Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

68

Z, PALAT

mią. Rozwój nauki i sztuki w tym kontekście miał na celu nie tylko
podniesienie poziomu życia prowincji, ale pobudzenie przede wszystkim
i ukształtowanie ducha narodowego, a przez to wzmocnienie poczucia
przynależności do zjednoczonego politycznie,' potężnego narodu 32.
Podporządkowanie układu parku miejskiego fasadzie Teatru wypadło
bardzo efektownie. Godnym uwagi jest nie tylko walor estetyczny za-
łożenia teatralnego, ale także jego zdezaktualizowana już treść. Ścisłe
powiązanie architektury z otoczeniem umożliwia zinterpretowanie wy-
stroju rzeźbiarskiego Teatru łącznie z elementami parku. Bijący wysoko
wodotrysk i figura Pegaza, usytuowana na naczółku fasady, przywodzą
na myśl Hipokrene — źródło Muz. Funkcja impresywna tego obrazu po-
legała na nakłanianiu kresowych Niemców do pozostania w miejscu
wcale nieupośledzonym pod względem kulturalnym. Werset umieszczony
w tympanonie naczółka fasady Teatru sugerował ponadto, że wytrwanie

32 Fasada budynku auli Akademii, na której umieszczono alegoryczne figury
Nauki i -Szltuki, stanowiła architektoniczne tło dla pobliskiego pomnika Bismarcka.
Program dotyczący nauki i sztuki, zasygnalizowany na fasadzie, Toizwinięty Zastał
w rzeźbiartskio-mialarlskim wystroju wnętrza auli. Plafon zajęło alegoryczne przed-
stawienie Muzyki. W sąsiednich polach wymalowano alegorie Sztuki i Nauki, Siły
i Piękna, Fantazji i Umiaru. W narożnikach pseudoisiklepienia auli znalazły miejsce
malowane postaci Teologa, Filozofa, Prawnika i Lekarza, symbolizujące cztery
klasyczne fakultety. Na proisipekcie organowym umieszczono gruipę rzeźbiarską
wyrażającą 'siłę oddziaływania muzyki, a przedstawiającą grającego Orfeuisza oraz
jelenia i Iwa u jego stóp. Między oknami przeciwnej, wschodniej ściany auli sta-
nęły alegoryczne figury Obronności i Żywienia. Por. Spies, op. cit., s. 38-40.
Aula Akademii pełnić miała, poza nominalną, jeszcze dwie funkcje — sali
koncertowej oraz reprezentacyjnego wnętrza dla odbywania imprez patriotycznych,
stąd niejednorodna symbolika jej ikœ'otgraficznega programu. Na szczególne zna-
czenie muzyki zwraca uwagę wyjątkowy charakter wnętrza, sprawiającego wra-
żenie odwróconego kościoła empirowego, w którym miejsce retabulum ołtarzo-
wego zajął prospekt organowy. Miała to być, jak wydaje się, nie tyle sala kon-
certowa, ile świątynia muzyki. Koncert w takim wnętrzu stawał się rytuałem
odprawianym w celu pokrzepienia serc ktresoiwydh Niemców. Z muzyki — najbar-
dziej wysublimowanej formy emaoącji dućha narodu — mieli oni czerpać impuls
dio działalności naukowej i artystycznej; ona miała być źródłem siły i pięlkna, po-
budzać fantazję utrzymaną w ryzach umiaru. Nadrzędnym sensem tej duchowej
konsolidacji przebywających na obcych etnicznie ziemiach Niemców miało być
podniesienie na wyższy poziom zacofanej dotąd prowincji — rolniczego zaplecza
i wschodniego bastionu państwa. W wyglądzie zewnętrznym gmachu dominuje obraz
renesansowego pawilonu zabawowegoi, za wzór którego posłużył stuttgancki Lust-
hauis. Dążenie do uwzmioiślenia odbywających się w auli imprez, poprzez nadanie
jej cech architektury sakralnej, uwidocznia się nie tylko we wnętrzu, ale
i w ukształtowaniu bryły. Ta uwznioślająca korekta, polegająca na członowaniu
bryły w oparciu o schemat budowli sakralnej, pozwoliła właściwie oddać charakter
gmachu, którego przeznaczenie odbiegało przecież od reprezentaCyjno-zabawowej
funkcji LutrtbaMsu.