Instytut Historii Sztuki <Posen> [Hrsg.]: Artium Quaestiones (5.1991)

150

REZENZJE I OMÓWIENIA

natomiast popularny w architekturze angielskiej. H. Karge przytacza szereg przykładów
(s. 108), ale zdaje się odrzucać możliwość bezpośredniego związku, ze względu na ich
nieco późniejsze powstanie. Należałoby jednak uwzględnić także bogatsze rozwiązania
z żebrem przewodnim — jak np. tzw, ,,crazy vaults" w chórze, czy sześciodzielne
w transepcie katedry w Lincoln datowane na początek 13. wieku". Gdyby przyjąć
późniejsze powstanie głównych sklepień w Burgos, przytaczane angielskie analogie
— Worcester, Southwell, Westminster (s. 108) mogłyby się stać pierwowzorami. Pewne
poszlaki zdają się wskazywać na istnienie takiego związku. Ród biskupa Mauricio miał
się wywodzić z Anglii (s. 18). W roku 1259 wzmiankowana jest po raz pierwszy kaplica
św. Tomasza z Cantenbury (s. 38). Właśnie w tym okresie pojawia się — oprócz sklepień
— kilka motywów, które można wiązać z Anglią. W portalu prowadzącym z krużganku
do transeptu archiwolta jest w charakterystyczny sposób załamana u nasady — podobnie
jak w arkadach pn. ramienia transeptu katedry w Hereford ok. 1260 roku'". W krużganku
katedry w Burgos znajduje się — obecnie zamurowane — przeźrocze w kształcie trójkąta
sferycznego (s.180, il. 105), który to motyw wywodzi się z Amiens i Sainte Chapelle jednak
szczególnie popularny stał się w Anglii ok. połowy stulecia (np. Westminster, Hereford,
Lichfield). Wobec upowszechnienia repertuaru form o genezie paryskiej, które w stylu
Rayonnant stają się dobrem wspólnym wielu środowisk trudno jednak ten problem
jednoznacznie rostrzygnąć.
Właśnie w tej fazie stylowej została ukończona katedra w Burgos.Ponownie doszły do
głosu impulsy płynące bezpośrednio z głównych centrów — szczególnie regionu parys-
kiego. Właśnie paryski charakter uzyskała ostatecznie fasada zachodnia, mimo że
początkowo projektowana i w dolnej partii wykonana — na wzór Soissons. Z Paryża
zaczerpnięto bogatą dekorację wież oraz motyw rozpiętej między nimi galerii maswer-
kowej. Dla form zastosowanego tu maswerku trzech nieomal równych spiętrzonych
okulusów wieńczących czterodzielne okno — Autor przywołuje analogię w oknach chóru
i transeptu St. Denis (s. 127). Stwierdza przy tym, że galeria maswerkowa w Burgos jest
niemal jedynym następstwem tego pierwowzoru, w związku z czym nie jest istotne, że
w St. Denis w okulusy wpisano sześcioliście a w Burgos czteroliście (s. 127). O ile można
przyjąć, że taki typ maswerku jest charakterystyczny dla przebudowy St. Denis, to zbyt
daleko idącą hipotezą jest założenie bezpośredniego związku. Wbrew stwierdzeniu Autora
taki typ maswerku występuje poza St. Denis nie tylko w Angincourt (przywoływanym
w przypisie 494 na s. 204), ale jest jedną z cech charakterystycznych budowli, które Branner
przypisuje Mistrzowi St. Denis — katedry w Troyes i kaplicy w St. Germain-en-Laye*'.
Natomiast najbliższą niewątpliwie analogią dla maswerku zastosowanego w Burgos są
okna kaplicy opackiej w Chaalis z około połowy stulecia*", gdzie także zastosowano
wpisane w okulusy czwórliście. Pomijanie tego motywu w rozważaniach genetycznych
nie wydaje się słuszne, gdyż jest on uważany za bardzo charakterystyczny dla szampań-
skiego środowiska architektonicznego'*. Może to mieć pewne znaczenie dla określenia
źródeł twórczości mistrza Enricusa, który budował te części katedry w Burgos w latach
1261-1277, będąc jednocześnie architektem katedry w Leon. H. Karge traktując katedrę
w Leon przede wszystkim jako kopię katedry w Reims, w Szampanii upatruje źródła
większości motywów. Jedyne podobieństwo z Burgos widzi w kompozycji portali (s.
133-135). Mistrz Enricus dysponuje według niego szerokim repertuarem form — w Leon
kieruje strzechą szampańską a w Burgos jest wykonawcą projektu pozostawionego przez

* G. Webb: Architecture in Britain. The Middle Ages, Harmondsworth 1956, s. 76-77.
" ibidem, s. 121.
" R. Branner: St. Louis and the Court Style in Gothic Architecture, London 1965, s. 39 inn.
*° ibidem, il. 50.
" ibidem, s. 28.