DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Album Zamoyskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13595#0101
Rocznik Historii Sztuki, t. XVIII
Ossolineum 1990
PL ISSN 0080-3472
HANNA WIDACKA
ALBUM ZAMOYSKICH*
W zbiorach specjalnych Biblioteki Narodowej w Warszawie znajduje się od 1945 r. niewielki
album o podłużnym formacie, zawierający przeważnie rysunki z 2 pol. XVIII i 1 poł. XIX stulecia,
pochodzący z tzw. zbiorów podzameckich'. Ongiś należał do ordynatowej Zofii z Czartoryskich
Zamoyskiej (1779— 1837)2 (il. 1), potem - jak można sądzić - do jej najmłodszego syna, Stanisława
(1820-1889), właściciela Podzamcza, Maciejowic i Magnuszewa. W okresie międzywojennym, w
latach trzydziestych naszego wieku, pozostawał nadal w posiadaniu rodziny, często wystawiany na
dużym okrągłym stole w Salonie Czerwonym Pałacu Błękitnego w Warszawie3.
Oprawny w czerwoną skórę z drobnym złotym wzorkiem w narożach i na grzbiecie, zaopatrzony
w marmurkowe wyklejki na wewnętrznych stronach okładek, ma ogółem 70 kart, pierwotnie nie
numerowanych4, w różnych kolorach, najczęściej beżowych w rozmaitych odcieniach, niebieskich,
popielatych, także białych. Na te przemieszane kolorami karty naklejano, najczęściej dwustronnie,
właściwe obiekty, tzn. w przeważającej większości rysunki (92 poz.), w szczuplejszym zakresie rękopisy
(17 poz.), ryciny (10 poz.) i druk ulotny (1 poz.). Rysunki i ryciny o małych wymiarach często
gromadzono po kilka razem na jednej karcie, dodając wspólne tuszowe ramki bez ozdób. Znacznie
rzadziej naklejano obiekty na kartonowe podkładki, a te dopiero trwale klejono na właściwe karty
albumu (kat. poz. 5, 10, 25). Zaledwie w kilku przypadkach stosowano praktykę rysowania wprost na
samej karcie, traktowanej jako bezpośrednie podłoże (kat. poz. 39, 44-46). Większość rysunków,
niezależnie od figurujących na nich sygnatur, została zaopatrzona w odręczne piórkowe napisy
objaśniające. Ich jednolity charakter wskazuje, że cały album opisała jedna osoba, i to w stosunkowo
niedługim czasie. Możliwe, iż była nią synowa i zarazem bratanica Stanisława Zamoyskiego z
Podzamcza, Anna z Zamoyskich Zamoyska (1858 — ?)5. Pozostałe piórkowe i ołówkowe adnotacje,
zarówno osiemnasto-, jak i dziewiętnastowieczne, pochodzą od kilku różnych osób, których rozszyfro-
wanie (z wyjątkiem osoby gen. Władysława Zamoyskiego) jest dziś niezmiernie trudne, a w praktyce
г ■ „.-„f AnHryei Rvszkiewcz któremu winna jestem szczególna wdzięczność za
* Do podiecia tcao tematu zachęcił mmc prot. Andrzej kvsziucwiul, mv j
f~ jy a icgu icincuu и», у . , „„„:я(4 nnnadto- nrof Tadeusz S. Jaroszewski, prof. Stefan
szereg cennych rad i suaestii Moie uprze me podziękowania zechcct przyjąć ponauio. piui. i а ^
ć ■ г , . , bugesui. ivioje UU1Z.4)' f v w_^. izатп™Ла mer Наhna Krassowska, mer Janusz M.
Swiezawski, dr Stanisław Potocki, dr Teresa Żurawska, mgr Mana KaczanowsKd, mgr панна
Michałowski, mgr Krzysztof Zaleski oraz panowie Jan i Tomasz Zamoyscy. ,-„,,-
1 Biblioteka Na odota Z ad Zbiorów ikonograficznych, nr inw. Rys. 16 001 - .6092, nr tnw. G. 62 132-62 141 nr ,nw.
mikrofilmów 64 232. Poza tym przefotografowano poszczególne rysunki i ryciny, sporządzając negatywy 6 x9 cm, w posiadaniu
Zakładu - ich numery widnieją przy kolejnych pozyqaehkatajogut Dessin^ ayant appartenu à Sophie O"
2 Świadczy o tym odręczna adnotacja piórem na pierwszej karcie Aioumu. люит .
Zamoyska, née Princesse Czartoryska.
J Informacja Pana Jana Zamoyskiego, Warszawa. .....
4 Istniejącą obecnie numerację ołówkową naniesiono, jak można przypuszczać duzo później
5 Taką sugestię wysunął dr Stanisław Potocki (Zakł. Rękopisów Bibl. Kórnickiej PAN), któremu pokazywałam owe
adnotacje. Ich porównani z korespondencją Anny Zamoyskiej, pochodzącą z pocz. XX w., istotnie mogłoby na to wskazywać.
Anna Zamoyska, córka Augusta i Elfrydy z Tyzenhausów, w .890 r. poślubiła swego kuzyna Jana Floriana - zob. T.
Żychliński, Zlata księga szlachty polskiej, t. .4. Poznań 1892, s. 182, 183. Jesh hipoteza dr. Potockiego jes słuszna,
objaśnienia w Albumie Zamoyskich, łącznie z adnotacją cytowaną w przypisie 2. musiały powstać najwcześniej po 1890 г., a
może nawet na początku XX w.
13 - Rocznik Historii Sztuki, t. XVIII
Ossolineum 1990
PL ISSN 0080-3472
HANNA WIDACKA
ALBUM ZAMOYSKICH*
W zbiorach specjalnych Biblioteki Narodowej w Warszawie znajduje się od 1945 r. niewielki
album o podłużnym formacie, zawierający przeważnie rysunki z 2 pol. XVIII i 1 poł. XIX stulecia,
pochodzący z tzw. zbiorów podzameckich'. Ongiś należał do ordynatowej Zofii z Czartoryskich
Zamoyskiej (1779— 1837)2 (il. 1), potem - jak można sądzić - do jej najmłodszego syna, Stanisława
(1820-1889), właściciela Podzamcza, Maciejowic i Magnuszewa. W okresie międzywojennym, w
latach trzydziestych naszego wieku, pozostawał nadal w posiadaniu rodziny, często wystawiany na
dużym okrągłym stole w Salonie Czerwonym Pałacu Błękitnego w Warszawie3.
Oprawny w czerwoną skórę z drobnym złotym wzorkiem w narożach i na grzbiecie, zaopatrzony
w marmurkowe wyklejki na wewnętrznych stronach okładek, ma ogółem 70 kart, pierwotnie nie
numerowanych4, w różnych kolorach, najczęściej beżowych w rozmaitych odcieniach, niebieskich,
popielatych, także białych. Na te przemieszane kolorami karty naklejano, najczęściej dwustronnie,
właściwe obiekty, tzn. w przeważającej większości rysunki (92 poz.), w szczuplejszym zakresie rękopisy
(17 poz.), ryciny (10 poz.) i druk ulotny (1 poz.). Rysunki i ryciny o małych wymiarach często
gromadzono po kilka razem na jednej karcie, dodając wspólne tuszowe ramki bez ozdób. Znacznie
rzadziej naklejano obiekty na kartonowe podkładki, a te dopiero trwale klejono na właściwe karty
albumu (kat. poz. 5, 10, 25). Zaledwie w kilku przypadkach stosowano praktykę rysowania wprost na
samej karcie, traktowanej jako bezpośrednie podłoże (kat. poz. 39, 44-46). Większość rysunków,
niezależnie od figurujących na nich sygnatur, została zaopatrzona w odręczne piórkowe napisy
objaśniające. Ich jednolity charakter wskazuje, że cały album opisała jedna osoba, i to w stosunkowo
niedługim czasie. Możliwe, iż była nią synowa i zarazem bratanica Stanisława Zamoyskiego z
Podzamcza, Anna z Zamoyskich Zamoyska (1858 — ?)5. Pozostałe piórkowe i ołówkowe adnotacje,
zarówno osiemnasto-, jak i dziewiętnastowieczne, pochodzą od kilku różnych osób, których rozszyfro-
wanie (z wyjątkiem osoby gen. Władysława Zamoyskiego) jest dziś niezmiernie trudne, a w praktyce
г ■ „.-„f AnHryei Rvszkiewcz któremu winna jestem szczególna wdzięczność za
* Do podiecia tcao tematu zachęcił mmc prot. Andrzej kvsziucwiul, mv j
f~ jy a icgu icincuu и», у . , „„„:я(4 nnnadto- nrof Tadeusz S. Jaroszewski, prof. Stefan
szereg cennych rad i suaestii Moie uprze me podziękowania zechcct przyjąć ponauio. piui. i а ^
ć ■ г , . , bugesui. ivioje UU1Z.4)' f v w_^. izатп™Ла mer Наhna Krassowska, mer Janusz M.
Swiezawski, dr Stanisław Potocki, dr Teresa Żurawska, mgr Mana KaczanowsKd, mgr панна
Michałowski, mgr Krzysztof Zaleski oraz panowie Jan i Tomasz Zamoyscy. ,-„,,-
1 Biblioteka Na odota Z ad Zbiorów ikonograficznych, nr inw. Rys. 16 001 - .6092, nr tnw. G. 62 132-62 141 nr ,nw.
mikrofilmów 64 232. Poza tym przefotografowano poszczególne rysunki i ryciny, sporządzając negatywy 6 x9 cm, w posiadaniu
Zakładu - ich numery widnieją przy kolejnych pozyqaehkatajogut Dessin^ ayant appartenu à Sophie O"
2 Świadczy o tym odręczna adnotacja piórem na pierwszej karcie Aioumu. люит .
Zamoyska, née Princesse Czartoryska.
J Informacja Pana Jana Zamoyskiego, Warszawa. .....
4 Istniejącą obecnie numerację ołówkową naniesiono, jak można przypuszczać duzo później
5 Taką sugestię wysunął dr Stanisław Potocki (Zakł. Rękopisów Bibl. Kórnickiej PAN), któremu pokazywałam owe
adnotacje. Ich porównani z korespondencją Anny Zamoyskiej, pochodzącą z pocz. XX w., istotnie mogłoby na to wskazywać.
Anna Zamoyska, córka Augusta i Elfrydy z Tyzenhausów, w .890 r. poślubiła swego kuzyna Jana Floriana - zob. T.
Żychliński, Zlata księga szlachty polskiej, t. .4. Poznań 1892, s. 182, 183. Jesh hipoteza dr. Potockiego jes słuszna,
objaśnienia w Albumie Zamoyskich, łącznie z adnotacją cytowaną w przypisie 2. musiały powstać najwcześniej po 1890 г., a
może nawet na początku XX w.
13 - Rocznik Historii Sztuki, t. XVIII