Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

RECENZJE I OMÓWIENIA

185

(m. in. E. Bacher), /wskazując na zabytki ze siwego iteirenu. Praca N. {Pasmo o ma-
lowidłach w Tyrolu12 przynosi kolejne argumenty w tej dyskusji. Ważnym jej
-rtaipem będzie niewątpliwie opublikowanie pełnego uzasadniania stanowiska re-
prezentowanego przez M. Prokoipp. Nim jednak to nastąpi, pragnę zwrócić uwagę,
że poziom artystyczny malowideł czternastowiecznych, znanych np. z Cwidade,
Aikrwilei, Udine, nie Odbiega od zabytków zachowanych po drugiej stronie Adria-
tyku, a także dalej ku północy i wschodowi. Wyobrażenie tronującego świętego
biskupa, umieszczone w południowym ramieniu transeptu katedry w Akwilei (ma
ścianie północnej), posiada analogiczne proporcje postaci i typ architektury tronu
do wielu obiektów pochodzących z naszej części Euroipy. Z kolei sposób styliza-
cji postaci li typ twarzy młodego apostoła umieszczonego w dolnej strefie malo-
wideł aibisyldy kościoła zamkowego w Udine posiada analogie wśród rozmaitych
malowideł zachowanych w Słowenii, a nawet na Słowacji — zatem na terenie
ówczesnych Górnych Węgier. Wymieniam znane mi z autopsji, dobrane dość przy-
padkowo, analogie i(z terenów Friuli), dla ukazania śladów związków formalnych,
łączących tereny Europy środkowo-wschodniej z północną Italią. Te mało znane,
bo mniej doskonałe, oibiekty mają 'znaczenie w poszukiwaniu genezy wielu fottim
malarstwa gotyckiego naszej części kontynentu. Dla tego typu rozważań ważne
znaczenie ma monografia gotyckich malowideł ściennych w Iistrii13. Na tym zam-
kniętym terenie zachowało się bardzo wiele malowideł ściennych, pozwalających
na studiowanie wrastania form włoskich w tradycję lokalną. Sposób przekształca-
nia, a raczej upraszczania, tych impulsów przez prowincjonalnych twórców był
zapewne zbliżony i na innych terenach środkowej i wschodniej Euiropy. Analiza
tego zjawiska może być przydatna dla badań innych ziem. Ważnym obszarem dla
tego rodzaju analizy jest także Słowenia. Zachowały się tam dzieła artystów przy-
byłych z północy i południa, a także lokalne wersje tych tendencji artystycznych.
Prace F. Stele stanowią konieczny punkt wyjścia dla ujęcia szerszego, właśnie
z perspektywy regionu nazwanego Europą środkowo-wschodnią.
W ramach tego szerokiego zagadnienia zupełnie osobne miejsce zajmuje prob-
lem funkcji dworskiego środowiska Pragi Luksemburgów w przenoszeniu impul-
sów włoskich na ziemie północmo-wischodniie. Czerpiąc bezpośrednio z różnych
źródeł włoskich, przekształcano tam pierwowzory, nasycając je wartościami orygi-
nalnymi. {Proces ten zastał ponownie wszechstronnie omówiony w pracach pod-
jętych w związku z rocznicą luksemburską przez badaczy czeskich, a także au-
striackich, niemieckich i włoskich14. Do tej najnowszej literatury, niezwykle
wszechstronnie interpretującej problemy zarówno formalne, jak i ikonograficzne
i treściowe, trudno dodać coś istotnie nowego. Oczekujemy jedynie na opracowanie
topograficzne .malowideł ściennych Czech i Moraw, wykonanych w latach 1350 -
- 1425. Pozwoli to wyrobić sobie pogląd na wpływ malarzy dworskich na środowi-
ska prowincjonalne oraiz na trwałość i przydatność ich koncepcji artystycznych.
Poddano także rewizji zagadnienie oddziaływania malarstwa czeskiego tej epoki.
Krąg ten, zakreślony bardzo szeroko przez J. Peśinę i J. Homołkę, został spro-
wadzony do 'konkretnych zjawisk uchwytnych w materiale zabytkowym, odnośnie
np. do ziem położonych na wschód od Odry i na północ od Sudetów 1 Karpat

12 N, R a s m o, Wandmalereien ln Südtlrol. Bozen 1973.
IS B. F u ć i e, Istarske Freske. Zagreb 1963.
14 J. Peśina [red.], Ceské um&nl gotlckè 1350 - 1420. Praha 1970; K. S t e j s k a 1, Karl IV
und die Kultur und Kunst seiner Zeit. Praha 1978; Die Parier, op. cit., t. 1-5, Köln 1978 - 80;
G. Schmidt, Die Zeit der frühen Habsburge. Wieer-Neustadt 1979, s. 82 - 9«.