DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Haake, Michał: Jednostka wobec historii: "Portret Generała Henryka Dembińskiego" Henryka Rodakowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28180#0065
JEDNOSTKA WOBEC HISTORII
63
trwać od kilku miesięcy), zaś niewielkich rozmiarów obraz Delaroche’a
był przeznaczony dla kolekcji Królowej Wiktorii i nie był wystawiany.
Rozgłos zyskał dopiero po tym, jak artysta powtórzył kompozycję w 1855 r.
na ścianie swojej pracowni. Znane są również dość zaawansowane szkice
przygotowawcze do tej pracy, które ukazują Napoleona w całkowicie in-
nej pozie. Zmiana wariantu mogła nastąpić po wystawieniu Dembińskiego.
W takim przypadku zatem, choć w istocie sens związku między obrazami
nie zmieniłby się w relacji odwrotnej, obraz Delaroche’a podejmowałby
intuicyjnie wyczuwalną w pracy Rodakowskiego poetykę zniewolenia -
przykucia do skały, ale zarazem w przeciwieństwie do Dembińskiego me-
taforę tę ukonkretniał, uhistoryczniał.
Związek Dembińskiego z ikonografią napoleońską dotyczy jednego je-
szcze słynnego wizerunku wodza, Napoleona na moście Arcole Jean-
Antoine’a Grosa z roku 1796 (il. 19). Obraz Grosa także przedstawia po-
stać z szablą, usytuowaną między dwoma otwierającymi się przy
bocznych granicach pola widokami, pomiędzy którymi zostaje rozpięta.
Obnażoną szablę i sztandar kieruje w stronę pożogi po lewej stronie. Jas-
no oświetloną twarz odwraca ku prawej, jakby za rozwiewającym tam je-
szcze sztandarem, zawieszonym nad widocznym bezkresem ziemi i spo-
witym w blasku słońca błękitnym pasmem gór. Napoleon już dokonał
wyboru. Zmierza z prawej strony na lewą, nie bacząc na to, co przed nim,
identycznie, jak „później” zmierzać będzie mimo poległych, chwytająca
się sztandaru Wolność wiodąca lud na barykady Delacroix, o czym przej-
mująco pisał Suchocki. Jeżeli jednak brzask w obrazie Grosa czytać jako
symbol wolności przynoszony, dosłownie „pod sztandarem”, ziemi umę-
czonej wojną, tym różni się od brzasku na obrazie Rodakowskiego, że nie
towarzyszy wyczekującej w gotowości armii. Zarówno obraz Delacroix,
jak obraz Rodakowskiego pogłębiają i czynią wieloznacznym zobrazowa-
ny przez Grosa sens przywództwa38.
Poczynić należy w tym miejscu jedno jeszcze zastrzeżenie. Bałus, po-
wołując się na Emmanuela Levinasa, Tomasza Manna i Roberta Kuhna
charakteryzuje w pewnym momencie melancholię poprzez pojęcie nudy
Cennui), jako wyrazu niezmiennego w swej istocie świata, który Jest cią-
gle taki sam”. W ujęciu tym: „Przeszłość kurczy się, bo nie znajduje opar-
cia w treści życia. Także przyszłość niczego nie zapowiada, gdyż pokryta
jest mgłą podobnej nudy. Wszystko trwa w niezmiennej jednakowości -
jest Tym Samym”39. Jeżeli nawet widoczny na obrazie Rodakowskiego
'8 W. Suchocki, Trop zbiegłych bogów..., op. cit.
39 Por. W. Bałus, op. cit., s. 129-132. Autor przywołuje T. Manna, Czarodziejską gó-
rę, tłum. J. Kramsztyk, Warszawa 1992, t. 1, s. 171; prace R. Kuhna, The Demon ofNoon-
tide. Ennui in Western Literaturę, Princeton 1976, s. 369-370; E. Levinasa, Ideologia
i idealizm, tłum. M. Kowalska, (w:) tegoż, O bogu, który nawiedza myśl, Kraków 1994.
63
trwać od kilku miesięcy), zaś niewielkich rozmiarów obraz Delaroche’a
był przeznaczony dla kolekcji Królowej Wiktorii i nie był wystawiany.
Rozgłos zyskał dopiero po tym, jak artysta powtórzył kompozycję w 1855 r.
na ścianie swojej pracowni. Znane są również dość zaawansowane szkice
przygotowawcze do tej pracy, które ukazują Napoleona w całkowicie in-
nej pozie. Zmiana wariantu mogła nastąpić po wystawieniu Dembińskiego.
W takim przypadku zatem, choć w istocie sens związku między obrazami
nie zmieniłby się w relacji odwrotnej, obraz Delaroche’a podejmowałby
intuicyjnie wyczuwalną w pracy Rodakowskiego poetykę zniewolenia -
przykucia do skały, ale zarazem w przeciwieństwie do Dembińskiego me-
taforę tę ukonkretniał, uhistoryczniał.
Związek Dembińskiego z ikonografią napoleońską dotyczy jednego je-
szcze słynnego wizerunku wodza, Napoleona na moście Arcole Jean-
Antoine’a Grosa z roku 1796 (il. 19). Obraz Grosa także przedstawia po-
stać z szablą, usytuowaną między dwoma otwierającymi się przy
bocznych granicach pola widokami, pomiędzy którymi zostaje rozpięta.
Obnażoną szablę i sztandar kieruje w stronę pożogi po lewej stronie. Jas-
no oświetloną twarz odwraca ku prawej, jakby za rozwiewającym tam je-
szcze sztandarem, zawieszonym nad widocznym bezkresem ziemi i spo-
witym w blasku słońca błękitnym pasmem gór. Napoleon już dokonał
wyboru. Zmierza z prawej strony na lewą, nie bacząc na to, co przed nim,
identycznie, jak „później” zmierzać będzie mimo poległych, chwytająca
się sztandaru Wolność wiodąca lud na barykady Delacroix, o czym przej-
mująco pisał Suchocki. Jeżeli jednak brzask w obrazie Grosa czytać jako
symbol wolności przynoszony, dosłownie „pod sztandarem”, ziemi umę-
czonej wojną, tym różni się od brzasku na obrazie Rodakowskiego, że nie
towarzyszy wyczekującej w gotowości armii. Zarówno obraz Delacroix,
jak obraz Rodakowskiego pogłębiają i czynią wieloznacznym zobrazowa-
ny przez Grosa sens przywództwa38.
Poczynić należy w tym miejscu jedno jeszcze zastrzeżenie. Bałus, po-
wołując się na Emmanuela Levinasa, Tomasza Manna i Roberta Kuhna
charakteryzuje w pewnym momencie melancholię poprzez pojęcie nudy
Cennui), jako wyrazu niezmiennego w swej istocie świata, który Jest cią-
gle taki sam”. W ujęciu tym: „Przeszłość kurczy się, bo nie znajduje opar-
cia w treści życia. Także przyszłość niczego nie zapowiada, gdyż pokryta
jest mgłą podobnej nudy. Wszystko trwa w niezmiennej jednakowości -
jest Tym Samym”39. Jeżeli nawet widoczny na obrazie Rodakowskiego
'8 W. Suchocki, Trop zbiegłych bogów..., op. cit.
39 Por. W. Bałus, op. cit., s. 129-132. Autor przywołuje T. Manna, Czarodziejską gó-
rę, tłum. J. Kramsztyk, Warszawa 1992, t. 1, s. 171; prace R. Kuhna, The Demon ofNoon-
tide. Ennui in Western Literaturę, Princeton 1976, s. 369-370; E. Levinasa, Ideologia
i idealizm, tłum. M. Kowalska, (w:) tegoż, O bogu, który nawiedza myśl, Kraków 1994.