Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

RECENZJE I OMÓWIENIA

183

nyim, etnicznym lub we współczesnych granicaich państwowych (W. Frodi, D. Ra-
dodsay, F. Stele, V. Dragut)ł. Baidania auistridckie związane były ściśle z pracami
konserwatorskimi i zagadnieniem ochrony 'tej stosiuinikorwo nietrwałej dziedziny
szituki. Problem właściwej dokumentacji, wykonywania kopii, przenoszenia ocala-
łych fragmentów na nowe podłoże był przedmiotem wystawy w Wiedniu w 1970
roku'1 2 *. W 'Czechach, po opublikowaniu tomu korpusu obejmującego dzieła po-
wstałe w 1 połowie XIV stulecia, cały wysiłek położono na wszechstronną analizę
i interpretację obiektów wykonanych w czasach iuksemburisikich 2 Opracowania
materiałowe prowadzone są nadal w innych krajach. Możliwości organizacyjno-
-fimansiowe warunkują ich charakter topograficzny w nawiązaniu do współczes-
nych granic państwowych (NRD, POliska, Dania)4. Tylko opracowanie stosunkowo
mniej licznie zachowanych malowideł romańskich O. Demusa mogło objąć całą
niemal Europę. Choć i ten autor pominął szereg ważnych obiektów z omawia-
nego przez nas regionu B.
W 19'75 roku Instytut Historii Sztuki UAM w Poznaniu rozpoczął z mojej
inicjatywy, konferencje badaczy średniowiecznych malowideł ściennych. Na pierw-
szym tego typu zebraniu sformułowano szereg nowych problemów badawczych.
Za najważniejsze uważam określenie granic terytorialnych i chronologii obszaru,
który wyodrębnić można jako region nazwany Europą środkowo-wschodnią ®. Wska-
zano na kilka najważniejszych środowisk twórczych (w XIV wieku przede wszy-
stkim dworskich, w XV stuleciu — także miejskich), których oddziaływania krzy-
żowały się, tworząc jeden z ważnych elementów odrębności terytorialnej regionu.
Zwrócono także uwagę na występujące na omawianym terenie systemy de-
koracji malarskich wnętrz gotyckich i wyodrębniono rozmaite rodzaje programów
treściowych. W omawianej epoce malowidła dostrajano do określonych form ar-
chitektury gotyckiej. Podkreślały one na przykład dekoracyjne funkcje skompli-
kowanych form sklepień żebrowych, zastępowały rzeźbę architektoniczną, niekie-
dy imitowały elementy wyposażenia wnętrza {retabula, sakramentaria). Do roz-
ważań tego problemu, podjętych przez E. Bacherà i niżej podpisaną, autorzy mo-

1 D. Radosca y, Wandgemälde Im Mittelalterlichen Ungarn. Budapest 1977; F. S t e 1 è,
Sllkarstvo v Slovenljl od XII do erede XVI stoletja. Ljubljana 1969; tenże, Gotsko stensko
slikarstvo. Ljubljana, b.r.w.; V. Dràgut, Arta goticà in Romania. Bucuresti 1979, Parte II,
s. 188 - 269.
2 W. Frodi, M. Koller, E. Bacher, Mittelalterliche Wandmalerei ln Österreich,
Wechselausstellung der österreichischen Galerie. Wien 1970; Mittelalterliche Wandmalerei,
Funde 1959 - 1969, österreichische Zeitschrift für Kunst und Denkmalpflege, XXIII, 1969,
Heft 3/4.
>J. Felina [red.], Ceské umënt gotickè 1350 - 1420. Praha 1970; tamże literatura wcze-
śniejsza; K. S t e j s k a 1, Die Wandmalerei. W: A. Legner [red.]. Die Parler und der
Schöne Stil 1350 - 1400. T. 2, Köln 1978, s. 718 i in. (tamże literatura nöjndwsza); por. także
Umëni, rocz. 1979 - 80.
1 H. Nickel [red.], Mittelalterliche Wandmalerei ln der DDR. Leipzig 1979; A. Kai-
iowska-Kamzowa, J. Domasłowski, M, Kornecki, H. Małkiewicz, Go-
tyckie malowidła ścienne w Polsce. Wyniki badań przeprowadzonych w latach 1974 - 79.
Ochrona Zabytków, 1980, nr 2, s. 116 -164; ci sami, Material do Katalogu gotyckich malowi-
deł ściennych w Polsce. Poznań 1981; R. Zeltler [ree.], Catalogue of Wall-Painting In the
Churches of Medieval Denmark 1100 - 1600. T. I, Kunstchronik, XXXIII, Heft 12.
‘ O. D e m u s. Romanische Wandmalerei, München 1968.
»;G. Labuda, Europa gotycka XIV toleku. W: A. Karlowska-Kamzowa [red.].
Gotyckie malarstwo ścienne w Europie środkowo-wschodniej. iPotenań 1977, s. 7-25; A. Kar-
ł o w s k a-K a m z o w a. Gotyckie malarstwo w Europie środkowo-wschodniej. Zagadnienie
odrębności regionu. Pofenań 1982.