DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gębarowicz, Mieczysław: Prolegomena do dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0046
28
M. GĘBABOWICZ
pod wpływem pierwszych apostołów rokoka budzili się nagle, uświada-
miali sobie własne możliwości, a zaznajomiwszy się z ideologią artystycz-
ną rokoka, próbowali ją samodzielnie realizować. Z drugiej strony, klimat
środowiska i jego tradycje udzielały się obcym przybyszom i przyspiesza-
ły asymilację ich sztuki.
Innym zagadnieniem, które się z tym wiąże, jest rodzimy charakter
lwowskiej rzeźby rokokowej. Nie ulega wątpliwości, że jako całość różni
się ona nie tylko od innych szkół lokalnych w kraju (jak krakowska, war-
szawska i wileńska), ale i od sztuki krajów ościennych. Zawdzięcza to
pewnej oryginalności, która przejawiała się w różny sposób, po pierwsze
jednak w dziedzinie kształtowania formy artystycznej. Przykładem tego
jest kształtowanie draperii, w której obok odziedziczonego po baroku
ujmowania ciężkiej draperii w grube, głębokie fałdy, pojawia się ten-
dencja do ograniczania plastyki na rzecz płaskiego traktowania. Szaty
układają się w płaszczyzny różnego kształtu, które zachodzą na siebie pod
różnymi kątami i łamią się ostrymi liniami biegnącymi w różnych kie-
runkach. Taki styl traktowania draperii określano w literaturze rozmai-
cie: atektoniczny, antyklasyczny, krystalizujący, same zaś fałdy przyrów-
nywano do zmiętego papieru lub zgiętej blachy. Zgodzono się tylko, że
stanowi on specyfikę lwowskiej rzeźby rokokowej i że najbliższe ogniwo
historyczne, które warunkowało genezę tego stylu leży w obrębie kształ-
towania formy właściwego prowincjonalnej sztuce niemieckiej XVIII
wieku. W Niemczech bowiem tradycje gotyku nie wymarły nigdy, a po-
szczególne jego elementy: niespokojnie gnąca się i modelująca draperia,.
jaskrawość gestykulacji i tym podobne, utrzymywały się nadal w sztu-
ce ludowej, aby w epoce rokoka odżyć w jego popularnej redakcji, prze-
znaczonej na użytek szerokich mas. Również przez całą sztukę Osińskie-
go przewija się subtelna nić tradycji gotyckich, które zarazem stano-
wią najbardziej charakterystyczną cechę ideologii artystycznej tej epoki..
Odzywa się ona w ostrych i kanciastych załomach draperii, w twardej
stylizacji fałdów, która występuje w różnych dziełach Osińskiego i wy-
bucha transcendentalną siłą w wizerunku ukrzyżowanego Chrystusa w
kościele św. Marcina we Lwowie i dramatycznej figurze Abrahama w Ho-
dowicy 29.
Jeżeli podobieństwo w ukształtowaniu formy przez gotyk (zwłaszcza
późny) i przez rokoko do pewnego stopnia istnieje, to jednak nie ma ono
charakteru genetycznego, znajduje bowiem wytłumaczenie w analogicz-
nym ukierunkowaniu wysiłków twórczych obu tych epok 30. Późny gotyk.
29 Z. Hornung, Antoni Osiński..., s\. 56 nn.
30 przykładów zgodnego współistnienia dzieł gotyckich i rokokowych w ramach
jednej całości nie brak. Aby nie szukać daleko wystarczy powołać się na katedrę
M. GĘBABOWICZ
pod wpływem pierwszych apostołów rokoka budzili się nagle, uświada-
miali sobie własne możliwości, a zaznajomiwszy się z ideologią artystycz-
ną rokoka, próbowali ją samodzielnie realizować. Z drugiej strony, klimat
środowiska i jego tradycje udzielały się obcym przybyszom i przyspiesza-
ły asymilację ich sztuki.
Innym zagadnieniem, które się z tym wiąże, jest rodzimy charakter
lwowskiej rzeźby rokokowej. Nie ulega wątpliwości, że jako całość różni
się ona nie tylko od innych szkół lokalnych w kraju (jak krakowska, war-
szawska i wileńska), ale i od sztuki krajów ościennych. Zawdzięcza to
pewnej oryginalności, która przejawiała się w różny sposób, po pierwsze
jednak w dziedzinie kształtowania formy artystycznej. Przykładem tego
jest kształtowanie draperii, w której obok odziedziczonego po baroku
ujmowania ciężkiej draperii w grube, głębokie fałdy, pojawia się ten-
dencja do ograniczania plastyki na rzecz płaskiego traktowania. Szaty
układają się w płaszczyzny różnego kształtu, które zachodzą na siebie pod
różnymi kątami i łamią się ostrymi liniami biegnącymi w różnych kie-
runkach. Taki styl traktowania draperii określano w literaturze rozmai-
cie: atektoniczny, antyklasyczny, krystalizujący, same zaś fałdy przyrów-
nywano do zmiętego papieru lub zgiętej blachy. Zgodzono się tylko, że
stanowi on specyfikę lwowskiej rzeźby rokokowej i że najbliższe ogniwo
historyczne, które warunkowało genezę tego stylu leży w obrębie kształ-
towania formy właściwego prowincjonalnej sztuce niemieckiej XVIII
wieku. W Niemczech bowiem tradycje gotyku nie wymarły nigdy, a po-
szczególne jego elementy: niespokojnie gnąca się i modelująca draperia,.
jaskrawość gestykulacji i tym podobne, utrzymywały się nadal w sztu-
ce ludowej, aby w epoce rokoka odżyć w jego popularnej redakcji, prze-
znaczonej na użytek szerokich mas. Również przez całą sztukę Osińskie-
go przewija się subtelna nić tradycji gotyckich, które zarazem stano-
wią najbardziej charakterystyczną cechę ideologii artystycznej tej epoki..
Odzywa się ona w ostrych i kanciastych załomach draperii, w twardej
stylizacji fałdów, która występuje w różnych dziełach Osińskiego i wy-
bucha transcendentalną siłą w wizerunku ukrzyżowanego Chrystusa w
kościele św. Marcina we Lwowie i dramatycznej figurze Abrahama w Ho-
dowicy 29.
Jeżeli podobieństwo w ukształtowaniu formy przez gotyk (zwłaszcza
późny) i przez rokoko do pewnego stopnia istnieje, to jednak nie ma ono
charakteru genetycznego, znajduje bowiem wytłumaczenie w analogicz-
nym ukierunkowaniu wysiłków twórczych obu tych epok 30. Późny gotyk.
29 Z. Hornung, Antoni Osiński..., s\. 56 nn.
30 przykładów zgodnego współistnienia dzieł gotyckich i rokokowych w ramach
jednej całości nie brak. Aby nie szukać daleko wystarczy powołać się na katedrę