Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (3.1986)

32

M. GĘBAROWICZ

św. Anna, ale może być także św. Elżbieta. Dalsze typy ikonograficzne
świętych, apostołów, biskupów, mnichów i młodych kobiet występujących
w charakterze świętych lub alegorii wykazują podobieństwo póz, ruchów,
gestów i rzutu draperii, której górna część biegnie skośnie od lewego
ramienia ku prawemu biodru i na nim rozwiewa się jakby pod działa-
niem wiatru. Wszystkie te schematy występują często niezależnie od sie-
bie, co stawia nas przed pytaniem, czy należały one do podstawowego
programu stylu i przyniesione przez przybyszów z Zachodu, przechodząc
od warsztatu do warsztatu stawały się wspólną własnością? Nie wiado-
mo też, czy w ich rozprzestrzenianiu rolę pośrednika odgrywały jakieś
drukowane albo graficzne wydawnictwa, względnie wzorniki. Istnienia
wydawnictw, które mogły służyć jako poradniki w sprawach ikonogra-
ficznych dowiódł Bochnak, wskazując na sztychowane katalogi F. Bona-
niego zakonów opartych na regule św. Augustyna, które posłużyły w usta-
laniu serii szesnastu personifikacji różnych zakonów w tamburze kościo-
ła Dominikanów we Lwowie35 (ii. 26). Podobne wydawnictwa, a nawet
dzieła teoretyczne o szerokim zakresie znajdowały się w posiadaniu arty-
stów 36. Dwa wzorniki kościelnych ołtarzy omówił Rewski37, a chociaż
dotyczą one stolarszczyzny, przy wielostronnych umiejętnościach ówcze-
snych rzeźbiarzy mogły służyć im także. Podobną rolę spełniały niewąt-
pliwie kompendia ikonografii biblijnej i symboliki z uwzględnieniem ale-
gorii, a wreszcie albumy rzeźb antycznych i innych. Znane one były w
Polsce nie tylko w kołach świeckich, ale i wśród duchowieństwa, nawet
zakonnego 38. Jest przy tym wysoce prawdopodobne, że migracja schema-
tów ikonograficznych odbywała się częściowo za pośrednictwem grafiki
ulotnej czyli sztychów, co przy jej dostępności tłumaczy ich powtarzanie

85 A. Bochnak, Ze studiów nad rzeźbą lwowską... „ s. 15, 141 -145, ryc.
11 - 14.
35 Spis ruchomości po wdowie po Markwarcie z 1750 roku wymienia m.in. kil-
kadziesiąt książek ilustrowanych — w tym Pozza podręcznik perspektywy malar-
skiej, Heisichena rzecz o architekturze, „która optyki uczy” — albumów, luźnych
rysunków, m.in. wykonywanych przez Fesingera i „kopersztychów”, które stanowi-
ły własność jej męża i Kutschenreitera, zob. Z. Hornung, Pierwsi rzeźbiarze
lwowscy z okresu rokoka, Ziemia Czerwińska, III, 1937, s. 35.
37 Z. Rewski, Polski stolarz dekorator z XVIII wieku i jego klijentela, Biu-
letyn Historii Sztuki, R. 11, 1949, si 311 -324.
38 Opis zamku w Laszkach Murowanych z 1748 r. w opisie biblioteki wymie-
nia: „Racolta di statue antiche et moderne” oraz „Imagines et figure Bibliorum”,
por. M. Gębarowicz, Materiały źródłowe do dziejów kultury i sztuki XVI -
- XVIII w., Wrocław 1973, s. 57. Alumni monasteru w Podhorcach, wyjeżdżający
do Rzymu, otrzymują polecenie zakupienia książek, m.in. „Ansaldi de sculptis”.
Zob. Kronika monasteru w Podhorcach 1763 - 1782. Archiwum Bazylianów N° 308,
s. 97.