DOI Heft:
Przekłady
DOI Artikel:Kemp, Wolfgang; Suchocki, Wojciech [Übers.]: Walter Benjamin i Aby Warburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27012#0206
168
W. KEMP
rym fetyszowy charakter towaru przyćmiewa właściwe kategorie his-
torii” 66. Produkcja towarowa ma własne dzieje, które powodują zapom-
nienie zarówno siebie samych, jak i sposobów pojawiania się nieurzeczo-
wionej historii: „Moda jest nieustannym powrotem nowości” 67. Z potocz-
nym doświadczeniem zawsze „nowoczesnej” codzienności koresponduje
myślenie historyczne, które dzianie się może pojmować już tylko cyklicz-
nie. Benjamin znalazł ideę „wiecznego powrotu” u tak różnych myśli-
cieli jak Nietzsche i Blanqui. Odnosi się ona w równie zgubnej mierze
do przyszłości i przeszłości: „Myśl o wiecznym powrocie czyni sam pro-
ces historyczny artykułem użytku masowego” i „Dla myśli o wiecznym
powrocie pewne znaczenie posiada fakt, że burżuazja nie śmiała już za-
glądać w oczy mającemu nadejść rozwojowi urzeczywistnionego przez
nią sposobu produkcji” r*8.
Jest to bardzo kompleksowa teoria doświadczenia, .procesu dziejowe-
go i kształtowania się tradycji — teoria, która wielorako wymaga nada-
nia spójności. Opisana przez Benjamina „niemoc” moderny pozytywne-
go przyswojenia historii ważna jest, jak się zdaje, przede wszystkim dla
badanego okirlesu69. Uogókuienliie także na epokę renesansu jest wręcz za-
bronione wobec daleko idącej tendencji materialistycznej: odmienność
działalności życiowej i zmienione oddziaływanie produktu społecznego
na jednostki sprawia, że upodobnienie koncepcji Warburga i Benjami-
na na pierwszy rzut oka upada. Jednak teoretyczne określenie tematu:
sztuka i przypomnienie, daje się uzgodnić u obu autorów i pchnąć na-
przód dziwnym zbiegiem, okoliczności wtedy właśnie, kiedy zajmiemy
się jego najbardziej czułym miejscem: „zbiorową nieświadomością”70.
Benjamin zamierzył swoją koncepcję obrazów dialektycznych anta-
gonistycznie w stosunku do idei obrazów archetypicznych Junga, którą
określił jako „istnie diabelską sprawkę” i do której chciał się „z białą
magią dobrać”71. Trzeba tu było zacząć od dowodu, że nie wszystkie
« libid., s. 1083.
67 W. Benjamin, Illuminationen, op. cii., s. 259.
98 W. Benjamin, Park Centralny. Przeł. H. Orłowski. W tegoż Twórca jako
wytwórca, op. cit., s. 238, 248.
8fl To, co Benjamin wykazywał za pomocą „wynalazków” moderny, Macherey
Opracował dla utopii XIX wieku za pomocą powieści Juiiulsza Verne’a, zob. P. Ma-
cherey, Zur Theorie der literarischen Produktion. Darmstadt—Neuwied 1974,
s. 73 ran, zrwl ,s. 107 ran, 161 ran; jeden z niewielu tekstów, który jest istotny jako
dalszy ciąg późnego projektu Benjamina.
76 :W. Benjamin, Illuminationen, op. cit., s. 196. Nieświadomość zresztą
można uznać — w tym kontekście nie można się raczej czego innego spodziewać
— za kategorię, którą chciała całkowicie zaanektować V er mögengspsy ekologie
schyłku XIX wieku. Wystarczy przypomnieć sobie E. von Hartmanna, Phi-
losophie des Unbewußten (1896).
71 BGS, t. I, 3, s. 1068; por. też s. 1069 nn.
W. KEMP
rym fetyszowy charakter towaru przyćmiewa właściwe kategorie his-
torii” 66. Produkcja towarowa ma własne dzieje, które powodują zapom-
nienie zarówno siebie samych, jak i sposobów pojawiania się nieurzeczo-
wionej historii: „Moda jest nieustannym powrotem nowości” 67. Z potocz-
nym doświadczeniem zawsze „nowoczesnej” codzienności koresponduje
myślenie historyczne, które dzianie się może pojmować już tylko cyklicz-
nie. Benjamin znalazł ideę „wiecznego powrotu” u tak różnych myśli-
cieli jak Nietzsche i Blanqui. Odnosi się ona w równie zgubnej mierze
do przyszłości i przeszłości: „Myśl o wiecznym powrocie czyni sam pro-
ces historyczny artykułem użytku masowego” i „Dla myśli o wiecznym
powrocie pewne znaczenie posiada fakt, że burżuazja nie śmiała już za-
glądać w oczy mającemu nadejść rozwojowi urzeczywistnionego przez
nią sposobu produkcji” r*8.
Jest to bardzo kompleksowa teoria doświadczenia, .procesu dziejowe-
go i kształtowania się tradycji — teoria, która wielorako wymaga nada-
nia spójności. Opisana przez Benjamina „niemoc” moderny pozytywne-
go przyswojenia historii ważna jest, jak się zdaje, przede wszystkim dla
badanego okirlesu69. Uogókuienliie także na epokę renesansu jest wręcz za-
bronione wobec daleko idącej tendencji materialistycznej: odmienność
działalności życiowej i zmienione oddziaływanie produktu społecznego
na jednostki sprawia, że upodobnienie koncepcji Warburga i Benjami-
na na pierwszy rzut oka upada. Jednak teoretyczne określenie tematu:
sztuka i przypomnienie, daje się uzgodnić u obu autorów i pchnąć na-
przód dziwnym zbiegiem, okoliczności wtedy właśnie, kiedy zajmiemy
się jego najbardziej czułym miejscem: „zbiorową nieświadomością”70.
Benjamin zamierzył swoją koncepcję obrazów dialektycznych anta-
gonistycznie w stosunku do idei obrazów archetypicznych Junga, którą
określił jako „istnie diabelską sprawkę” i do której chciał się „z białą
magią dobrać”71. Trzeba tu było zacząć od dowodu, że nie wszystkie
« libid., s. 1083.
67 W. Benjamin, Illuminationen, op. cii., s. 259.
98 W. Benjamin, Park Centralny. Przeł. H. Orłowski. W tegoż Twórca jako
wytwórca, op. cit., s. 238, 248.
8fl To, co Benjamin wykazywał za pomocą „wynalazków” moderny, Macherey
Opracował dla utopii XIX wieku za pomocą powieści Juiiulsza Verne’a, zob. P. Ma-
cherey, Zur Theorie der literarischen Produktion. Darmstadt—Neuwied 1974,
s. 73 ran, zrwl ,s. 107 ran, 161 ran; jeden z niewielu tekstów, który jest istotny jako
dalszy ciąg późnego projektu Benjamina.
76 :W. Benjamin, Illuminationen, op. cit., s. 196. Nieświadomość zresztą
można uznać — w tym kontekście nie można się raczej czego innego spodziewać
— za kategorię, którą chciała całkowicie zaanektować V er mögengspsy ekologie
schyłku XIX wieku. Wystarczy przypomnieć sobie E. von Hartmanna, Phi-
losophie des Unbewußten (1896).
71 BGS, t. I, 3, s. 1068; por. też s. 1069 nn.