DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0080
50
T. 2UCHOWSKI
mieckiego początku XIX wieku i. Niektórzy badacze oddzielają propro-
testancką twórczość pierwszej dekady (Friedrich, Runge) od katolickiej
drugiej dekady (nazareńczycy)4 5. Natomiast ostatnie badania literaturo-
znawcze próbują wiązać symbolikę pierwszej dekady z nawrotem do tra-
dycji katolickich 6.
4 Przykładowe prace ogólne wskazujące na problem protestantyzmu: H. Been-
k e n, Das neunzehnte Jahrhundert in der deutschen Kunst, München 1944; >P. O.
Rave, Deutsche Malerei des 19. Jahrhunderts, Berlin (1949); M. Brion, Peinture
romantique, Paris 1967; H. Sehr ade, Deutsche Malerei der Romantik, Köln 1967;
H. Honour, Romanticism, London 1979; prace sugerujące inne rozumienie religii:
K. K. E b e r 1 e i n, Deutsche Maler der Romantik, Jena 1922, szczególnie wykład
siódmy: Kunst und Religion, widzi religię w szerokiej tradycji chrześcijańskiej i ju-
daistycznej; tenże, Die Malerei der deutschen Romantiker und Nazarener im beson-
deren Overbecks und seines Kreises, München 1928, gdzie wskazuje na przekazy-
wanie treści religijnych, katolickich twórcom drugiej dekady, przez twórców dekady
pierwszej; R. Benz, A. v. Schneider, Die Kunst der deutschen Romantik,
München 1939, gdzie Benz wskazuje traktowanie protestantyzmu przez „wczesny
romantyzm” jako „kostiumu”, ornamentu i próbuje analizować religię jako wiarę
uniwersalną, por. szczególnie wprowadzenie; H. Ost, Einsiedler und Mönche in der
deutschen Malerei des 19. Jahrhunderts, Düsseldorf 1971, gdzie podjęta jest analiza
malarstwa w aspekcie motywu katolickiego; A. Bi ller t, Koncepcje architekto-
niczne Karla Friedricha Schinkla 1810-1811 na tle zjawisk artystycznych i este-
tycznych Niemiec przełomu XVIII i XIX wieku, (dys.) UAM Poznań, Poznań 1978,
mps, gdzie religia widziana jest jako filozoficzno-estetyczny twór epoki; z charak-
terystycznych opracowań dotyczących malarstwa Friedricha: A. A u bert. Gort,
Freiheit und Vaterland, Berlin 1915; W. Sumowski, Caspar David Friedrich —
Studien, Wiesbaden 1970; H. Börsch-Supan, K. W. Jähnig, Caspar David
Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmassige Zeichnungen, München 1973;
K. La n k h e i t, Caspar David Friedrich, [w:] Romantik in Deutschland. Ein inter-
dyscyplinäres Symposion, Stuttgart 1978, s. 682 nn.; z charakterystycznych opraco-
wań dotyczących malarstwa Rungego na źródła protestanckie wskazują: A. A u-
b e r t, Runge und die Romantik, Berlin 1909; G. Berefelt, Philipp Otto Runge
zwischen Aufbruch und Opposition 1777 - 1802, Stockholm—Göteborg—Uppsala 1961;
J. T r a e g e r, Philipp Otto Runge und sein Werk, München 1976; J. Ch. Jensen,
Philipp Otto Runge. Leben und Werk, Köln 1977.
5 R. M. B i s a n z, German Romanticism and Philipp Otto Runge, Northern Illi-
nois University Press, 1970, s. 38; Białostocki, op. cit., s. 84; H. v. Einem,
Deutsche Malerei des Klassizismus und Romantik 1760 - 1840, München 1978, rozdz.
IV i V.
6 Por. referaty z sympozium opublikowane w Romantik in Deutschland, op. cit.,
z dwóch sekcji Romantik — im Spannungs-Feld von Kunstglaube, Mythologie und
Theologie, w szczególności: F. Strack, Die „göttliche” Kunst und ihre Sprache.
Zum Kunst-und Religionsbegriff bei Wackenroder, Tieck und Novalis, tamże, s.
369 nn.; H. Timm, Universalität und Indyviduation. Das Konzept des frühro-
mantischen „Christianismus”, tamże, s. 443.; Ph. Schäfer, Der Weg der Ausein-
dersetzung mit dem Rationalismus der Aufklärung zum Verständnis der Kirche als
lebendige Gemeinschaft. Ein Beitrag der katholischen Theologie zur Romantik, tarn-
T. 2UCHOWSKI
mieckiego początku XIX wieku i. Niektórzy badacze oddzielają propro-
testancką twórczość pierwszej dekady (Friedrich, Runge) od katolickiej
drugiej dekady (nazareńczycy)4 5. Natomiast ostatnie badania literaturo-
znawcze próbują wiązać symbolikę pierwszej dekady z nawrotem do tra-
dycji katolickich 6.
4 Przykładowe prace ogólne wskazujące na problem protestantyzmu: H. Been-
k e n, Das neunzehnte Jahrhundert in der deutschen Kunst, München 1944; >P. O.
Rave, Deutsche Malerei des 19. Jahrhunderts, Berlin (1949); M. Brion, Peinture
romantique, Paris 1967; H. Sehr ade, Deutsche Malerei der Romantik, Köln 1967;
H. Honour, Romanticism, London 1979; prace sugerujące inne rozumienie religii:
K. K. E b e r 1 e i n, Deutsche Maler der Romantik, Jena 1922, szczególnie wykład
siódmy: Kunst und Religion, widzi religię w szerokiej tradycji chrześcijańskiej i ju-
daistycznej; tenże, Die Malerei der deutschen Romantiker und Nazarener im beson-
deren Overbecks und seines Kreises, München 1928, gdzie wskazuje na przekazy-
wanie treści religijnych, katolickich twórcom drugiej dekady, przez twórców dekady
pierwszej; R. Benz, A. v. Schneider, Die Kunst der deutschen Romantik,
München 1939, gdzie Benz wskazuje traktowanie protestantyzmu przez „wczesny
romantyzm” jako „kostiumu”, ornamentu i próbuje analizować religię jako wiarę
uniwersalną, por. szczególnie wprowadzenie; H. Ost, Einsiedler und Mönche in der
deutschen Malerei des 19. Jahrhunderts, Düsseldorf 1971, gdzie podjęta jest analiza
malarstwa w aspekcie motywu katolickiego; A. Bi ller t, Koncepcje architekto-
niczne Karla Friedricha Schinkla 1810-1811 na tle zjawisk artystycznych i este-
tycznych Niemiec przełomu XVIII i XIX wieku, (dys.) UAM Poznań, Poznań 1978,
mps, gdzie religia widziana jest jako filozoficzno-estetyczny twór epoki; z charak-
terystycznych opracowań dotyczących malarstwa Friedricha: A. A u bert. Gort,
Freiheit und Vaterland, Berlin 1915; W. Sumowski, Caspar David Friedrich —
Studien, Wiesbaden 1970; H. Börsch-Supan, K. W. Jähnig, Caspar David
Friedrich. Gemälde, Druckgraphik und bildmassige Zeichnungen, München 1973;
K. La n k h e i t, Caspar David Friedrich, [w:] Romantik in Deutschland. Ein inter-
dyscyplinäres Symposion, Stuttgart 1978, s. 682 nn.; z charakterystycznych opraco-
wań dotyczących malarstwa Rungego na źródła protestanckie wskazują: A. A u-
b e r t, Runge und die Romantik, Berlin 1909; G. Berefelt, Philipp Otto Runge
zwischen Aufbruch und Opposition 1777 - 1802, Stockholm—Göteborg—Uppsala 1961;
J. T r a e g e r, Philipp Otto Runge und sein Werk, München 1976; J. Ch. Jensen,
Philipp Otto Runge. Leben und Werk, Köln 1977.
5 R. M. B i s a n z, German Romanticism and Philipp Otto Runge, Northern Illi-
nois University Press, 1970, s. 38; Białostocki, op. cit., s. 84; H. v. Einem,
Deutsche Malerei des Klassizismus und Romantik 1760 - 1840, München 1978, rozdz.
IV i V.
6 Por. referaty z sympozium opublikowane w Romantik in Deutschland, op. cit.,
z dwóch sekcji Romantik — im Spannungs-Feld von Kunstglaube, Mythologie und
Theologie, w szczególności: F. Strack, Die „göttliche” Kunst und ihre Sprache.
Zum Kunst-und Religionsbegriff bei Wackenroder, Tieck und Novalis, tamże, s.
369 nn.; H. Timm, Universalität und Indyviduation. Das Konzept des frühro-
mantischen „Christianismus”, tamże, s. 443.; Ph. Schäfer, Der Weg der Ausein-
dersetzung mit dem Rationalismus der Aufklärung zum Verständnis der Kirche als
lebendige Gemeinschaft. Ein Beitrag der katholischen Theologie zur Romantik, tarn-