρι τοΰ 40ι>
ή .Ηου μΧ αίώνο; (ΌίβΗΙ ενθ' άν. σ. 99). Τού-
των δέ τυπικόν παράδειγμα φέρουσι συνήθως το έν
Βερολίνω τεμάχιον, όπερ προέρχεται έκ Κο^νσταν-
τινουπόλεω; καϊ παριστά τον Τησοΰν μεταξύ δύο
άποστόλων, χρονολογείται δέ άπό τοΰ 4ου ή 50Μ
αίώνο; (ΌίβΗΙ ενθ' άν. σ. 98 είκ. 41). Έπϊ τών
σαρκοφάγων τούτων το κεκοσμημένον βάΟο; οπι-
ΑΕ 1917
δέ τοΟτο τή; Χίου έχει έν τη παρούση έρεύνη και
την ίδιαιτέραν σημασιαν ότι ευρέθη έκτο; τη; κυ-
ρίως Ελλάδος και κατ' άκολουΟίαν δύναται ν'άπο-
δείξη, βτι ού μόνον έν Αθήναις, έξ ών έλήφθησαν
τα άν«ο προσαχθέντα παραδείγματα, αλλά καϊ έν
άλλοι; τόποις της Ανατολή; το έπιπεδόγλυφον
ήτο έν χρήσει και κατά την προ τη; κυρίως βυ-
ζαντινή; περ'ίοδον.
Οδτω λοιπόν είναι, νομίζω, εντελώς βέβαιον, ώ;
έξάγεται έκ των άνω άναμφισβητήτου χρονολο-
γία; παραδειγμάτων, ότι ήδη κατά τού; χριστια-
νικούς χρόνου; ό τρόπο; ούτο; τη; κατασκευή;
τοΰ άναγλύφου ήτο έν χρήσει. Φαίνεται 5μως οτι
κατά την προ των είκονομαχικών χρόνων περίοδον
ή γρήσις τοΰ εϊδου; τούτου των ανάγλυφων ήτο
πολΰ περιωρισμένη, ώ; άποδείκνύει το αναλόγως
σπάνιο ν των παραδειγμάτων. Γο,ύναντίον κατά τήν
περίοδον τη; κυρίως βυζαντινή; τέχνης, τήν άρ/ο-
μένην εύΟύ; μετά τήν είκονομαχίαν, το έπιπεοό-
γλυφον άποβαίνει κοινότατον και έν μεγίστη χρή-
σει. Κατά το πλείστον δέ χρησιμοποιείται τοΟτο
προς διακόσμησιν αρχιτεκτονικών μελών, πολΰ δέ
σπανιώτερον γίνεται χρήσις αύτοΰ και έν τη παρα-
στάσει αγίων μορφών, ώς είναι ή έκ τή; έν θεσ-
σαλονίκη μονή; Πλαταιών προερχομένη μαρμά-
ρινη έπιπεδόγλυφος εΐκών των τριών αποστόλων
Ιακώβου, Φιλίππου και Λουκά, ήτις απόκειται
νυν, ώ; νομίζω, έν τώ ύπο ΐορυσιν Βυζαντινά»
μουσείω (εΐκών παρά Κοηάαΐζοΐ Μακεδονία, Ρωσ-
σιστί, Πετρούπολις 1909 σ. 145 είκ. 87).
Πολλάκις δέ το έπιπεδόγλυφον χρησιμοποιείται
και πρό; διακόσμησιν μερών τίνων επί εικόνων ή
Αρχιτεκτονικών μελών, έν οί; υπάρχει έν χρήσει
καϊ το εξέχον άνάγλυφον, ώ; βλέπομεν έπϊ πολλών
τεμαχίων τή; συλλογή; του θησείου και έπί τή;
έν Μυστρά ανάγλυφου εικόνος τοΰ ΙησοΟ {ΜίΙΙβί
ΜοηιΐΓΏβηΙδ βγζαηίίη8 άθ ΜίβΙΐ'α, Ραπβ 1911),
πίν. ο'Ι η). Σπανιώτερον τέλος το έπιπεδόγλυφον
συνδυάζεται καϊ πρό; άπλας έγχαράκτου; διακο-
σμήσει; ή παραστάσει;, ώ; βλέπομεν έπί τεμαχίου
έπιστυλίου έν Χίω, έφ ού μεταξύ έπιπεδογλύφων
κοσμηαάτιον υπάρχει δίσκο; φέρων χαρακτήν προ-
τομήν τοΰ Αγίου Ισιδώρου είκονιζομένου κατά
τον συνήθη εν στηΟαρίοι; τύπον των άγιων (ΑΔ
1916 Παράρτ. σ. 2!), πίν. παρένθ. '» είκ. 2-).
Ιο έπιπεδόγλυφον τέλο;, όπερ κατά τού; αιώ-
να; τή; άκμής της βυζαντινή; τέ'/νη; ύπήρξεν
άπλώ; μία τών έν χρήσει έν τή γλυπτική τεχνο-
τροπιών, αποβαίνει κατά τήν έποχήν τών Παλαιο-
λόγων έν Μυστρά ό κυριαρχών σχεδόν τρόπο;
επεξεργασία; τών διακοσμητικών θεμάτων (β»ν?-
Λίβ>· ΝοιινβΙΙβδ ΓβοΗβΓοΙίθδ 8αΓ ΓΙιϊδΙοΪΓθ άβ \ά
βουΐρΐ. Υ>γζΆΐϊί , Νοαν. ΑΓοΗϊνβδ ενθ' άν. ίββα 9,
1913, σελ. 57 κέ). Μετά δέ τήν πτώσιν τοΰ βυ-
ζαντινού κράτου; το είδο; τοΟτο τοΰ άναγλύφου
έξελιχθέν και τελειοποιηΟέν επέζησε και έν τή τέ-
χνη τή; Ιταλική; Αναγεννήσεο»;, ώ; δεικνύει
ή οιακόσμησις δαπέδων τινών εκκλησιών (Κταηβ
ϊ. ά. τόμ. ΙΙ2 σελ. 135 κέ).
Ιέλος προστεΟήτωσαν ολίγα ι λέξει; περί της
καταγωγή; τοΰ έπιπεοογλύφου, ού τήν έν τή χρι-
στιανική τέχνη έμφάνισιν καϊ τήν κατόπιν έν τή
βυζαντινή έξέλιξιν ανωτέρω έξεΟήκαμεν.
ι ο ειοο; τούτο του αναγλυ©ου παρουσιάζει μιαν
τών τελευταίων οάσεων έν τή έξελίξει τή; διακο-
σμητική; γλυπτική;. ΙΙαρετηρηΟη ήδη ότι από
τών τελευταίων χρόνων τή; άρχαιότητο; ή διακο-
σμητική γλυπτική ήρξατο νά άκολουΟή δρόμον φέ-
ροντα κατ' ευθείαν προ; τήν έγκατάλειψιν τή; πλα-
στικότητο; καϊ τήν έφαρμογήν μεθόδων έκ τών έν
χρήσει έν τή ζωγραφική, προσπαΟοΰσα διά τεχνι-
κών μέσων νά έπιτύχη φωτοσκιάσει; ίδιαζούσα; τή
ζωγραφική, άνευ δηλαδή προεξεχόντων πλαστικών
όγκων, ώστε ή κεκοσμημένη έπιφάνεια νά παρου-
σιάζη σχεδόν έν έπιπέδω αντιθέσει; φωτό; και
σκιά; (Βτβΐιίβν βίικίβδ ενθ' άν. σ. 45 κέ, ΌίβΗΙ
Μβηαβί ά'βΓί 5γζ3π1ίη. Ρβπβ 1910 σ. 47). Τους
δέ σταθμού; τή; έξελίζεως ταύτη; δυνάμεθα νά
παοακολουΟησωμεν έπϊ τών διασωθέντος μνη-
μείου. Πρώτη άπό τή; άπόψεω; ταύτη; έρχεται,
ώ; νομίζω, ή σειρά τών λεγομένων Μικρασιατικών
σαρκοφάγων. 1 ήν σειράν τών σαρκοφάγοι τούτων
χρονολογοΰσι γενικώ; άπό τοΰ 2ου μέχρι τοΰ 40ι>
ή .Ηου μΧ αίώνο; (ΌίβΗΙ ενθ' άν. σ. 99). Τού-
των δέ τυπικόν παράδειγμα φέρουσι συνήθως το έν
Βερολίνω τεμάχιον, όπερ προέρχεται έκ Κο^νσταν-
τινουπόλεω; καϊ παριστά τον Τησοΰν μεταξύ δύο
άποστόλων, χρονολογείται δέ άπό τοΰ 4ου ή 50Μ
αίώνο; (ΌίβΗΙ ενθ' άν. σ. 98 είκ. 41). Έπϊ τών
σαρκοφάγων τούτων το κεκοσμημένον βάΟο; οπι-