DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Żuchowski, Tadeusz J.: O pojmowaniu religii przez formację artystów niemieckich pierwszej dekady XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0101
O POJMOWANIU RELIGII
71
Nigdy, jak to ma miejsce w twórczości formacji pierwszej dekady,
nie została dokonana z taką stanowczością i powszechnością gloryfikacja
ukochanej. Wybranka, kochanka — owa miniona nierządnica — stała się
dla twórcy formacji świętą. Zabieg wywyższania rzeczy i pojęć do tej po-
ry pomijanych i poniżanych charakteryzuje praktykę artystyczną sztuki
nowoczesnej. W tym aspekcie sztuka formacji pierwszej dekady staje się
najbardziej istotnym poprzednikiem naturalizmu i surrealizmu, które
podważyły obowiązujące do tej pory wartości etyczne i religijne. Podob-
ny przewrót miał miejsce właśnie w poglądach formacji. Schlegel nazy-
wa siebie kapłanem swej ukochanej, która potrafi go wyzwolić, przebu-
dzić i oczyścić. Uczucie, które ich łączy, jest dla niego najprostszą i naj-
bardziej dziecięcą religią.
„Es ist die älteste, kindlichste, einfachste Religion... Weihe Du mich zum
Priester ..., um ... zu befreien, zu wecken und zu reinigen ...” 54
. Ukochana to symbol doskonałej boskości. Dla Novalisa jest ona świętą,
do której się modli.
„Ich bete dich an! Du bist heilige, wie meine Wünsche zum Gott bringt, durch
die er mir offenbart... Was ist Religion als ... eine ewige Vereinigung liebender
Herzen?” 55
Runge w portrecie żony „Pauliny z synem Otto Sigismundem” z ro-
ku 1807 wykorzystuje do przedstawienia swojej ukochanej ikonograficz-
ny motyw madonny s6. Przez gloryfikację wybranej następuje gloryfiko-
wanie uczucia, które pozwoliło ukochaną odkryć, rozpoznać. Zasady miłoś-
ci stają się więc uświęcone, w jej imieniu wszystko jest dozwolone i
wszystko pomazane. Miłość zyskuje wartość absolutu, jest równa kosmo-
sowi. Problem ten z dużą wyrazistością pojawia się w listach Rungego 57.
Posiada jednak swoje odniesienie do jego twórczości malarskiej, a analo-
gie można znaleźć i w malarstwie Friedricha. Problem absolutu łączy się
z problemem jedni, jedni doskonałej, która w miłości może się dokony-
wać przez śmierć. W cytowanych fragmentach pojawiały się wypowiedzi
o jednoczeniu się kochanków 5S. Ma to swoje analogie z tezami Schellin-
ga w Idee zur Philosophie Natur z roku 1797 i w Von der Weltseele z
1798; istotne też w tym względzie są odniesienia do böhmeowskiej an-
54 Schlegel, Lucinde, op. cit., s. 29.
55 Novalis, Heinrich, op. cit., s. 228; por. analizę „Pieśni duchowych” Novalisa
Mähl, op. cit., s. 388 n., Faber, op. cit., s. 74; por. też o wizji ukochanej jako re-
ligii w „Die Christenheit oder Europa Link”, op. cit., s. 127.
58 Por. Traeger, op. cit., s. 90.
57 Runge, op. cit., B. 2, s. 208
58 Por. ibidem, s. 122; B. 1, s. 42.
71
Nigdy, jak to ma miejsce w twórczości formacji pierwszej dekady,
nie została dokonana z taką stanowczością i powszechnością gloryfikacja
ukochanej. Wybranka, kochanka — owa miniona nierządnica — stała się
dla twórcy formacji świętą. Zabieg wywyższania rzeczy i pojęć do tej po-
ry pomijanych i poniżanych charakteryzuje praktykę artystyczną sztuki
nowoczesnej. W tym aspekcie sztuka formacji pierwszej dekady staje się
najbardziej istotnym poprzednikiem naturalizmu i surrealizmu, które
podważyły obowiązujące do tej pory wartości etyczne i religijne. Podob-
ny przewrót miał miejsce właśnie w poglądach formacji. Schlegel nazy-
wa siebie kapłanem swej ukochanej, która potrafi go wyzwolić, przebu-
dzić i oczyścić. Uczucie, które ich łączy, jest dla niego najprostszą i naj-
bardziej dziecięcą religią.
„Es ist die älteste, kindlichste, einfachste Religion... Weihe Du mich zum
Priester ..., um ... zu befreien, zu wecken und zu reinigen ...” 54
. Ukochana to symbol doskonałej boskości. Dla Novalisa jest ona świętą,
do której się modli.
„Ich bete dich an! Du bist heilige, wie meine Wünsche zum Gott bringt, durch
die er mir offenbart... Was ist Religion als ... eine ewige Vereinigung liebender
Herzen?” 55
Runge w portrecie żony „Pauliny z synem Otto Sigismundem” z ro-
ku 1807 wykorzystuje do przedstawienia swojej ukochanej ikonograficz-
ny motyw madonny s6. Przez gloryfikację wybranej następuje gloryfiko-
wanie uczucia, które pozwoliło ukochaną odkryć, rozpoznać. Zasady miłoś-
ci stają się więc uświęcone, w jej imieniu wszystko jest dozwolone i
wszystko pomazane. Miłość zyskuje wartość absolutu, jest równa kosmo-
sowi. Problem ten z dużą wyrazistością pojawia się w listach Rungego 57.
Posiada jednak swoje odniesienie do jego twórczości malarskiej, a analo-
gie można znaleźć i w malarstwie Friedricha. Problem absolutu łączy się
z problemem jedni, jedni doskonałej, która w miłości może się dokony-
wać przez śmierć. W cytowanych fragmentach pojawiały się wypowiedzi
o jednoczeniu się kochanków 5S. Ma to swoje analogie z tezami Schellin-
ga w Idee zur Philosophie Natur z roku 1797 i w Von der Weltseele z
1798; istotne też w tym względzie są odniesienia do böhmeowskiej an-
54 Schlegel, Lucinde, op. cit., s. 29.
55 Novalis, Heinrich, op. cit., s. 228; por. analizę „Pieśni duchowych” Novalisa
Mähl, op. cit., s. 388 n., Faber, op. cit., s. 74; por. też o wizji ukochanej jako re-
ligii w „Die Christenheit oder Europa Link”, op. cit., s. 127.
58 Por. Traeger, op. cit., s. 90.
57 Runge, op. cit., B. 2, s. 208
58 Por. ibidem, s. 122; B. 1, s. 42.