DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Kostowski, Jakub: Sztuka śląska wobec husytyzmu: późnogotyckie świadectwa malarskie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28178#0080
58
J. KOSTOWSKI
obraz tablicowy, przechowywany obecnie w Kurii Biskupiej w Opolu,
wyraża wyraźnie antyreformacyjne treści. Rozbudowane narracyjne
przedstawienie eucharystycznej tłoczni mistycznej, z właściwą malarstwu
nidelandzkiemu symboliką, obrazuje dogmat realnej prezencji Chrystusa
w sakramencie ołtarza. Zwraca tu uwagę bardzo mocne wyeksponowanie
zasady wyłączności katolickiego Kościoła w zarządzaniu dobrem Zbawie-
nia, dostępnego wiernym za pośrednictwem kleru pod postacią Komunii^.
Pod silnym wpływem malarstwa niderlandzkiego powstał wotywny
obraz tablicowy z przedstawieniem Mszy św. Grzegorza, ufundowany
w 1480 roku przez opatkę żeńskiego klasztoru cysterskiego Kralove
w Starym Brnie Perchtę II z Boskovic (il. 22). Stworzony w czasach
rozwoju klasztoru i konstytuowania odradzającego się Kościoła dewo-
cyjny obraz wyposażony w liczne odpusty, zaskakuje kilkoma istotnymi
ikonograficznymi modyfikacjami, wprowadzonymi przypuszczalnie
przez brata opatki Prothasia, utrakwistę i sekretarza Jerzego z Podieb-
radu, który pod wpływem kazań Kapistrana przeszedł na katolicyzm
i już w 1457 roku został biskupem ołomunieckim.
Zamiast prezentowanego zwykle na ołtarzu w przedstawieniach Mszy
św. Grzegorza kielicha mszalnego, wystawiono tutaj okazałą monstran-
cję, z wyraźnie widoczną w reservaculum hostią, którą adoruje papież
i jego asysta.
Teatralny dramatyzm przedstawienia ewokuje wyraźnie antyrefor-
macyjne przesłanie kierowane wprost do wiernego kontemplującego
obraz. Jego wzrok przyciąga złota wieżowa monstrancja, a właściwie jej
puszka, której mistrzowsko podporządkowano całą strukturę dośrod-
kowej kompozycji. Nieprzypadkowo, w niej bowiem pomieszczono ów
,,panis angelorum" przeznaczony właśnie dla niego. Było to oczywistą
negacją utrakwistycznej adoracji kielicha. Zakryty i odsunięty na bok
pozostawiony był wyłącznie celebrującemu mszę świętą kapłanowi^.
,,(...) Trzeba bowiem mocno wierzyć i wcale nie wątpić, że całość ciała
i krwi Chrystusowej prawdziwie przebywa tak pod postacią chleba, jak
pod postacią wina
Reality in Bohemia, w: Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki sexagenario dicata.
Warszawa 1981, s. 179-185.
Mroczko: op. cit., s. 500-522, tamże il.; Katalog Zabytków Sztuki... T. VII, z. 11. Miasto
Opole i powiat opolski. Warszawa 1968, s. 14, bg. 186.
'33 J. Vackova: Mśe sv. Rehore z donace abatyśe Perchty z Boskovic (1480). Umeni XXXI,
1983, 6. 2, s. 159-167, il. 1-3; Dejiny ceskeho vytvarneho umeni..., s. 583, il. 91.
'3° Dekret o Komunii św. pod jedną postacią, wydany na sesji XIII soboru w Konstancji
(1415 r.), cyt. za Breviarium fidei..., s. 394. Por.; S. Świerzawski: Jan Hus - heretyk czy
prekursor Vaticanum Secundum? Tygodnik Powszechy 1986, nr 6 (9.02.86 r.). s. 1-2.
J. KOSTOWSKI
obraz tablicowy, przechowywany obecnie w Kurii Biskupiej w Opolu,
wyraża wyraźnie antyreformacyjne treści. Rozbudowane narracyjne
przedstawienie eucharystycznej tłoczni mistycznej, z właściwą malarstwu
nidelandzkiemu symboliką, obrazuje dogmat realnej prezencji Chrystusa
w sakramencie ołtarza. Zwraca tu uwagę bardzo mocne wyeksponowanie
zasady wyłączności katolickiego Kościoła w zarządzaniu dobrem Zbawie-
nia, dostępnego wiernym za pośrednictwem kleru pod postacią Komunii^.
Pod silnym wpływem malarstwa niderlandzkiego powstał wotywny
obraz tablicowy z przedstawieniem Mszy św. Grzegorza, ufundowany
w 1480 roku przez opatkę żeńskiego klasztoru cysterskiego Kralove
w Starym Brnie Perchtę II z Boskovic (il. 22). Stworzony w czasach
rozwoju klasztoru i konstytuowania odradzającego się Kościoła dewo-
cyjny obraz wyposażony w liczne odpusty, zaskakuje kilkoma istotnymi
ikonograficznymi modyfikacjami, wprowadzonymi przypuszczalnie
przez brata opatki Prothasia, utrakwistę i sekretarza Jerzego z Podieb-
radu, który pod wpływem kazań Kapistrana przeszedł na katolicyzm
i już w 1457 roku został biskupem ołomunieckim.
Zamiast prezentowanego zwykle na ołtarzu w przedstawieniach Mszy
św. Grzegorza kielicha mszalnego, wystawiono tutaj okazałą monstran-
cję, z wyraźnie widoczną w reservaculum hostią, którą adoruje papież
i jego asysta.
Teatralny dramatyzm przedstawienia ewokuje wyraźnie antyrefor-
macyjne przesłanie kierowane wprost do wiernego kontemplującego
obraz. Jego wzrok przyciąga złota wieżowa monstrancja, a właściwie jej
puszka, której mistrzowsko podporządkowano całą strukturę dośrod-
kowej kompozycji. Nieprzypadkowo, w niej bowiem pomieszczono ów
,,panis angelorum" przeznaczony właśnie dla niego. Było to oczywistą
negacją utrakwistycznej adoracji kielicha. Zakryty i odsunięty na bok
pozostawiony był wyłącznie celebrującemu mszę świętą kapłanowi^.
,,(...) Trzeba bowiem mocno wierzyć i wcale nie wątpić, że całość ciała
i krwi Chrystusowej prawdziwie przebywa tak pod postacią chleba, jak
pod postacią wina
Reality in Bohemia, w: Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki sexagenario dicata.
Warszawa 1981, s. 179-185.
Mroczko: op. cit., s. 500-522, tamże il.; Katalog Zabytków Sztuki... T. VII, z. 11. Miasto
Opole i powiat opolski. Warszawa 1968, s. 14, bg. 186.
'33 J. Vackova: Mśe sv. Rehore z donace abatyśe Perchty z Boskovic (1480). Umeni XXXI,
1983, 6. 2, s. 159-167, il. 1-3; Dejiny ceskeho vytvarneho umeni..., s. 583, il. 91.
'3° Dekret o Komunii św. pod jedną postacią, wydany na sesji XIII soboru w Konstancji
(1415 r.), cyt. za Breviarium fidei..., s. 394. Por.; S. Świerzawski: Jan Hus - heretyk czy
prekursor Vaticanum Secundum? Tygodnik Powszechy 1986, nr 6 (9.02.86 r.). s. 1-2.