DOI Artikel:
Xyngopulos, Andreas: Alexandrina osteïna anaglypha tou en Athēnais Ethnikou Archaiologikou Mouseiou
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14280#0149
ΑΕ 1915
Αλεξανδρινά όστέϊνα ανάγλυφα" υπό Α. Ξνγγοπονλον. 141
της νηρηίδος και έπί άλλων «κόμη μνημείων.Αρ-
κεί δέ ν' άναφέρω δύο μικρά μαρμάρινα αετώματα
τοΰ μουσείου του Καΐρου εφ ών παρίσταται έπί
μεν του ένός γυμνή νηρηϊς κρατούσα δίά των χει-
ρών τον τοξοειδή πέπλον και καθήμενη επί τών
νώτων ιππόκαμπου (;) 1, έπι δε του άλλου έπίσης
γυμνή νηρηΐς, έχουσα στάσιν λίαν άνάλογον προς
το δεύτερον τών ημετέρων ανάγλυφων, κρατούσα
επίσης τον πέπλον και καθήμενη έπΐ μεγάλου δελ-
φίνος 2· Εκτος όμως τών λίθινων μνημείων και
επί υφασμάτων ακόμη άνευρίσκομεν τήν παρά-
στασιν ταύτην. Ούτω επί ένός υφάσματος προερ-
χομένου έκ της νεκροπόλεως τοΰ ϋθΪΓ-β1-ϋγ1ί βλέ-
πομεν μεταξύ άλλων παραστάσεων και ομοίαν νη-
ρηΐδα καΟημένην έπι ίπποκάμπου και κρατούσαν
τον τοξοειδή πέπλον 3.
Έκ τών παραδειγμάτων τούτων καταφαίνεται
σαφώς πόσον ή διάδοσις τής παραστάσεως ταύτης
ήτο μεγάλη.
Επίσης πρέπει νά προσθέσωμεν ολίγα τινά περί
τοΰ τοξοειδούς πέπλου τον όποιον εύρίσκομεν τον
αυτόν έπι πασών σχεδόν τών παραστάσεων τού-
των. Έκ της παραστάσεως τής νηρηίδος ό πέπλος
έπανελήφθη και εις άλλας συγγενείς παραστάσεις
δημιουργηΟείσας κατ' άναλογίαν προς αυτήν. Μ ία
τοιαύτη ανάλογος παράστασις είναι ή τής Ευρώ-
πης καθημένης έπι τών νώτων του ταύρου. Ούτω
εις πολλάς παραστάσεις του θέματος τούτου ή Ευ-
ρώπη φέρει τον τοξοειδή πέπλον, έν γένει δέ ή όλη
στάσις αύτής οεικνύει, ότι κατ άναλογίαν προς τον
τύπον τής νηρηίδος έπλάσθη αύτη.Τοιαύτας παρα-
στάσεις τής Ευρώπης κατέχει περί τάς τρεις ή συλ-
λογή τών κοπτικών ύφασμάτων του ημετέρου μου-
σείου. Έπι ένός στρογγύλου υφάσματος (Ν°
παρίσταται έπι έδάφους πρασίνου ή Εύρώπη εντε-
λώς γυμνή κρατούσα τον πέπλον και καθήμενη
έπι τής ράχεως τοΰ τρέχοντος ταύρου. Το άλλο
ύφασμα (Ν° 227) είναι έμπροσθεν μέρους χιτώνος
(Ταηΐοα) έφ'οδ είναι έπερραμμένα δύο επιμήκη
σημεία (οίανϊ) φέροντα παραστάσεις. Μεταξύ τών
1 8ίτζ^§οιν8Η, Κορίίβοΐιβ Κιιηβί Οβίηίο^ιιβ £θηβΓ3ΐ <3θβ
3ηίίς|υίΐ68 6£3φίίβηηβδ ΐϊΐυδββ άα Ο&ΪΓβ. νΐθηηβ 1909
Ν° 7280.
2 Βίτζνςοιυβίΰί ΙνΟ' άν. Ν° 7289.
3 βαί/βί, 1,6 οοδίυπιβ βη Ε§γρ1β <1ιι III βί XIII δΐβοΐβ.
ρ3γϊ8 1900, Νο 34
παραστάσεο,ιν τούτων ευρίσκεται και ή Εύρα>πη
έπ'ι τοΰ ταύρου δίς έπαναλαμοανομένης τής παρα-
στάσεως έπι τών ούο σημείιον. Έπί τοΰ αύτοΰ δέ
υφάσματος ύπάρχει καϊ παράστασις τής Λήδας
μετά τοΰ κύκνου, θέματος συνήθους εις τήν κο-
πτικήν τέχνην. Έπί ένός τρίτου δέ τέλος στρογ-
γύλου επίσης υφάσματος (Χ° 3261) παρίσταται ή
Εύρώπη έπί τών νώτων τοΰ ταύρου φέρουσα περι-
εργοτάτην στολήν' εις τήν παράστασιν όμως ταύ-
την ό πέπλος δεν εχει το τοξοειδές σχήμα άλλ'
ανεμίζεται έλευθέρίυς.
Τό τοξοειοές σχήμα τοΰτο τοΰ πέπλου τοσοΰτον
κατά τήν έλληνιστικήν περίοδον είχε διαδοθή ώστε
εύρίσκομεν αυτό και εις τήν βουδοιστικήν ακόμη
τέχνην4. Ιοΰτο δέ ουδόλως θέλει φανή παοάδοξον
εις τον γνωρίζοντα, ότι ή λεγομένη Έλληνοβουδ-
διστική τέχνη τής Ο&ηάΜΓα ίσταται υπό τήν
άμεσον έπίδρασιν τής έλληνιστικής τέχνης.
Καϊ εις τήν μετέπειτα δέ παλαιοουζαντινήν και
τήν μεταγενεστέραν βυζαντινήν τέχνην άνευρίσκο-
μεν το σχήμα τοΰτο τοΰ πέπλου. Έκτος δέ τής
παραστάσεως τής Ευρώπης έπί τοΰ περίφημου έν
τω μουσείω τοΰ Βοιιίΐι-Κθηβΐη^ίοη τοΰ Λονδίνου
έλεφαντίνου κιβωτιδίου νθΓοΙϊ 5, το όποιον άνήκει
εις τήν περίφημον όμάδα τών κιβωτιδίιυν τών κο-
σμουμένων οι' εθνικών άλεξανορινών παραστάσεων
καϊ τά όποια χοονοΧο^οΟσι γενικώς άπο τοΰ Θ'-Ι'
αιώνος6, πλην, λέγω, τής παραστάσεως τής Ευ-
ρώπης άπαντώμεν τον πέπλον τοΰτον και έπί άλ-
λων βυζαντινών μνημείων. Ούτω προχείρως ανα-
φέρω τήν παράστασιν τής Νυκτός έν τή μικρο-
γραφία τοΰ γνωστότατου Ψαλτηρίου τών Παρι-
σίων (Ραπ8ΐηιΐ8 139) 7 το όποιον χρονολογείται
άπο τοΰ Ι' αιώνος, είναι όμως άντίγραφον άλεξαν-
δρινοΰ πρωτοτύπου τοΰ Δ'-ζ" αιώνος8. "Ομοίως
εις μίαν άλλην μικρογραφίαν τοΰ ίδιου Ψαλτηρίου
παριστώσαν τήν διάβασιν τής Ερυθράς θαλάσσης
4 ΡοηβΚβν, Ι^'ανί £Γβοο-βοιΐ(1(ϊιιίς(ΐιβ άυ 03η<31ΐ3Γ3. Ρ3-
ΓΪδ 1907, τόα. I είκ. 157.
δ Εΐκών -αρα ΌαΙίοη, ΒγΖ3Πΐίηβ 3ΓΙ 3ϋά 3ΓθΙΐ3βθΙθ§γ.
ΟχϊοΓά 1911, είκ. 132.
6 Περί τ'ον κιδωτιδίων τούτων βλ. ϋίβΗΙ, Μβηυβί ά'3Γί 1>γ-
Ζ3η1ίη. Ρ3ΓΪ8 1910, α. 347 κε., 613 κέ. ΌαΙΙοη, ενΟ' άν. σ. 215 χε.
7 Εΐκών προνείρως ττοιρα ϋίβΗΙ Ινθ'άν. εΐζ. Έγχρωμος εΐκών
τής μικρογραφίας -αρά \¥ηΙίί, ΑΙΙοΙιγ. ιιπ(1 βγζ3η(. Κυηδί-
πίν. XXI.
4 ΨηΙίί, Ινθ* άν. σ. 284 κέ.
Αλεξανδρινά όστέϊνα ανάγλυφα" υπό Α. Ξνγγοπονλον. 141
της νηρηίδος και έπί άλλων «κόμη μνημείων.Αρ-
κεί δέ ν' άναφέρω δύο μικρά μαρμάρινα αετώματα
τοΰ μουσείου του Καΐρου εφ ών παρίσταται έπί
μεν του ένός γυμνή νηρηϊς κρατούσα δίά των χει-
ρών τον τοξοειδή πέπλον και καθήμενη επί τών
νώτων ιππόκαμπου (;) 1, έπι δε του άλλου έπίσης
γυμνή νηρηΐς, έχουσα στάσιν λίαν άνάλογον προς
το δεύτερον τών ημετέρων ανάγλυφων, κρατούσα
επίσης τον πέπλον και καθήμενη έπΐ μεγάλου δελ-
φίνος 2· Εκτος όμως τών λίθινων μνημείων και
επί υφασμάτων ακόμη άνευρίσκομεν τήν παρά-
στασιν ταύτην. Ούτω επί ένός υφάσματος προερ-
χομένου έκ της νεκροπόλεως τοΰ ϋθΪΓ-β1-ϋγ1ί βλέ-
πομεν μεταξύ άλλων παραστάσεων και ομοίαν νη-
ρηΐδα καΟημένην έπι ίπποκάμπου και κρατούσαν
τον τοξοειδή πέπλον 3.
Έκ τών παραδειγμάτων τούτων καταφαίνεται
σαφώς πόσον ή διάδοσις τής παραστάσεως ταύτης
ήτο μεγάλη.
Επίσης πρέπει νά προσθέσωμεν ολίγα τινά περί
τοΰ τοξοειδούς πέπλου τον όποιον εύρίσκομεν τον
αυτόν έπι πασών σχεδόν τών παραστάσεων τού-
των. Έκ της παραστάσεως τής νηρηίδος ό πέπλος
έπανελήφθη και εις άλλας συγγενείς παραστάσεις
δημιουργηΟείσας κατ' άναλογίαν προς αυτήν. Μ ία
τοιαύτη ανάλογος παράστασις είναι ή τής Ευρώ-
πης καθημένης έπι τών νώτων του ταύρου. Ούτω
εις πολλάς παραστάσεις του θέματος τούτου ή Ευ-
ρώπη φέρει τον τοξοειδή πέπλον, έν γένει δέ ή όλη
στάσις αύτής οεικνύει, ότι κατ άναλογίαν προς τον
τύπον τής νηρηίδος έπλάσθη αύτη.Τοιαύτας παρα-
στάσεις τής Ευρώπης κατέχει περί τάς τρεις ή συλ-
λογή τών κοπτικών ύφασμάτων του ημετέρου μου-
σείου. Έπι ένός στρογγύλου υφάσματος (Ν°
παρίσταται έπι έδάφους πρασίνου ή Εύρώπη εντε-
λώς γυμνή κρατούσα τον πέπλον και καθήμενη
έπι τής ράχεως τοΰ τρέχοντος ταύρου. Το άλλο
ύφασμα (Ν° 227) είναι έμπροσθεν μέρους χιτώνος
(Ταηΐοα) έφ'οδ είναι έπερραμμένα δύο επιμήκη
σημεία (οίανϊ) φέροντα παραστάσεις. Μεταξύ τών
1 8ίτζ^§οιν8Η, Κορίίβοΐιβ Κιιηβί Οβίηίο^ιιβ £θηβΓ3ΐ <3θβ
3ηίίς|υίΐ68 6£3φίίβηηβδ ΐϊΐυδββ άα Ο&ΪΓβ. νΐθηηβ 1909
Ν° 7280.
2 Βίτζνςοιυβίΰί ΙνΟ' άν. Ν° 7289.
3 βαί/βί, 1,6 οοδίυπιβ βη Ε§γρ1β <1ιι III βί XIII δΐβοΐβ.
ρ3γϊ8 1900, Νο 34
παραστάσεο,ιν τούτων ευρίσκεται και ή Εύρα>πη
έπ'ι τοΰ ταύρου δίς έπαναλαμοανομένης τής παρα-
στάσεως έπι τών ούο σημείιον. Έπί τοΰ αύτοΰ δέ
υφάσματος ύπάρχει καϊ παράστασις τής Λήδας
μετά τοΰ κύκνου, θέματος συνήθους εις τήν κο-
πτικήν τέχνην. Έπί ένός τρίτου δέ τέλος στρογ-
γύλου επίσης υφάσματος (Χ° 3261) παρίσταται ή
Εύρώπη έπί τών νώτων τοΰ ταύρου φέρουσα περι-
εργοτάτην στολήν' εις τήν παράστασιν όμως ταύ-
την ό πέπλος δεν εχει το τοξοειδές σχήμα άλλ'
ανεμίζεται έλευθέρίυς.
Τό τοξοειοές σχήμα τοΰτο τοΰ πέπλου τοσοΰτον
κατά τήν έλληνιστικήν περίοδον είχε διαδοθή ώστε
εύρίσκομεν αυτό και εις τήν βουδοιστικήν ακόμη
τέχνην4. Ιοΰτο δέ ουδόλως θέλει φανή παοάδοξον
εις τον γνωρίζοντα, ότι ή λεγομένη Έλληνοβουδ-
διστική τέχνη τής Ο&ηάΜΓα ίσταται υπό τήν
άμεσον έπίδρασιν τής έλληνιστικής τέχνης.
Καϊ εις τήν μετέπειτα δέ παλαιοουζαντινήν και
τήν μεταγενεστέραν βυζαντινήν τέχνην άνευρίσκο-
μεν το σχήμα τοΰτο τοΰ πέπλου. Έκτος δέ τής
παραστάσεως τής Ευρώπης έπί τοΰ περίφημου έν
τω μουσείω τοΰ Βοιιίΐι-Κθηβΐη^ίοη τοΰ Λονδίνου
έλεφαντίνου κιβωτιδίου νθΓοΙϊ 5, το όποιον άνήκει
εις τήν περίφημον όμάδα τών κιβωτιδίιυν τών κο-
σμουμένων οι' εθνικών άλεξανορινών παραστάσεων
καϊ τά όποια χοονοΧο^οΟσι γενικώς άπο τοΰ Θ'-Ι'
αιώνος6, πλην, λέγω, τής παραστάσεως τής Ευ-
ρώπης άπαντώμεν τον πέπλον τοΰτον και έπί άλ-
λων βυζαντινών μνημείων. Ούτω προχείρως ανα-
φέρω τήν παράστασιν τής Νυκτός έν τή μικρο-
γραφία τοΰ γνωστότατου Ψαλτηρίου τών Παρι-
σίων (Ραπ8ΐηιΐ8 139) 7 το όποιον χρονολογείται
άπο τοΰ Ι' αιώνος, είναι όμως άντίγραφον άλεξαν-
δρινοΰ πρωτοτύπου τοΰ Δ'-ζ" αιώνος8. "Ομοίως
εις μίαν άλλην μικρογραφίαν τοΰ ίδιου Ψαλτηρίου
παριστώσαν τήν διάβασιν τής Ερυθράς θαλάσσης
4 ΡοηβΚβν, Ι^'ανί £Γβοο-βοιΐ(1(ϊιιίς(ΐιβ άυ 03η<31ΐ3Γ3. Ρ3-
ΓΪδ 1907, τόα. I είκ. 157.
δ Εΐκών -αρα ΌαΙίοη, ΒγΖ3Πΐίηβ 3ΓΙ 3ϋά 3ΓθΙΐ3βθΙθ§γ.
ΟχϊοΓά 1911, είκ. 132.
6 Περί τ'ον κιδωτιδίων τούτων βλ. ϋίβΗΙ, Μβηυβί ά'3Γί 1>γ-
Ζ3η1ίη. Ρ3ΓΪ8 1910, α. 347 κε., 613 κέ. ΌαΙΙοη, ενΟ' άν. σ. 215 χε.
7 Εΐκών προνείρως ττοιρα ϋίβΗΙ Ινθ'άν. εΐζ. Έγχρωμος εΐκών
τής μικρογραφίας -αρά \¥ηΙίί, ΑΙΙοΙιγ. ιιπ(1 βγζ3η(. Κυηδί-
πίν. XXI.
4 ΨηΙίί, Ινθ* άν. σ. 284 κέ.