Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (3.1986)

OD IKONOLOGII DO HERMENEUTYKI

163

Stosunek między apriori światowożyciowym i apriori obiektywnym,
teoretycznym rusztowaniem nauk ścisłych, jest dla Husserla równoznacz-
ny z „ufundowaniem ważności” 20; u Panofsky’ego historia zasad przed-
stawiania, tj. historia stylu, stanowi apriori obiektywne.
Systematyczne, a nie czysto historyczne powiązanie elementarnej
praktyki rozróżniania i apriori obiektywnego w postaci historii stylu jest
podstawą pierwszej warstwy interpretacji Panofsky’ego, orzekania. Pa-
nofsky wprawdzie nie mówi, że interpretacja ma albo ów arystotelesow-
ski fundament, albo nie ma żadnego, ale nietrudno zauważyć, że nie po-
zostaje tu nic innego, jak możliwość odwoływania się do bezpośredniej in-
tuicji albo sięgania do atawistycznych pierwotnych wyrazów i miejsc
(„macchia” Crocego i Sedlmayra) 2l. Jak ważny dla Panofsky’ego jest ten
fundament, dowodzi fakt, że w późniejszych wersjach artykułu o inter-
pretacji, nie prowadzi już jej w kierunku przezwyciężania czasowego dy-
stansu, ale od razu zaczyna ją od świata doświadczenia codziennego22.
Znika tym samym wzmianka o problemie, który w wersji z 1932 r. był
pobieżnie zasygnalizowany: aby fundament arystotelesowski zaczął funk-
cjonować, trzeba wszystkie obiekty zinterpretować (umdeuten).
Podjęcie tego rodzaju interpretacji oznacza potraktowanie wszystkich
dzieł jako znaków. Pojawia się założenie, że wszystkim dziełom wspólny
jest strukturalny dualizm znaku, dualizm zmysłowego nośnika i znaczo-
nego. Zinterpretowanie takie jest czynnością odpowiadającą systema-
tycznemu powiązaniu apriori światowożyciowego i apriori obiektywne-
go; dopiero ono pozwala włączyć obiekty estetyczne w obszar doświad-
czenia codziennego i związanej z nim praktyki językowej albo rozciągnąć
na te obiekty ważność doświadczenia codziennego.
Tym samym wychodzi na jaw problematyczność włączenia obiektów
estetycznych w obszar arystotelesowskiego fundamentu interpretacji nau-
kowej. Albowiem tym właśnie, co sztuka nowsza do czasów Panof-
sky’ego kwestionowała najsilniej, była ważność codziennego doświadcze-

Logik (1938), wyd. L. Landgrebe, Hamburg 1976 (V wyd.), s. 38. Na temat apriori
światowożyciowego por. już E. Husserl, Die Krisis der europäischen und die
transzendentale Phänomenologie (1935/36).
20 Mittelstraß, Erfahrung op. cit., s. 76 i n.; i tenże, Lebenswelt und wis-
senschaftliche Erfahrung. Aristotelische Unterscheidungen in der Wissenschafts-
theorie, Neue Zürcher Zeitung, 11/12, Februar 1978.
21 Do sprawy ostatniej por. jako przykład H. Sedlmayr, Probleme der Inter-
pretation (1956), w: tenże, Kunst und Wahrheit. Zur Theorie und Methode der
Kunstgeschichte, Hamburg 1968, s. 87 - 127.
22 E. P a n o f s k y, Studies in Iconology. Humanistic Themes in the Art of the
Renaissance (1939), New York 1967, s. 3-17; tenże, Iconography and Iconology: An
Introduction to the Study of Renaissance Art, w: tenże, Meaning op. cit., s. 51-
-67.

n*