DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gołąb, Maria: "Sonata Słońca" M. K. Ciurlionisa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0105
SONATA SŁOŃCA M. K. CIURŁIONISA
79
my. Jaśniejsza itolniatejia tej formy w stosunku do poprlzedjniej tworzy
pierwszą relację przestrzenną w obrazie sytuując ten motyw za wyjścio-
wym20. Oba motywy stają się plastycznym upostaciowaniem ekspozycji.
Linearne oraz przestrzenne następstwo motywu z prawego naroża określa
go jako drugi temat ekspozycji. „Temat” ten przyjmuje postać raka
(temat o odwróconym następstwie dźwięków — motyw o odwróconym
porządku elementów) 21.
Tłem dla obu opisanych motywów staje się masywna sylweta, której
kontury uobecniają podstawowy wzór w znacznym przekształceniu: po-
większeniu, wydłużeniu, zmianie kolejności. Sylweta ta, zajmując ok. 1/3
powierzchni obrazu, jest jej najsilniejszym akcentem plastycznym. Jej
zarys, wyznaczając przekątną obrazu, wskazuje na jej dynamiczny
i „wstępujący” charakter. Ten narzucający się ruch, od wertykalnych
elementów podstawowego motywu poprzez zarys sylwety, osłabiony jest
jej przestrzenną dyspozycją. Mimo powiększenia elementów podstawo-
wego motyjwu, opisywana sylweta sytuuje Się w głębi, wolbee dwóch
pierwszych motywów. Jaśniejsza tonacja jej górnych partii, jej roiła tła
pozwiailają, wydaje się, na określenie takiego „przestrzennego” porządku.
Ta forma plastyczna staje się przetworzeniem w owym malarskim Al-
legro. Wykorzystując elementy tematu głównego (pierwszego motywu),
transponuje je w nowy układ kompozycyjny, posługując się zasadą aug-
mentaicji '(powiększenia) zasobu materiału tamaityiczinegioi22.
Po raz ostatni motyw nasz pojawia się w lewym, górnym rogu, przyj-
mując odwrócony porządek (zamek, wzgórze, brama). Znacznie zmniej-
szone wymiary oraz przymglenie błękitu sprawiają, iż motyw ten od-
bierany jest jako położony najgłębiej. Forma ta obrazuje ostatnią : część
Allegra muzycznego — repryzę. Operując całością tematu pierwszego
w postaci raka, realizuje zasady budowy repryzy w formie sonatowej.
„Przestrzeń” Allegra, rekoiniśtiruowalriia według praw fizjologii widze-
nia, mówiących o 'zmniejszaniu siię ,wymiaxóiw ii nasycenia barwy wraz
ze wzrostem odległości, nie jest przestrzenią tworzoną według, zasad
perspektywy zbieżnej. Ta jej niekonwencjonalność powoduje większą
wieloznaczność relacji między poszczególnymi motywami. Stosunek mię-
dzy dwoma moty wiamii w dolnej ..części obrazu określany jest płaszczy-
znowym oraz przestrzennym następstwem motywu z prawego naroża.
Relacja ta warunkuje jego natychmiastowe występowanie za motywem
podstawowym. Oba stają się zatem nierozerwalną całością, podóbnie jak
dwa tematy ekspozycji muzycznej. Zobrazowana dalej przestrzeń jest
20 Na kreatywną rolę barw iw ustalaniu stosunków przestrzennych zwraca
uwagę M. Rzepińska, oip. cit., s. 22.
21 M. C h o m i ń s k i, op. cit., is. 313, 314. :
22 Ibid., s. 314.
79
my. Jaśniejsza itolniatejia tej formy w stosunku do poprlzedjniej tworzy
pierwszą relację przestrzenną w obrazie sytuując ten motyw za wyjścio-
wym20. Oba motywy stają się plastycznym upostaciowaniem ekspozycji.
Linearne oraz przestrzenne następstwo motywu z prawego naroża określa
go jako drugi temat ekspozycji. „Temat” ten przyjmuje postać raka
(temat o odwróconym następstwie dźwięków — motyw o odwróconym
porządku elementów) 21.
Tłem dla obu opisanych motywów staje się masywna sylweta, której
kontury uobecniają podstawowy wzór w znacznym przekształceniu: po-
większeniu, wydłużeniu, zmianie kolejności. Sylweta ta, zajmując ok. 1/3
powierzchni obrazu, jest jej najsilniejszym akcentem plastycznym. Jej
zarys, wyznaczając przekątną obrazu, wskazuje na jej dynamiczny
i „wstępujący” charakter. Ten narzucający się ruch, od wertykalnych
elementów podstawowego motywu poprzez zarys sylwety, osłabiony jest
jej przestrzenną dyspozycją. Mimo powiększenia elementów podstawo-
wego motyjwu, opisywana sylweta sytuuje Się w głębi, wolbee dwóch
pierwszych motywów. Jaśniejsza tonacja jej górnych partii, jej roiła tła
pozwiailają, wydaje się, na określenie takiego „przestrzennego” porządku.
Ta forma plastyczna staje się przetworzeniem w owym malarskim Al-
legro. Wykorzystując elementy tematu głównego (pierwszego motywu),
transponuje je w nowy układ kompozycyjny, posługując się zasadą aug-
mentaicji '(powiększenia) zasobu materiału tamaityiczinegioi22.
Po raz ostatni motyw nasz pojawia się w lewym, górnym rogu, przyj-
mując odwrócony porządek (zamek, wzgórze, brama). Znacznie zmniej-
szone wymiary oraz przymglenie błękitu sprawiają, iż motyw ten od-
bierany jest jako położony najgłębiej. Forma ta obrazuje ostatnią : część
Allegra muzycznego — repryzę. Operując całością tematu pierwszego
w postaci raka, realizuje zasady budowy repryzy w formie sonatowej.
„Przestrzeń” Allegra, rekoiniśtiruowalriia według praw fizjologii widze-
nia, mówiących o 'zmniejszaniu siię ,wymiaxóiw ii nasycenia barwy wraz
ze wzrostem odległości, nie jest przestrzenią tworzoną według, zasad
perspektywy zbieżnej. Ta jej niekonwencjonalność powoduje większą
wieloznaczność relacji między poszczególnymi motywami. Stosunek mię-
dzy dwoma moty wiamii w dolnej ..części obrazu określany jest płaszczy-
znowym oraz przestrzennym następstwem motywu z prawego naroża.
Relacja ta warunkuje jego natychmiastowe występowanie za motywem
podstawowym. Oba stają się zatem nierozerwalną całością, podóbnie jak
dwa tematy ekspozycji muzycznej. Zobrazowana dalej przestrzeń jest
20 Na kreatywną rolę barw iw ustalaniu stosunków przestrzennych zwraca
uwagę M. Rzepińska, oip. cit., s. 22.
21 M. C h o m i ń s k i, op. cit., is. 313, 314. :
22 Ibid., s. 314.