DOI Heft:
Recenzje i omówienia: Seminarium rogalińskie 1980 - "Teatr, teatralność, teatralizacja w kulturze plastycznej XIX wieku"
DOI Artikel:Guze, Justyna: Teatralność i teatralizacja w sztuce XVIII i XIX wieku: próba porównania wybranych zagadnień
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27013#0229
RECENZJE I OMÓWIENIA
193
necji, w których teatr, a przede wszystkim opera, odegrały szczególną rolę w kształ-
towaniu oblicza artystycznego i kulturalnego XVIII w.
W sztuce weneckiej jest to nie tylko realistyczny pejzaż miejski, ale także,
a może nawet bardziej veduta ideata i capriccio architektoniczne, wymagające nie
tylko umiejętności pokazania rzeczy i miejsc takimi, jakimi są one naprawdę, ale
stworzenia z elementów rzeczywistych nowej jakości przestrzennej i kompozy-
cyjnej. Przykładem może służyć twórczość Antonia da Canal, zwanego Canalet-
tem, jego siostrzeńca Bernarda Bellotta, Michele Marieschiego czy Francesco Guar-
diego, by wymienić tylko najsławniejszych. Za nimi zaś owoce działalności całej
rzeszy pomniejszych, naśladowców, kopistów, czy wreszcie malarzy-scenografów
takich jak czynny w Wenecji Gianbattista Crosato '(1685/6 - 1758), pochodzący z
Neapolu Antonio Jolli (1700 - 17717), Antonio Visentini (1608 - 1782), Lorenzo Sa-
chhetti (1759 - 1829?) wraz ze swymi krewnymi, przedstawiciele rodu Fossatti5,
czy działający w Piemoncie bracia Galliari: Bernardino (1707- 1794), Fabrizio (1707 -
- 1789) i Giovanni Antonio (1714 - 1797). Równie doskonałym, choć odmiennym przy-
kładem twórczości związanej z teatrem, jakkolwiek bardziej to pokrewieństwo
z ducha aniżeli rzeczywisty związek, jest dzieło Gianbattisty Piranesiego z upra-
wianym przezeń capricciem architektonicznym i wedutą fantastyczną (której nie
sposób zresztą wyobrazić sobie bez elementów owego capriccia). Jest to twórczość,
w której zainteresowanie przeszłością ma już na poły charakter romantyczny
(zm. 1788).
Także w weneckim malarstwie tego okresu, tj. 2 połowy XVIII wieku, można
zaobserwować tendencje rodzajowe będące swego rodzaju odpowiednikiem, czy
wręcz paralelą niektórych zjawisk w ówczesnym teatrze weneckim — zreformo-
wanym w duchu rodzajowym, a nawet, chciałoby się rzec, nieco realistycznym
teatrze Carla Goldoniego. Odpowiednikiem pozycji zajmowanej w teatrze przez
Goldoniego było malarstwo Pietra Longhiego; w jednego i w drugiego podobne
były motywy rodzajowe czerpane z codziennego życia mieszkańców Wenecji, po-
dobny też stosunek do nich 6.
Typ przedstawień występujących w malarstwie Longhiego, wspólne rozmowy,
śniadania w rodzinnym gronie, wspólne muzykowanie czy prywatna lekcja śpie-
wu albo geografii, są z kolei pokrewne w duchu i formie temu, co terminologia
angielska określa mianem conversation piece7. Wśród licznych autorów owych
conversation pieces z Hogarthem, Gainsborough, Zofannym i innymi ra czele, na-
leżałoby wymienić także działającego w Londynie Holendra Coornelisa Troosta
(1697-1750). W jego twórczości wątki rodzajowe w nierozerwalny sposób łączą się
z motywami teatralnymi, scenami zaczerpniętymi ze współczesnych malarzowi
przedstawień teatralnych, z wyobrażeniami wreszcie, których genezy można i na-
leży szukać w teatrze.
8 Por. E. P o v o 1 e d o, La scenografia architettonica del Settecento a Venezia, Arte
Veneta, 1951, s. 126 in.
* R. Longhi, Pittura e teatro nel ’700 italiano w: Disegno della pittura italiana, Firenze
1979, t. II, s. 287 - 295.
1 M. Praz, Conversation Pieces. A Survey of the Informal Croup Portrait in Europe and
America, London 1971, podaje następującą definicję: „The term conversation piece is used
in England for painting, usually not of large dimensions, which represent two or more
identifiable people in attitudes implying that they are conversing or communicating with
each other informally, against a background reproduced in detail” (s. 33).
8 Por. np. monografia artysty J. W. N i e m e i j e r, Cornells Troost, Assen 1973, z kata-
logiem dziel.
13 Artium Quaestiones
193
necji, w których teatr, a przede wszystkim opera, odegrały szczególną rolę w kształ-
towaniu oblicza artystycznego i kulturalnego XVIII w.
W sztuce weneckiej jest to nie tylko realistyczny pejzaż miejski, ale także,
a może nawet bardziej veduta ideata i capriccio architektoniczne, wymagające nie
tylko umiejętności pokazania rzeczy i miejsc takimi, jakimi są one naprawdę, ale
stworzenia z elementów rzeczywistych nowej jakości przestrzennej i kompozy-
cyjnej. Przykładem może służyć twórczość Antonia da Canal, zwanego Canalet-
tem, jego siostrzeńca Bernarda Bellotta, Michele Marieschiego czy Francesco Guar-
diego, by wymienić tylko najsławniejszych. Za nimi zaś owoce działalności całej
rzeszy pomniejszych, naśladowców, kopistów, czy wreszcie malarzy-scenografów
takich jak czynny w Wenecji Gianbattista Crosato '(1685/6 - 1758), pochodzący z
Neapolu Antonio Jolli (1700 - 17717), Antonio Visentini (1608 - 1782), Lorenzo Sa-
chhetti (1759 - 1829?) wraz ze swymi krewnymi, przedstawiciele rodu Fossatti5,
czy działający w Piemoncie bracia Galliari: Bernardino (1707- 1794), Fabrizio (1707 -
- 1789) i Giovanni Antonio (1714 - 1797). Równie doskonałym, choć odmiennym przy-
kładem twórczości związanej z teatrem, jakkolwiek bardziej to pokrewieństwo
z ducha aniżeli rzeczywisty związek, jest dzieło Gianbattisty Piranesiego z upra-
wianym przezeń capricciem architektonicznym i wedutą fantastyczną (której nie
sposób zresztą wyobrazić sobie bez elementów owego capriccia). Jest to twórczość,
w której zainteresowanie przeszłością ma już na poły charakter romantyczny
(zm. 1788).
Także w weneckim malarstwie tego okresu, tj. 2 połowy XVIII wieku, można
zaobserwować tendencje rodzajowe będące swego rodzaju odpowiednikiem, czy
wręcz paralelą niektórych zjawisk w ówczesnym teatrze weneckim — zreformo-
wanym w duchu rodzajowym, a nawet, chciałoby się rzec, nieco realistycznym
teatrze Carla Goldoniego. Odpowiednikiem pozycji zajmowanej w teatrze przez
Goldoniego było malarstwo Pietra Longhiego; w jednego i w drugiego podobne
były motywy rodzajowe czerpane z codziennego życia mieszkańców Wenecji, po-
dobny też stosunek do nich 6.
Typ przedstawień występujących w malarstwie Longhiego, wspólne rozmowy,
śniadania w rodzinnym gronie, wspólne muzykowanie czy prywatna lekcja śpie-
wu albo geografii, są z kolei pokrewne w duchu i formie temu, co terminologia
angielska określa mianem conversation piece7. Wśród licznych autorów owych
conversation pieces z Hogarthem, Gainsborough, Zofannym i innymi ra czele, na-
leżałoby wymienić także działającego w Londynie Holendra Coornelisa Troosta
(1697-1750). W jego twórczości wątki rodzajowe w nierozerwalny sposób łączą się
z motywami teatralnymi, scenami zaczerpniętymi ze współczesnych malarzowi
przedstawień teatralnych, z wyobrażeniami wreszcie, których genezy można i na-
leży szukać w teatrze.
8 Por. E. P o v o 1 e d o, La scenografia architettonica del Settecento a Venezia, Arte
Veneta, 1951, s. 126 in.
* R. Longhi, Pittura e teatro nel ’700 italiano w: Disegno della pittura italiana, Firenze
1979, t. II, s. 287 - 295.
1 M. Praz, Conversation Pieces. A Survey of the Informal Croup Portrait in Europe and
America, London 1971, podaje następującą definicję: „The term conversation piece is used
in England for painting, usually not of large dimensions, which represent two or more
identifiable people in attitudes implying that they are conversing or communicating with
each other informally, against a background reproduced in detail” (s. 33).
8 Por. np. monografia artysty J. W. N i e m e i j e r, Cornells Troost, Assen 1973, z kata-
logiem dziel.
13 Artium Quaestiones