Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (2.1983)

186

RECENZJE I OMÓWIENIA

(przez niżej podpisaną)15, Anglii czy Wschodnich terenów niemieckich. Odnośnie do
tego ostatniego obszaru szereg nowych ustaleń przyniosła praca zbiorowa pod re-
dakcją H. Nicikela, poświęcona średniowiecznym malowidłom ściennych z tere-
nów NRD 19.
Czwartym, (obszernym i ważnym zagadnieniem są kontakty Europy środkowo-
- wschodniej z ibizamityjiśkiim kręgiem kulturalnym w zakresie średniowiecznego ma-
larstwa ściennego. Temu problemowi poświęcona była druga konferencja badaczy
malowideł ściennych naszej części kontynentu, 'zorganizowana w marcu 1981 roku
przez Uniwerlsytet Marcina Lutra w Halle z inicjatywy doc. dra bab. H. Nicikela17.
Omawiano prdblem impulsów bizantyjskich w malowidłach XII i XIII wieku. To
zagadnienie ukazano w nawiązaniu do zabytków Węgier, Austrii, Czech, wschod-
nich ziem niemieckich aż do południowej Skandynawii. Wielorakość dróg przeni-
kania tych wpływów poprzez Włochy, bezpośrednio z Bałkanów czy Grecji a także
z Nowogrodu na zachód, została szczegółowo ukazana w odniesieniu do powiązań
dynastycznych, politycznych i handlowych. Konferencja wniosła interesujący ma-
teriał uzupełniający do opracowania O. Demusa, a także wyodrębniła .kolejny ele-
ment odr^bnoiści malarstwa omawianego regionu. Europa środkowo-wschodnia, po-
łożona na granicy łacińskiego i bizantyjskiego kręgu kulturalnego, była naturalnym
obszarem wymiany wartości, talkże artystycznych. Problem ten stał się ponownie
aktualny pod koniec epoki średniowiecznej wraz z rozszerzeniem granic monarchii
jagiellońskiej ku wschodowi. Niektóre jego elementy omówiono na konferencji
poświęconej importom bizantyjskim w Europie środkowo-wschodniej, zorganizowa-
nej przez Uniwersytet w Halle w 1977 raku18. Nie zwalniają one badaczy malo-
wideł ściennych od wszechstronnego opracowania tego problemu, łącznie z ukaza-
niem przenikania łacińskich wątków artystycznych na wschód i południe. Pla-
styka Mołdawii i Wołoszczyzny jest także właściwym terenem dla tego rodzaju
studiów. Problem omawiany do tej pory w wielu szczegółach daleki jest od ujęcia
syntetycznego, a dopiero ono mogłoby wnieść nowe elementy do obrazu rozwoju
sztuki europejskiej. Nadal zbyt mało wiemy np. o wymianie tematów, ujęć ikono-
graficznych i metod prezentacji treści.
.Warto także przypomnieć, że nawiązanie do bizantyjskiego dziedzictwa kultu-
ralnego miało miejsce w Pradze, w czasach Karola IV, -przede wszystkim z powo-
dów ideowych. Znalazło to wyraz również w malarstwie ściennym. Rezultaty kon-
ferencji poświęconej temu tematowi opublikowano w roku 1976, a wzbogacono je
w licznych publikacjach wydanych z okazji rocznicy luksemburskiej19.
■ Po-mimo aktywności baidaczy i stosunkowo dużej (ilości prac poświęconych
średniowiecznym malowidłom, które .opublikowano w ostatnim dziesięcioleciu, wiele
zagadnień czeka w dalszym 'ciągu na przedyskutowanie.
Nie .marny jasnego obrazu stosuinlku malowideł skandynawskich do środkowo-
-wischodnioeuirapejskicb. Opublikowano wprawdzie tom I topograficznego inwen-

A. Karłowska- Kamzowa, Kontakty artystyczne z Czechami w malarstwie
gotyckim Śląska, Pomorza Wschodniego i Kujaw.
16 Por. przyp. nr 4.
u VII Kolloquium zu Fragen der bizantinischen und osteuropäischen Kunst des Mittel-
alters; Wandmalerei des Hochjeudalismus im europäisch-bizantinischen Spannungfeld (XII u.
XIII Jh.) 24 - 27 II 1981, Martin-LuteT-Universität Halle—Wttenberg. Programmheft. Zapo-
wiedziano tom z pełnymi tekstami referatów i podsumowaniem.
18 H. Nickel [red.], Byzantinischer Kunstexport. Halle 1978, s. 147- 183.
19 Z tradic slovanskê kultury v Cechach. Sâzava a Emauzy v dëjnâch ceskè kultury.
Praha 1975; oraz por. przyp. nr 3.