DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Dąb-Kalinowska, Barbara: Rosyjskie malarstwo religijne w XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0126
B. DĄB-KALINOWSKA
92
nej nie tylko mieszczą się całkowicie w nurcie religijnego malarstwa
ówczesnej Europy, ale ideałem dla niego była twórczość Overbecka, któ-
rego określał mianem poety-artysty chrześcijańskiego i uważał za swoje-
go jedynego doradcę, nauczyciela i sędziego21. Stosunek Iwanowa do
dziedzictwa malarstwa bizantyjskiego, mimo że zdradzał zainteresowa-
nie nim, był całkowicie negatywny, odmawiał mu prawdziwości histo-
rycznej, biegłości w rysunku i umiejętności odtwarzania szat, a w prze-
jęciu tego dziedzictwa przez malarstwo ruskie upatrywał trudności w
tworzeniu przez współczesnych artystów obrazów przeznaczonych do
cerkwi22. Proponował, aby tę dziedzinę pozostawić ikonopiscom, którym
należy „wpoić umiejętność rysunku i zmusić do wczytywania się w Pis-
ma greckich Ojców Kościoła” 2S. Natomiast wykształconym artystom na-
leży pozostawić według Iwanowa dziedzinę malarstwa historycznego,,
w której powinni oni zespolić ze sobą osiągnięcia włoskiej sztuki XV
wieku z głęboką wiedzą o starożytności, z rozważnym, świeżym, kry-
tycznym rosyjskim rozumem 2i. Już Ogariew pisząc o sztuce Iwanowa
bezpośrednio po śmierci artysty słusznie zauważył: „chrześcijańska sztu-
ka upadła” (. . .). Artysta nie od razu zrozumiał, że już nie jest religij-
ny (. . .) jemu się wydaje, że wierzy (ponieważ) chodzi do cerkwi”2S.
Wydaje się, że Iwanowa ze słowianofilami łączyło jedynie wysokie mnie-
manie o narodzie rosyjskim, jego posłannictwie i roli, jaką winien ode-
grać w rozwoju kultury europejskiej, bowiem to właśnie słowiańskie
narody stworzą ludzkości „złoty wiek”, a także żądanie przyznania ar-
tyście prawa noszenia brody i strojów nawiązujących do epoki przed-
piotrowej28.
Pomimo prześladowań ze strony władz carskich, słowianofile w grun-
nowa. Perwaja polowina dewjatnadcatogo veka. Moskva, 1954, s. 718-719; A. Be-
n u a, Istorija russkoj zivopisi XIX veka. S. Petersburg, s. 126, zauważył, „żadne
dzieło malarskie ostatnich 50 lat nie odzwierciedlało mistyki Kirejewskich, Cho-
miakowów i Aksakowów”.
21 Mastera iskusstva ob iskusstve, pod red. A. A. Fedorova-Davydova. Moskva
1969, t. 6, s. 299.
22 Ibidem, s. 309. Zadziwiająca jest zgodność poglądów Iwanowa z wypowiedzią,
cenzora A. Nikitienki, który pisał „Teraz w modzie jest patriotyzm, odrzucający
wszystko, co europejskie nie wyłączając nauki i sztuki. Patrioci tego rodzaju nie
znają historii.. . Oni wcale nie wiedzą, czym było Bizancjum... w nim nauka
i sztuka były w zupełnym upadku . ..”. Al. N i k i t e n k o, Dnevnik, Russkaja Sta-
rina 1890, II, s. 391 - 391.
23 Mastera iskusstva ob iskusstvie, op. cit., s. 310.
24 Ibidem.
25 Cyt. wg M. Lemke, Epocha cenzurnych reform 1859- 1865, S. Peterburg
1904, s. 113.
20 M. Alpatov, Aleksandr Andreewić Ivanov. Ziźń i tvorcestvo, Moskva 1956„
t. II, s. 113.
92
nej nie tylko mieszczą się całkowicie w nurcie religijnego malarstwa
ówczesnej Europy, ale ideałem dla niego była twórczość Overbecka, któ-
rego określał mianem poety-artysty chrześcijańskiego i uważał za swoje-
go jedynego doradcę, nauczyciela i sędziego21. Stosunek Iwanowa do
dziedzictwa malarstwa bizantyjskiego, mimo że zdradzał zainteresowa-
nie nim, był całkowicie negatywny, odmawiał mu prawdziwości histo-
rycznej, biegłości w rysunku i umiejętności odtwarzania szat, a w prze-
jęciu tego dziedzictwa przez malarstwo ruskie upatrywał trudności w
tworzeniu przez współczesnych artystów obrazów przeznaczonych do
cerkwi22. Proponował, aby tę dziedzinę pozostawić ikonopiscom, którym
należy „wpoić umiejętność rysunku i zmusić do wczytywania się w Pis-
ma greckich Ojców Kościoła” 2S. Natomiast wykształconym artystom na-
leży pozostawić według Iwanowa dziedzinę malarstwa historycznego,,
w której powinni oni zespolić ze sobą osiągnięcia włoskiej sztuki XV
wieku z głęboką wiedzą o starożytności, z rozważnym, świeżym, kry-
tycznym rosyjskim rozumem 2i. Już Ogariew pisząc o sztuce Iwanowa
bezpośrednio po śmierci artysty słusznie zauważył: „chrześcijańska sztu-
ka upadła” (. . .). Artysta nie od razu zrozumiał, że już nie jest religij-
ny (. . .) jemu się wydaje, że wierzy (ponieważ) chodzi do cerkwi”2S.
Wydaje się, że Iwanowa ze słowianofilami łączyło jedynie wysokie mnie-
manie o narodzie rosyjskim, jego posłannictwie i roli, jaką winien ode-
grać w rozwoju kultury europejskiej, bowiem to właśnie słowiańskie
narody stworzą ludzkości „złoty wiek”, a także żądanie przyznania ar-
tyście prawa noszenia brody i strojów nawiązujących do epoki przed-
piotrowej28.
Pomimo prześladowań ze strony władz carskich, słowianofile w grun-
nowa. Perwaja polowina dewjatnadcatogo veka. Moskva, 1954, s. 718-719; A. Be-
n u a, Istorija russkoj zivopisi XIX veka. S. Petersburg, s. 126, zauważył, „żadne
dzieło malarskie ostatnich 50 lat nie odzwierciedlało mistyki Kirejewskich, Cho-
miakowów i Aksakowów”.
21 Mastera iskusstva ob iskusstve, pod red. A. A. Fedorova-Davydova. Moskva
1969, t. 6, s. 299.
22 Ibidem, s. 309. Zadziwiająca jest zgodność poglądów Iwanowa z wypowiedzią,
cenzora A. Nikitienki, który pisał „Teraz w modzie jest patriotyzm, odrzucający
wszystko, co europejskie nie wyłączając nauki i sztuki. Patrioci tego rodzaju nie
znają historii.. . Oni wcale nie wiedzą, czym było Bizancjum... w nim nauka
i sztuka były w zupełnym upadku . ..”. Al. N i k i t e n k o, Dnevnik, Russkaja Sta-
rina 1890, II, s. 391 - 391.
23 Mastera iskusstva ob iskusstvie, op. cit., s. 310.
24 Ibidem.
25 Cyt. wg M. Lemke, Epocha cenzurnych reform 1859- 1865, S. Peterburg
1904, s. 113.
20 M. Alpatov, Aleksandr Andreewić Ivanov. Ziźń i tvorcestvo, Moskva 1956„
t. II, s. 113.