DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Bryl, Mariusz: Historia sztuki na przejściu od kontekstowej Funktionsgeschichte ku antropologicznej Bildwissenschaft (casus Hans Belting)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28179#0264
262
MARIUSZ BRYL
Podobnie, poszerzona analiza estetyki Hegla miała na celu bardziej
dobitne, niż poprzednio, zaakcentowanie genezy nowoczesnej historii
sztuki, której narodziny jako nauki umożliwił „koniec sztuki”, rozumiany
po Heglowsku jako zanik oczywistości kulturowej dzieła sztuki, które,
przestawszy pełnić swoje dawne (np. religijne) funkcje, ważne w każdora-
zowej współczesności, uległo nieuchronnemu przesunięciu w sferę prze-
szłości. „Dopiero dzięki utracie przez dzieło wcześniejszych funkcji wi-
doczna stała się jego estetyczna autonomia”. Wraz z filozofią Hegla
refleksja na temat sztuki osiągnęła nowe stadium, umożliwiające wy-
kształcenie się „historycznych badań nad sztuką jako nauki”. Sformuło-
wanie przez Hegla tezy o przeszłościowym charakterze sztuki, która nie
objawia już swojej istoty poprzez żywą, współczesną praktykę artystycz-
ną, a jedynie „spoglądającemu wstecz spojrzeniu historyka”80, określa
moment, w którym rozeszły się drogi uczonych, badających sztukę i two-
rzących ją współcześnie artystów. A był to ten właśnie moment, w któ-
rym „po raz pierwszy ukonstytuowała się historia sztuki jako dyscyplina
akademicka”81.
Dużo miejsca poświęcił też Belting relacji między awangardą z jej
ideologią linearnego, opartego na innowacji, postępu i stylistyczną histo-
rią sztuki (tu podkreśla autor równoczesny zmierzch wiary w oba para-
dygmaty), jak i starym i nowym metodom w historii sztuki (te rozważa-
nia kończą się obrazem wielości różnorodnych perspektyw teoretycznych
współwystępujących we współczesnej praktyce historii sztuki). Przy czym
zauważa on, że w im większym stopniu uwzględniano w badaniach kom-
pleksowość procesu artystycznego, w tym mniejszym udawało się je spro-
wadzić do wspólnego mianownika.
Dziś - stwierdza Belting - nie istnieje żaden nowy model, który posiadałby jesz-
cze autorytet starego (tj. stylistycznego - przyp. M.B.). (...) Początkowo wydawało
się, że sensowne będzie zastąpienie historii stylu przez społeczną historię sztuki
(...). Jednak nadzieja ta okazała się szybko iluzją, ponieważ minął już czas dla ja-
kiegoś jedynego, wiążącego schematu narracyjnego82.
W kolejnym rozdziale - „Historia sztuki czy dzieło sztuki?” - rekon-
struuje Belting, również w sposób bardziej wyczerpujący i kompleksowy,
aniżeli w pierwszym eseju, ewolucję statusu dzieła sztuki w badaniach
nad sztuką, statusu, który zmieniał się wraz z ewolucją teorii interpreta-
cji oraz samej praktyki artystycznej.
Jeśli wcześniej - konkluduje autor - zadania między komentarzem i dziełem były
wyraźnie rozdzielone, to zmieniło się to z chwilą, gdy sztuka sama ogłosiła się te-
80 Ibidem, s. 137.
81 Ibidem, s. 139.
S2 Ibidem, s. 164-165.
MARIUSZ BRYL
Podobnie, poszerzona analiza estetyki Hegla miała na celu bardziej
dobitne, niż poprzednio, zaakcentowanie genezy nowoczesnej historii
sztuki, której narodziny jako nauki umożliwił „koniec sztuki”, rozumiany
po Heglowsku jako zanik oczywistości kulturowej dzieła sztuki, które,
przestawszy pełnić swoje dawne (np. religijne) funkcje, ważne w każdora-
zowej współczesności, uległo nieuchronnemu przesunięciu w sferę prze-
szłości. „Dopiero dzięki utracie przez dzieło wcześniejszych funkcji wi-
doczna stała się jego estetyczna autonomia”. Wraz z filozofią Hegla
refleksja na temat sztuki osiągnęła nowe stadium, umożliwiające wy-
kształcenie się „historycznych badań nad sztuką jako nauki”. Sformuło-
wanie przez Hegla tezy o przeszłościowym charakterze sztuki, która nie
objawia już swojej istoty poprzez żywą, współczesną praktykę artystycz-
ną, a jedynie „spoglądającemu wstecz spojrzeniu historyka”80, określa
moment, w którym rozeszły się drogi uczonych, badających sztukę i two-
rzących ją współcześnie artystów. A był to ten właśnie moment, w któ-
rym „po raz pierwszy ukonstytuowała się historia sztuki jako dyscyplina
akademicka”81.
Dużo miejsca poświęcił też Belting relacji między awangardą z jej
ideologią linearnego, opartego na innowacji, postępu i stylistyczną histo-
rią sztuki (tu podkreśla autor równoczesny zmierzch wiary w oba para-
dygmaty), jak i starym i nowym metodom w historii sztuki (te rozważa-
nia kończą się obrazem wielości różnorodnych perspektyw teoretycznych
współwystępujących we współczesnej praktyce historii sztuki). Przy czym
zauważa on, że w im większym stopniu uwzględniano w badaniach kom-
pleksowość procesu artystycznego, w tym mniejszym udawało się je spro-
wadzić do wspólnego mianownika.
Dziś - stwierdza Belting - nie istnieje żaden nowy model, który posiadałby jesz-
cze autorytet starego (tj. stylistycznego - przyp. M.B.). (...) Początkowo wydawało
się, że sensowne będzie zastąpienie historii stylu przez społeczną historię sztuki
(...). Jednak nadzieja ta okazała się szybko iluzją, ponieważ minął już czas dla ja-
kiegoś jedynego, wiążącego schematu narracyjnego82.
W kolejnym rozdziale - „Historia sztuki czy dzieło sztuki?” - rekon-
struuje Belting, również w sposób bardziej wyczerpujący i kompleksowy,
aniżeli w pierwszym eseju, ewolucję statusu dzieła sztuki w badaniach
nad sztuką, statusu, który zmieniał się wraz z ewolucją teorii interpreta-
cji oraz samej praktyki artystycznej.
Jeśli wcześniej - konkluduje autor - zadania między komentarzem i dziełem były
wyraźnie rozdzielone, to zmieniło się to z chwilą, gdy sztuka sama ogłosiła się te-
80 Ibidem, s. 137.
81 Ibidem, s. 139.
S2 Ibidem, s. 164-165.