DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0079
O POJMOWANIU RELIGII
49
na. We Francji działalność ostatniego pokolenia uczniów Davida oraz
malarstwo Horacego Verneta. W Anglii egzemplifikacją takiej postawy
artystycznej jest twórczość malarzy tworzących w manierze d la hollan-
dais.
Jeżeli dekada druga widziała współczesność przez pryzmat historii,
to artyści urodzeni w latach 1790 - 1800 widzieli przeszłość i przyszłość
przez pryzmat współczesności. Natura przestaje być zespołem schematów
historycznych, a staje się organizmem społecznym. Interesujące w tym
przypadku jest prześledzenie stratygrafii sztuki. Punkt ciężkości wyraź-
nie przesuwa się na teren Francji —• jest to okres działalności Geri-
caulta i Delacroix. Natomiast w Niemczech niesprzyjająca sytuacja po-
lityczna powoduje regresywne zjawisko eufemizacji w pojmowaniu na-
tury historycznej, która nie osiąga cech perspektywy społecznej. Wy-
jątek stanowi poezja Heinego.
Powyższe uwagi wskazują, że każda dekada jest inna, wzbogacona
o nowe zjawiska społeczno-polityczne i w czasie dominacji następnej
już anachroniczna. Nie mamy w tym wypadku do czynienia z narzuca-
niem nowych kierunków, mód w sztuce i literaturze przez pokolenia
starsze, choć istnieje zjawisko autorytetu,twórczego, które należy jednak
rozpatrywać jako problem osobny i w związku z tym w naszych rozwa-
żaniach zostało pominięte. W efekcie nasuwa się wniosek, że propono-
wany przez Pindera podział sztuki na 20 - 25 letnie interwały jest przy-
najmniej dla sztuki nowoczesnej nieprzystający2. Stosowanie interwa-
łów musiałoby powodować ich skrócenie do lat około dziesięciu. W zwią-
zku z tym należy zakwestionować pojawiające się na tej bazie metodolo-
gicznej wyróżnienia trzech pokoleń romantycznych, które pojawia się
u Białostockiego i Janion3. Dzielą oni romantyzm na trzy fazy, na trzy
pokolenia: pierwszym było pokolenie lat siedemdziesiątych wieku XVIII,
a więc pokolenie określane przeze mnie jako formacja pierwszej dekady
(Białostocki zaliczył doń również tzw. prekursorów — Goyę i Blake’a);
drugim pokoleniem była generacja lat 1790 - 1800, a więc pokolenie
określane przeze mnie jako formacja trzeciej dekady; trzecim — poko-
lenie artystów urodzonych po 1809 roku. Rozważania tych badaczy były
ściśle związane z samym problemem romantyzmu, do którego się już
ustosunkowałem.
Na wstępie wspomniałem o wskazywaniu w badaniach protestanty-
zmu jako czynnika determinującego w kształtowaniu się malarstwa nie-
2 W. P i n d e r, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas,
(wyd. 3), Leipzig b.r.w., s. XXI, na temat romantyzmu szczególnie s. 60 nn.
3 J. Białostocki, Romantyzm malarski w Polsce i Europie, [w:] tegoż,
Refleksje i syntezy ze świata sztuki, Warszawa 1978, s. 81 nn.; M. Janion, Go-
rączka romantyczna, Warszawa 1975, s. 112 nn.
* Artium Quaestlones
49
na. We Francji działalność ostatniego pokolenia uczniów Davida oraz
malarstwo Horacego Verneta. W Anglii egzemplifikacją takiej postawy
artystycznej jest twórczość malarzy tworzących w manierze d la hollan-
dais.
Jeżeli dekada druga widziała współczesność przez pryzmat historii,
to artyści urodzeni w latach 1790 - 1800 widzieli przeszłość i przyszłość
przez pryzmat współczesności. Natura przestaje być zespołem schematów
historycznych, a staje się organizmem społecznym. Interesujące w tym
przypadku jest prześledzenie stratygrafii sztuki. Punkt ciężkości wyraź-
nie przesuwa się na teren Francji —• jest to okres działalności Geri-
caulta i Delacroix. Natomiast w Niemczech niesprzyjająca sytuacja po-
lityczna powoduje regresywne zjawisko eufemizacji w pojmowaniu na-
tury historycznej, która nie osiąga cech perspektywy społecznej. Wy-
jątek stanowi poezja Heinego.
Powyższe uwagi wskazują, że każda dekada jest inna, wzbogacona
o nowe zjawiska społeczno-polityczne i w czasie dominacji następnej
już anachroniczna. Nie mamy w tym wypadku do czynienia z narzuca-
niem nowych kierunków, mód w sztuce i literaturze przez pokolenia
starsze, choć istnieje zjawisko autorytetu,twórczego, które należy jednak
rozpatrywać jako problem osobny i w związku z tym w naszych rozwa-
żaniach zostało pominięte. W efekcie nasuwa się wniosek, że propono-
wany przez Pindera podział sztuki na 20 - 25 letnie interwały jest przy-
najmniej dla sztuki nowoczesnej nieprzystający2. Stosowanie interwa-
łów musiałoby powodować ich skrócenie do lat około dziesięciu. W zwią-
zku z tym należy zakwestionować pojawiające się na tej bazie metodolo-
gicznej wyróżnienia trzech pokoleń romantycznych, które pojawia się
u Białostockiego i Janion3. Dzielą oni romantyzm na trzy fazy, na trzy
pokolenia: pierwszym było pokolenie lat siedemdziesiątych wieku XVIII,
a więc pokolenie określane przeze mnie jako formacja pierwszej dekady
(Białostocki zaliczył doń również tzw. prekursorów — Goyę i Blake’a);
drugim pokoleniem była generacja lat 1790 - 1800, a więc pokolenie
określane przeze mnie jako formacja trzeciej dekady; trzecim — poko-
lenie artystów urodzonych po 1809 roku. Rozważania tych badaczy były
ściśle związane z samym problemem romantyzmu, do którego się już
ustosunkowałem.
Na wstępie wspomniałem o wskazywaniu w badaniach protestanty-
zmu jako czynnika determinującego w kształtowaniu się malarstwa nie-
2 W. P i n d e r, Das Problem der Generation in der Kunstgeschichte Europas,
(wyd. 3), Leipzig b.r.w., s. XXI, na temat romantyzmu szczególnie s. 60 nn.
3 J. Białostocki, Romantyzm malarski w Polsce i Europie, [w:] tegoż,
Refleksje i syntezy ze świata sztuki, Warszawa 1978, s. 81 nn.; M. Janion, Go-
rączka romantyczna, Warszawa 1975, s. 112 nn.
* Artium Quaestlones