DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Gębarowicz, Mieczysław: Prolegomena do dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0065
PROLEGOMENA DO DZIEJÓW LWOWSKIEJ RZEŹBY ROKOKOWEJ
35
„między punktami (szczytowymi), które wyznaczają rzeźby ołtarzowe kościoła w
Monasterzyskach i kamienne statuy na fasadzie Sw. Jura z jednej strony — figu-
rami kościoła w Zbarażu z drugiej), biegnie linia odgraniczająca twórczość Pinsla od
twórczości Osińskiego! Nie jest to linia prosta, wije się ona, zgina i łamie w mean-
dry, powodowane zespołowym charakterem produkcji snycerskiej” 43.
To słuszne spostrzeżenie nasuwa jednak pytanie, czy krocząc dotych-
czasową drogą, gdzie zawodnym przewodnikiem i doradcą staje się dią-
lektyka na usługach analizy formalnej i psychologicznej, nie sprawimy,,
że owe meandry zamienią się w labirynt? Może więc lepiej ją zarzucić,
a za punkt wyjścia obrać fakty. Faktów tych jednak jest zbyt mało, aby
stworzyć zwarty obraz całości, nieodzowne jest więc sięganie, jak w każ-
dej zresztą nauce, do hipotez. Te jednak są tylko surogatem prawdy, więc
aby zachować swą rację bytu muszą spełniać pewne warunki. Nie mo-
gą się zbyt oddalać albo pozostawać w sprzeczności z faktami, przekra-
czać granic prawdopodobieństwa i pozostawać w niezgodzie z logiką. Fak-
ty jednak przy swej trwałej wymowie bywają czasem niewygodne, roz-
wiewają bowiem złudzenia, choć zapewniają stały grunt pod nogami.
Otóż pierwszym niezbitym dotąd faktem jest, że najwybitniejsze dzie-
ła rzeźby lwowskiej wiążą się z Pinslern i Osińskim, wszyscy natomiast
pozostali artyści ustępują im talentem i nie wnoszą do obrazu całości nic
nowego. A jednak rzecz znamienna, że w następnym pokoleniu, pokoleniu,
epigonów, największą popularnością cieszył się Obrocki i on pierwszy
i jedyny z rzeźbiarzy lwowskich wszedł do międzynarodowego słownika
artystów44. Natomiast o czołowych artystach, których twórczość wyzna-
czyła oblicze artystyczne lwowskiej szkoły, wiadomości nasze są bardzo
skromne.
Dotyczy to w pierwszym rzędzie Pinsla, o którego pochodzeniu, ży-
ciu, przygotowaniu zawodowym, okolicznościach przyjazdu do Polski
i charakterze pobytu — nic nie wiemy. Okoliczność, że w dokumentach
oficjalnych nie ma najmniejszej wzmianki o jakichkolwiek jego stosun-
kach ze środowiskiem polskim, zwłaszcza zawodowym, że wiemy tylko,
że pracował dla głównego mecenasa, którym był Mikołaj Potocki, a poza
tym dla Leona Szeptyckiego, pozwalałyby przyjąć, że tak jak Leblas był
on artystą nadwornym i to głównie rzeźbiarzem-kamieniarzem. Tymcza-
sem zamówienie „ołtarzyków” dla Monasterzysk każe w Pinslu widzieć
również snycerza. Czy był on tym zajęty wyjątkowo ze względu na
fundatora tamtejszego kościoła, który był bliskim krewnym i jednym ze-
44 K. G. Nagler, Neues allgemeines Künstler-Lexikon, München 1839, T. X,.
s.. 299, nie podaje żadnych dat, lecz nazywa Obrockiego znakomitym artystą, który
wiele kościołów zapełnił swymi figurami pełnymi wdzięku w swej formie, mistrzow-
skimi w wykonaniu. Opinię tę powtarza C. Wurzbach, Biographisches Lexikons-
des Kaisertums Oesterreich, Wien 1869, T. XX, s. 173.
35
„między punktami (szczytowymi), które wyznaczają rzeźby ołtarzowe kościoła w
Monasterzyskach i kamienne statuy na fasadzie Sw. Jura z jednej strony — figu-
rami kościoła w Zbarażu z drugiej), biegnie linia odgraniczająca twórczość Pinsla od
twórczości Osińskiego! Nie jest to linia prosta, wije się ona, zgina i łamie w mean-
dry, powodowane zespołowym charakterem produkcji snycerskiej” 43.
To słuszne spostrzeżenie nasuwa jednak pytanie, czy krocząc dotych-
czasową drogą, gdzie zawodnym przewodnikiem i doradcą staje się dią-
lektyka na usługach analizy formalnej i psychologicznej, nie sprawimy,,
że owe meandry zamienią się w labirynt? Może więc lepiej ją zarzucić,
a za punkt wyjścia obrać fakty. Faktów tych jednak jest zbyt mało, aby
stworzyć zwarty obraz całości, nieodzowne jest więc sięganie, jak w każ-
dej zresztą nauce, do hipotez. Te jednak są tylko surogatem prawdy, więc
aby zachować swą rację bytu muszą spełniać pewne warunki. Nie mo-
gą się zbyt oddalać albo pozostawać w sprzeczności z faktami, przekra-
czać granic prawdopodobieństwa i pozostawać w niezgodzie z logiką. Fak-
ty jednak przy swej trwałej wymowie bywają czasem niewygodne, roz-
wiewają bowiem złudzenia, choć zapewniają stały grunt pod nogami.
Otóż pierwszym niezbitym dotąd faktem jest, że najwybitniejsze dzie-
ła rzeźby lwowskiej wiążą się z Pinslern i Osińskim, wszyscy natomiast
pozostali artyści ustępują im talentem i nie wnoszą do obrazu całości nic
nowego. A jednak rzecz znamienna, że w następnym pokoleniu, pokoleniu,
epigonów, największą popularnością cieszył się Obrocki i on pierwszy
i jedyny z rzeźbiarzy lwowskich wszedł do międzynarodowego słownika
artystów44. Natomiast o czołowych artystach, których twórczość wyzna-
czyła oblicze artystyczne lwowskiej szkoły, wiadomości nasze są bardzo
skromne.
Dotyczy to w pierwszym rzędzie Pinsla, o którego pochodzeniu, ży-
ciu, przygotowaniu zawodowym, okolicznościach przyjazdu do Polski
i charakterze pobytu — nic nie wiemy. Okoliczność, że w dokumentach
oficjalnych nie ma najmniejszej wzmianki o jakichkolwiek jego stosun-
kach ze środowiskiem polskim, zwłaszcza zawodowym, że wiemy tylko,
że pracował dla głównego mecenasa, którym był Mikołaj Potocki, a poza
tym dla Leona Szeptyckiego, pozwalałyby przyjąć, że tak jak Leblas był
on artystą nadwornym i to głównie rzeźbiarzem-kamieniarzem. Tymcza-
sem zamówienie „ołtarzyków” dla Monasterzysk każe w Pinslu widzieć
również snycerza. Czy był on tym zajęty wyjątkowo ze względu na
fundatora tamtejszego kościoła, który był bliskim krewnym i jednym ze-
44 K. G. Nagler, Neues allgemeines Künstler-Lexikon, München 1839, T. X,.
s.. 299, nie podaje żadnych dat, lecz nazywa Obrockiego znakomitym artystą, który
wiele kościołów zapełnił swymi figurami pełnymi wdzięku w swej formie, mistrzow-
skimi w wykonaniu. Opinię tę powtarza C. Wurzbach, Biographisches Lexikons-
des Kaisertums Oesterreich, Wien 1869, T. XX, s. 173.