DOI Heft:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Skuratowicz, Jan: Uwagi na marginesie książki Andrzeja Fischingera i Marcina Fabiańskiego, "Dzieje budowy renesansowego zamku na Wawelu, około 1504-1548"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29070#0378
376
RECENZJE I OMÓWIENIA
lis" oraz „rosis minoribus ad cruces et angulos pertinentibus" Koszta tej wspa-
niałej dekoracji stropu były znaczne, wynosiły ostatecznie 510 grzywien.
W tym samym roku sala obok (FF, 2 piętro, nr 65) otrzymała podobną deko-
rację z poczwórnymi rozetami, wmontowaną w czterdzieści kasetonów. W 1532
powstała dekoracja stropu w sali następnej (FF, nr 66) a w 1533 udekorowano
strop nad paradną sienią piętra. W kolejnej izbie (FF, nr 68) dekoracje czter-
dziestokasetonowego stropu wykonano w 1534 roku, a podobną zmontowano
w 1545 roku w izbie następnej (FF, nr 69).
Najokazalsza dekoracja stropu powstała w sali zwanej Poselską. Na jego
dekoracje składało się 88 kasetonów głębokich okrągłych i ośmiobocznych oraz
88 kasetonów płaskich na kształt krzyża. Strop miało dekorować 194 głowy
ludzkie. Całość kosztowała zawrotną sumę 1322 grzywien, a więc 2115 florenów.
Nie wiemy, niestety, czy wszystkie elementy zostały na nim umieszczone jeszcze
przed pożarem skrzydła w 1536 roku
Opisana w rachunkach liczba kasetonów i ich kształt wyraźnie pokazuje,
że nie mógł to być klasyczny strop kasetonowy. Użycie kasetonów okrągłych
i ośmiobocznych oraz na planie krzyża wskazuje na możliwość oddziałania na
twórcę stropu projektów antycznych propagowanych wielokrotnie np. przez Se-
bastiano Serłio, którego III Księga podstawowego traktatu hkgu/e generchi uka-
zała się w 1540 roku. Taką rekonstrukcję, jak dzisiaj wiemy nie do końca do-
kładną, zamieścił w swej książce Dzią/g uwętrz Łcaice/s^ich Tadeusz Mańkowski,
nie uwzględniony zresztą w dołączonej do pracy obszernej bibliografii. Bardzo
istotną propozycję rekonstrukcji dekoracji stropu nad salą Poselską zapropono-
wał w 1989 roku Jan Tajchman w opublikowanej nakładem Ośrodka Dokumen-
tacji Zabytków w Warszawie pracy: Stropy hreŁcninne aj Polsce. Propozycja sys-
fcmaty/sj, która przez autorów recenzowanej książki nie została uwzględniona.
Przez dwadzieścia lat nikt tej propozycji nie zakwestionował i raczej powinna
być znana i dyskutowana w gronie badaczy architektury Wawelu, dlatego też
braku tej pozycji w bibliografii nie sposób wytłumaczyć.
Tajchman pokazuje na przykładzie powstałego po 1515 roku stropu w zam-
ku w Szydłowcu, wzniesionego dla podskarbiego koronnego Mikołaja Szy-
dłowieckiego - zaliczanego, i słusznie, przez autorów (s. 36), wraz z bratem
Krzysztofem kasztelanem krakowskim i kanclerzem koronnym oraz biskupem
krakowskim Piotrem Tomickim do najbliższych współpracowników Zygmunta I
- sposób konstruowania takich dokręcanych do konstrukcji nośnej kasetonów
(Tejchman ił. 106-108). W podobny sposób, kasetonami z rozetami, dekorowano
strop okapu nad galerią nad drugim piętrem krużganków.
W opinii badaczy, powtórzonej przez autorów książki, tragiczny pożar
z 17 na 18 października 1536 roku zniszczył dachy nad nowym skrzydłem
wschodnim oraz być może wschodnią część dachu nad skrzydłem północnym.
Trudno określić pełny rozmiar katastrofy szczególnie we wnętrzach chronionych,
jak się wydaje, dość dobrze potężnymi stropami i glinianą polepą. Znaczniejsze
były zniszczenia kolumn 2 piętra, bo jak świadczy zapis, należało wykonać
„16 columnas novas cum forum basibus, capitellis, pilastronibus, nodis et omnis
RECENZJE I OMÓWIENIA
lis" oraz „rosis minoribus ad cruces et angulos pertinentibus" Koszta tej wspa-
niałej dekoracji stropu były znaczne, wynosiły ostatecznie 510 grzywien.
W tym samym roku sala obok (FF, 2 piętro, nr 65) otrzymała podobną deko-
rację z poczwórnymi rozetami, wmontowaną w czterdzieści kasetonów. W 1532
powstała dekoracja stropu w sali następnej (FF, nr 66) a w 1533 udekorowano
strop nad paradną sienią piętra. W kolejnej izbie (FF, nr 68) dekoracje czter-
dziestokasetonowego stropu wykonano w 1534 roku, a podobną zmontowano
w 1545 roku w izbie następnej (FF, nr 69).
Najokazalsza dekoracja stropu powstała w sali zwanej Poselską. Na jego
dekoracje składało się 88 kasetonów głębokich okrągłych i ośmiobocznych oraz
88 kasetonów płaskich na kształt krzyża. Strop miało dekorować 194 głowy
ludzkie. Całość kosztowała zawrotną sumę 1322 grzywien, a więc 2115 florenów.
Nie wiemy, niestety, czy wszystkie elementy zostały na nim umieszczone jeszcze
przed pożarem skrzydła w 1536 roku
Opisana w rachunkach liczba kasetonów i ich kształt wyraźnie pokazuje,
że nie mógł to być klasyczny strop kasetonowy. Użycie kasetonów okrągłych
i ośmiobocznych oraz na planie krzyża wskazuje na możliwość oddziałania na
twórcę stropu projektów antycznych propagowanych wielokrotnie np. przez Se-
bastiano Serłio, którego III Księga podstawowego traktatu hkgu/e generchi uka-
zała się w 1540 roku. Taką rekonstrukcję, jak dzisiaj wiemy nie do końca do-
kładną, zamieścił w swej książce Dzią/g uwętrz Łcaice/s^ich Tadeusz Mańkowski,
nie uwzględniony zresztą w dołączonej do pracy obszernej bibliografii. Bardzo
istotną propozycję rekonstrukcji dekoracji stropu nad salą Poselską zapropono-
wał w 1989 roku Jan Tajchman w opublikowanej nakładem Ośrodka Dokumen-
tacji Zabytków w Warszawie pracy: Stropy hreŁcninne aj Polsce. Propozycja sys-
fcmaty/sj, która przez autorów recenzowanej książki nie została uwzględniona.
Przez dwadzieścia lat nikt tej propozycji nie zakwestionował i raczej powinna
być znana i dyskutowana w gronie badaczy architektury Wawelu, dlatego też
braku tej pozycji w bibliografii nie sposób wytłumaczyć.
Tajchman pokazuje na przykładzie powstałego po 1515 roku stropu w zam-
ku w Szydłowcu, wzniesionego dla podskarbiego koronnego Mikołaja Szy-
dłowieckiego - zaliczanego, i słusznie, przez autorów (s. 36), wraz z bratem
Krzysztofem kasztelanem krakowskim i kanclerzem koronnym oraz biskupem
krakowskim Piotrem Tomickim do najbliższych współpracowników Zygmunta I
- sposób konstruowania takich dokręcanych do konstrukcji nośnej kasetonów
(Tejchman ił. 106-108). W podobny sposób, kasetonami z rozetami, dekorowano
strop okapu nad galerią nad drugim piętrem krużganków.
W opinii badaczy, powtórzonej przez autorów książki, tragiczny pożar
z 17 na 18 października 1536 roku zniszczył dachy nad nowym skrzydłem
wschodnim oraz być może wschodnią część dachu nad skrzydłem północnym.
Trudno określić pełny rozmiar katastrofy szczególnie we wnętrzach chronionych,
jak się wydaje, dość dobrze potężnymi stropami i glinianą polepą. Znaczniejsze
były zniszczenia kolumn 2 piętra, bo jak świadczy zapis, należało wykonać
„16 columnas novas cum forum basibus, capitellis, pilastronibus, nodis et omnis