OBRAZY W OBRAZACH

69

sytuacji dzieła, skupienie się na wartościach komunikatu, na związkach między
repliką i ukrywającym się za nią tekstem oryginalnym na tle konkretnych zjawisk
i procesów kultury artystycznej.

„RAMA” JAKO ŹRÓDŁO REFLEKSJI METAARTYSTYCZNEJ

Nierzadlco ,,rama” jest swoistą wypowiedzią na ternat reprodukcji dzieła sztuki.
Oto obraz Morleya Yermeer — Artist in His Studio (1968) (il. 9). Morley eksponuje
dobrze znany rytuał naśladowania naśladowania, tym razem znanego dzieła Jana
Vermeera — Artysta w pracowni (1665 - 1670). Elementem rozstrzygającym wątpli-
wości co do charakteru artystycznego modelowania jest otaczająca replikę namalo-
wana „biała granica”, ramka typowa dla fotografii, czy reprodukcji. Morley zatem
tylko pozornie zestawia przedmiot z jego widokiem zarejestrowanym na papierze
fotograficznym. Poddaje go bowiem wyraźnej stylizacji, aranżując jakby dialog dwóch
sposobów przedstawiania dzieła sztuki w dziele. Rozmycie konturu i nasycenie
„ziarnem” emulsji przestrzeni całego obrazu, w obrębie fotograficznej ramki, wska-
zują na proces obróbki chemicznej. Malarska płaszczyzna ulega przy tym wyszlifo-
waniu, a perspektywa spłaszczeniu. Morley konsekwentnie pokazuje etapy techno-
logii produkowania re-kreacji dzieła, odnosząc je zarazem do owej symbolicznej
białej ramki. Przedmiotem uwagi twórcy są więc kwestie warsztatowe: zderzanie
dwóch koncepcji pracy nad obrazem.

Pieiwsza, wypływająca z samego tematu oryginału, przedstawiającego artystę
w pracowni i malującego modelkę, jest obszarem tradycji, tworzenia środkami
właściwymi malarstwu. Druga — eksponuje rolę przekazu fotograficznego, pośred-
niość doznań, brak kontaktu z dziełem. I ona, jak się zdaje, ostatecznie przeważa.
Morley zapewne zgodziłby się z opinią Marshalla McLuhana, który pisał, że: „Tech-
nika nie oddziaływuje na ludzi w sferze świadomie wyznaczonych opinii czy pojęć,
lecz po prostu wytrwale i nie napotykając na najmniejszy opór, zmienia współ-
zależność m :ędzy zmysłami i wzory percepcji świata. Bezkarnie stawić czoła technice
może jedynie poważny artysta, którego zajęcie czyni go ekspertem w pełni świado-
mym zmian w percepcji zmysłowej” 33. Refleksja nad zjawiskiem współczesnej
„zmiany w percepcji zmysłowej” jest głównym celem artystycznej operacji Morleya
w jego naśladowaniu Vermeera. Wskazuje on deformujący i poniekąd nihilistyczny
aspekt działania przekaźnika.

WIEŻA BABEL METAJĘZYKÓW SZTUKI

Odczy ty wanie reguł dialogowania metatekstów zamkniętych w przestrzeni jednego
dzieła, chcąc nie chcąc musi odwoływać się do tak niechętnie akceptowanej w ba-

33 M. McLuhan, Wybór pism, wybr. J. Fuksiewicz, wst. K. T. Toeplitz, Warszawa 1975,
s. 57.