DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Czekalski, Stanisław: Kallimach i Ojcowie Kościoła: przyczynek do badań nad genezą artystyczną epitafium Filipa Buonaccorsi
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0024
22
STANISŁAW CZEKALSKI
na sztychu z 1466 roku, którego centralną część zajmuje przedstawienie
św. Jana Chrzciciela, wokół niego zaś w medalionach ujętych wicią ro-
ślinną rozmieszczone są naprzemiennie symbole ewangelistów i figury
Ojców Kościoła, zajętych pisaniem bądź lekturą ksiąg (ił. 7). Tkanina ze
stylizowaną dekoracją roślinną w podobny sposób płasko zamyka prze-
strzeń w tle postaci św. Augustyna i Buonaccorsiego. Ułożenie wzorzystej
poduszki, na której siedzi Kallimach, przypomina bardziej miedzioryt
Mistrza E. S., niż rysunek Kulmbacha. Przy wszystkich różnicach w upo-
zowaniu jednej i drugiej postaci zwraca uwagę podobieństwo obfitej i
ostro łamanej materii szat za ich plecami, ułożonej na poduszce i na pod-
łodze w taki sposób, że powstaje - wyraźniejszy niż na kartonie Kulmba-
chowskim - efekt przesunięcia planów przestrzennych: skrzynia zostaje
w głębi pomieszczenia, podczas gdy spowite szatą nogi siedzącego nie-
postrzeżenie znajdują się znacznie bliżej.
Wyobrażenie Kallimacha przy pracy w gabinecie można by zatem uznać
za swoistego rodzaju syntezę przedstawień Ojców Kościoła, utrzymanych
w typie ikonograficznym „pisarza w pracowni”, a mianowicie wizerun-
ków: Św. Hieronima Kulmbacha, Św. Augustyna Mistrza E. S. oraz, być
może, Św. Ambrożego naśladowcy Diirera z Bazylei. W żadnym razie nie
znaczy to jednak, by dzieło Stwosza dało się zredukować do złożenia tych
wzorów. Jest raczej tak, że im więcej obrazowych źródeł odkrywa się w
jego tle, tym bardziej docenić można zdolność artysty do ich twórczej
transformacji w dzieło własne i integralne. Każda artystyczna struktura,
chociaż daje się w badaniu rozpoznać jako wiązka genetycznych cech,
dziedziczonych z tradycji - zgodnie z teorią Kublera - pozostaje przecież
zawsze nadrzędną i niepowtarzalną indywidualnością i całością19. Przede
wszystkim tak właśnie prezentuje się nam również wizerunek Kallima-
cha na krakowskim epitafium.
KALLIMACH UND DIE KIRCHENVATER
EIN BEITRAG ZUR UNTERSUCHUNG KUNSTLERISCHER HERKUNFT
DES EPITAPHS VON PHILIP BUONACCORSI
Zusammenfassung
Im Artikel werden Bildmuster thematisiert, auf die vermutlich Veit StoB wahrend der
Arbeit am Bild von Philip Buonaccorsi (Kallimach) zuriickgriff, welches sich auf dem bron-
zenen Epitaph an der Wand des Presbyteriums in der Krakauer Dominikanerkirche befin-
det. Diese Darstellung galt im Lich te der bisherigen Forschung ais eine originelle ikono-
19 Por. G. Kubler, Kształt czasu. Uwagi o historii rzeczy, przeł. J. Hołówka, Warsza-
wa 1970.
STANISŁAW CZEKALSKI
na sztychu z 1466 roku, którego centralną część zajmuje przedstawienie
św. Jana Chrzciciela, wokół niego zaś w medalionach ujętych wicią ro-
ślinną rozmieszczone są naprzemiennie symbole ewangelistów i figury
Ojców Kościoła, zajętych pisaniem bądź lekturą ksiąg (ił. 7). Tkanina ze
stylizowaną dekoracją roślinną w podobny sposób płasko zamyka prze-
strzeń w tle postaci św. Augustyna i Buonaccorsiego. Ułożenie wzorzystej
poduszki, na której siedzi Kallimach, przypomina bardziej miedzioryt
Mistrza E. S., niż rysunek Kulmbacha. Przy wszystkich różnicach w upo-
zowaniu jednej i drugiej postaci zwraca uwagę podobieństwo obfitej i
ostro łamanej materii szat za ich plecami, ułożonej na poduszce i na pod-
łodze w taki sposób, że powstaje - wyraźniejszy niż na kartonie Kulmba-
chowskim - efekt przesunięcia planów przestrzennych: skrzynia zostaje
w głębi pomieszczenia, podczas gdy spowite szatą nogi siedzącego nie-
postrzeżenie znajdują się znacznie bliżej.
Wyobrażenie Kallimacha przy pracy w gabinecie można by zatem uznać
za swoistego rodzaju syntezę przedstawień Ojców Kościoła, utrzymanych
w typie ikonograficznym „pisarza w pracowni”, a mianowicie wizerun-
ków: Św. Hieronima Kulmbacha, Św. Augustyna Mistrza E. S. oraz, być
może, Św. Ambrożego naśladowcy Diirera z Bazylei. W żadnym razie nie
znaczy to jednak, by dzieło Stwosza dało się zredukować do złożenia tych
wzorów. Jest raczej tak, że im więcej obrazowych źródeł odkrywa się w
jego tle, tym bardziej docenić można zdolność artysty do ich twórczej
transformacji w dzieło własne i integralne. Każda artystyczna struktura,
chociaż daje się w badaniu rozpoznać jako wiązka genetycznych cech,
dziedziczonych z tradycji - zgodnie z teorią Kublera - pozostaje przecież
zawsze nadrzędną i niepowtarzalną indywidualnością i całością19. Przede
wszystkim tak właśnie prezentuje się nam również wizerunek Kallima-
cha na krakowskim epitafium.
KALLIMACH UND DIE KIRCHENVATER
EIN BEITRAG ZUR UNTERSUCHUNG KUNSTLERISCHER HERKUNFT
DES EPITAPHS VON PHILIP BUONACCORSI
Zusammenfassung
Im Artikel werden Bildmuster thematisiert, auf die vermutlich Veit StoB wahrend der
Arbeit am Bild von Philip Buonaccorsi (Kallimach) zuriickgriff, welches sich auf dem bron-
zenen Epitaph an der Wand des Presbyteriums in der Krakauer Dominikanerkirche befin-
det. Diese Darstellung galt im Lich te der bisherigen Forschung ais eine originelle ikono-
19 Por. G. Kubler, Kształt czasu. Uwagi o historii rzeczy, przeł. J. Hołówka, Warsza-
wa 1970.