DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Dąb-Kalinowska, Barbara: Teologia ikony w drugiej połowie XVII wieku: spory i polemiki w Rosji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0072
48
B. DĄB-KALINOWSKA
ale zalecał także władzom państwowym podporządkowanie sobie dzia-
łalności malarzy 45.
Wobec znikomej ilości zachowanych dzieł Władimirowa trudno stwier-
dzić, w jakim stopniu realizował on głoszone przez siebie poglądy teore-
tyczne. Analiza ikony malowanej przez Władimirowa zawierającej przed-
stawienie Zesłania Ducha św. (1666) w ikonostasie cerkwi Św. Trójcy
w Nikitnikach dowodzi, że pozostał on w dużej mierze wierny tradycyj-
nemu malarstwu ikonowemu. Świadczy o tym zarówno rytm kompozy-
cyjny ikony, charakter aiiichitekt'aniaziny kulis, (powtarzający się typ po-
staci i ich twarzy, a także sposób ich malowania46. Warto więc na tym
miejscu przypomnieć, że w swoim traktacie wyliczając kolejne zarzuty
przeciw starym ikonom Władimirów pisał: „Dlaczego stosuje się jeden
kanon cielesny dla wszystkich postaci, dlaczego wszystkie postacie świę-
tych mają ciemne oblicza, czy cały ród ludzki był jednaki? Czy wszyscy
święci byli wysmukli i wyczerpani męką?” 47. Pojawił się natomiast w tej
ikonie tak propagowany przez Władimirowa jasny, świetlisty koloryt, ale
co ważniejsze zmienił on całkowicie schemat ikonograficzny sceny Ze-
słania Ducha św. wprowadzając w jej centrum postać Bogurodzicy.
Taki sposób postępowania, niezgody z tradycyjnym sposobem obra-
zowania w malarstwie ikonowym, uzasadnił Władimirów w swoim trak-
tacie zarzucając starym malarzom ikon, że z powodu nieznajomości dog-
matów nie wprowadzali oni Bogurodzicy w scenę Zesłania Ducha św.
Jego aprobujący stosunek do wzorów zachodnich potwierdzają ikony
Świąt z ikonostasu cerkwii św. Trójcy w NMiitnlikaich. w (których wy-
korzystał Władimirów ilustracje Biblii Piscatora, ale i tu sposób ma-
lowania postaci i osadzenia ich w kulisowej architekturze pozostał tra-
dycyjny48. Natomiast w ikonie Spasa zachowana została tradycyjna iko-
nografia i kompozycja, ale światłocieniowy modelunek twarzy wskazuje
na korzystanie ze wzorów zachodnich49. Potwierdzeniem zachodnich
upodobań Władimirowa jest także rysunek Spasa, który wydany został
w technice graficznej w Wiedniu, a w dodatku opatrzono go polskim
napisem 50,
« Ibid., s. 24.
<e E. S. O V ć ii n n i k o v a, Ccrkov Troicy v Nikitnikach. Pamjatnik żiwpisi
i zodiestva XVII veka. Moskva 1970, s. 142-147, il. 163.
40 Ovilnnikova, Iosif Vladimirov, op. cit., s. 26. .Warto tu zwrócić uwa-
gę, że właśnie te cechy wymienione przez Władimirowa były traktowane podöb-
nie, jak Strój świętych czy nimb, jako atrybuty świętości B. Ouspensky, op.
cit., s. 13.
48 Ovóinnikova, Cerkov Troicy..., op. cit., s. 150, il. 169
Ibid., s, 150, 41. 172, 173.
«e Ovéin.n iko va, Iosif Vladimirov, op. cit., s. 10
B. DĄB-KALINOWSKA
ale zalecał także władzom państwowym podporządkowanie sobie dzia-
łalności malarzy 45.
Wobec znikomej ilości zachowanych dzieł Władimirowa trudno stwier-
dzić, w jakim stopniu realizował on głoszone przez siebie poglądy teore-
tyczne. Analiza ikony malowanej przez Władimirowa zawierającej przed-
stawienie Zesłania Ducha św. (1666) w ikonostasie cerkwi Św. Trójcy
w Nikitnikach dowodzi, że pozostał on w dużej mierze wierny tradycyj-
nemu malarstwu ikonowemu. Świadczy o tym zarówno rytm kompozy-
cyjny ikony, charakter aiiichitekt'aniaziny kulis, (powtarzający się typ po-
staci i ich twarzy, a także sposób ich malowania46. Warto więc na tym
miejscu przypomnieć, że w swoim traktacie wyliczając kolejne zarzuty
przeciw starym ikonom Władimirów pisał: „Dlaczego stosuje się jeden
kanon cielesny dla wszystkich postaci, dlaczego wszystkie postacie świę-
tych mają ciemne oblicza, czy cały ród ludzki był jednaki? Czy wszyscy
święci byli wysmukli i wyczerpani męką?” 47. Pojawił się natomiast w tej
ikonie tak propagowany przez Władimirowa jasny, świetlisty koloryt, ale
co ważniejsze zmienił on całkowicie schemat ikonograficzny sceny Ze-
słania Ducha św. wprowadzając w jej centrum postać Bogurodzicy.
Taki sposób postępowania, niezgody z tradycyjnym sposobem obra-
zowania w malarstwie ikonowym, uzasadnił Władimirów w swoim trak-
tacie zarzucając starym malarzom ikon, że z powodu nieznajomości dog-
matów nie wprowadzali oni Bogurodzicy w scenę Zesłania Ducha św.
Jego aprobujący stosunek do wzorów zachodnich potwierdzają ikony
Świąt z ikonostasu cerkwii św. Trójcy w NMiitnlikaich. w (których wy-
korzystał Władimirów ilustracje Biblii Piscatora, ale i tu sposób ma-
lowania postaci i osadzenia ich w kulisowej architekturze pozostał tra-
dycyjny48. Natomiast w ikonie Spasa zachowana została tradycyjna iko-
nografia i kompozycja, ale światłocieniowy modelunek twarzy wskazuje
na korzystanie ze wzorów zachodnich49. Potwierdzeniem zachodnich
upodobań Władimirowa jest także rysunek Spasa, który wydany został
w technice graficznej w Wiedniu, a w dodatku opatrzono go polskim
napisem 50,
« Ibid., s. 24.
<e E. S. O V ć ii n n i k o v a, Ccrkov Troicy v Nikitnikach. Pamjatnik żiwpisi
i zodiestva XVII veka. Moskva 1970, s. 142-147, il. 163.
40 Ovilnnikova, Iosif Vladimirov, op. cit., s. 26. .Warto tu zwrócić uwa-
gę, że właśnie te cechy wymienione przez Władimirowa były traktowane podöb-
nie, jak Strój świętych czy nimb, jako atrybuty świętości B. Ouspensky, op.
cit., s. 13.
48 Ovóinnikova, Cerkov Troicy..., op. cit., s. 150, il. 169
Ibid., s, 150, 41. 172, 173.
«e Ovéin.n iko va, Iosif Vladimirov, op. cit., s. 10