DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Kemp, Wolfgang; Suchocki, Wojciech [Übers.]: Walter Benjamin i Aby Warburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0204
166
W. KEMP
Marks mógłby zapewne odkryć także Famę w alegorycznych dekoracjach
budynków drukarń i wydawnictw 56. Błędem byłoby też przyjąć, idąc za
Benjaminem, że tu na to, „czego jeszcze nie było”, „skrupulatnie” na-
rzucono przebranie dawnych czcigodnych. Raczej jest tak, że stulecie
nie nauczyło się jeszcze nowego języka, w którym mogłoby się poru-
szać bez sięgania pamięcią wstecz, a dziedziczony język zapomnieć57.
Akcent pada na nie-móc-inaczejj, a nie na nie-ebcieć-inaczej, choćby
w zamierzonym celu ideologicznym. Konieczność obrazów dialektycz-
nych, jak wszystkich odwołujących się do przeszłości fantazji, bierze się
stąd, że rozwiązują one sprzeczność między rozwojem sił wytwórczych
a „sposobem produkcji”, na wcześniejszym etapie oczywiście też nie-
równomierność rozwoju sił wytwórczych. Dopiero taka teoria zbiorowe-
go przypomnienia podejmuje widzenie swego przedmiotu w uzależnie-
niu od podstawowych społecznych zdarzeń. U Warburga i Halbwachsa
istniały instancje pośrednie, które materiał wspomnień po swej myśli
przechowywały i stosowały; Benjamina interesował związek tej ideolo-
gicznej działalności z materialną.
Z powodu Recherche Prousta, najpotężniejszego przedsięwzięcia koń-
czącego się XIX wieku, jwzniiiesienia (połminlikla możliwościom indywidual-
nego wspomnienia, Benjamin orzekł, że kształt doświadczenia, który za-
krzepł w obraz dialektyczny, musiał się nieuchronnie zmienić w wieku
napiętnowanym przez informację, przez jej środki, np. gazetę, które
czynią fakty nieprzenikliwymi wobec obszaru, „w którym mogłyby od-
nosić się do doświadczenia czytelnika” 58. Ostatecznie owo zubożenie za-
leży od tego, że informacja nie przenika do tradycji, że nie pozostawia
śladu trwałego wspomnienia w pamięci odbiorcy. Sięga to nie bardzo
głęboko i brzmi jak krytyka kultury. Rzeczywiście, musiało to koszto-
wać Benjamina wiele wysiłku, aby nie uderzyć tu w zaprojektowane już
centrum jego teorii kształtowania się doświadczenia, a przy tym — pracy
o pasażach. Jak przy obrazach dialektycznych, tak też i w tym aspekcie
nie możemy odwołać się do definitywnych sformułowań. Można oddzie-
lić dwa tory interpretacji. Raz Benjamin wyprowadza objaśnienie po-
kawałkowania i rozcieńczenia doświadczenia wprost z procesu pracy.
W manufakturze „każda poszczególna gałąź produkcji znajduje w do-
świadczeniu odpowiadającą jej techniczną postać” 59. Maszyny zastępu-
ją doświadczenie, czytaj — umiejętności, przez tresurę. Praca niewy-
kwalifikowanego robotnika „jest nieprzenikliwa wobec doświadczenia.
6C Por. K. Marx, F. Engels, Uber Kunst und Literatur. T. 1. Frankfurt a.M.
1968, s. 124.
Por. MEW, t. 8, s. 115.
's BGS, t. I, 2, s. 610.
-s* Ibid., s. 631.
W. KEMP
Marks mógłby zapewne odkryć także Famę w alegorycznych dekoracjach
budynków drukarń i wydawnictw 56. Błędem byłoby też przyjąć, idąc za
Benjaminem, że tu na to, „czego jeszcze nie było”, „skrupulatnie” na-
rzucono przebranie dawnych czcigodnych. Raczej jest tak, że stulecie
nie nauczyło się jeszcze nowego języka, w którym mogłoby się poru-
szać bez sięgania pamięcią wstecz, a dziedziczony język zapomnieć57.
Akcent pada na nie-móc-inaczejj, a nie na nie-ebcieć-inaczej, choćby
w zamierzonym celu ideologicznym. Konieczność obrazów dialektycz-
nych, jak wszystkich odwołujących się do przeszłości fantazji, bierze się
stąd, że rozwiązują one sprzeczność między rozwojem sił wytwórczych
a „sposobem produkcji”, na wcześniejszym etapie oczywiście też nie-
równomierność rozwoju sił wytwórczych. Dopiero taka teoria zbiorowe-
go przypomnienia podejmuje widzenie swego przedmiotu w uzależnie-
niu od podstawowych społecznych zdarzeń. U Warburga i Halbwachsa
istniały instancje pośrednie, które materiał wspomnień po swej myśli
przechowywały i stosowały; Benjamina interesował związek tej ideolo-
gicznej działalności z materialną.
Z powodu Recherche Prousta, najpotężniejszego przedsięwzięcia koń-
czącego się XIX wieku, jwzniiiesienia (połminlikla możliwościom indywidual-
nego wspomnienia, Benjamin orzekł, że kształt doświadczenia, który za-
krzepł w obraz dialektyczny, musiał się nieuchronnie zmienić w wieku
napiętnowanym przez informację, przez jej środki, np. gazetę, które
czynią fakty nieprzenikliwymi wobec obszaru, „w którym mogłyby od-
nosić się do doświadczenia czytelnika” 58. Ostatecznie owo zubożenie za-
leży od tego, że informacja nie przenika do tradycji, że nie pozostawia
śladu trwałego wspomnienia w pamięci odbiorcy. Sięga to nie bardzo
głęboko i brzmi jak krytyka kultury. Rzeczywiście, musiało to koszto-
wać Benjamina wiele wysiłku, aby nie uderzyć tu w zaprojektowane już
centrum jego teorii kształtowania się doświadczenia, a przy tym — pracy
o pasażach. Jak przy obrazach dialektycznych, tak też i w tym aspekcie
nie możemy odwołać się do definitywnych sformułowań. Można oddzie-
lić dwa tory interpretacji. Raz Benjamin wyprowadza objaśnienie po-
kawałkowania i rozcieńczenia doświadczenia wprost z procesu pracy.
W manufakturze „każda poszczególna gałąź produkcji znajduje w do-
świadczeniu odpowiadającą jej techniczną postać” 59. Maszyny zastępu-
ją doświadczenie, czytaj — umiejętności, przez tresurę. Praca niewy-
kwalifikowanego robotnika „jest nieprzenikliwa wobec doświadczenia.
6C Por. K. Marx, F. Engels, Uber Kunst und Literatur. T. 1. Frankfurt a.M.
1968, s. 124.
Por. MEW, t. 8, s. 115.
's BGS, t. I, 2, s. 610.
-s* Ibid., s. 631.